Жывы голас гісторыі

Ёсць людзі, месцы, падзеі, здольныя паўплываць на наша жыццё. Змяніць светабачанне, падкарэктаваць арыенціры і зрабіць пераацэнку жыццёвых каштоўнасцяў. Таму тым, хто хоча паўней адкрыць для сябе наша мінулае, глыбей зразумець яго і ў пэўным сэнсе перажыць самому, дапаможа гэта зрабіць валанцёрскі летнік у гістарычным месцы. І свет ужо не будзе ранейшым. Як той казаў, аднойчы расшыраная свядомасць ужо ніколі не звузіцца.

Летнікі бываюць розныя. Хтосьці праводзіць іх у старажытным замку, як, напрыклад, дабрачынныя фонды «Любчанскі замак» і «Крэўскі замак». Тады ўдзельнікі могуць у самым прамым сэнсе дакрануцца да старажытнага мура. Пад наглядам прафесійных рэстаўратараў часам надараецца магчымасць папрацаваць, напрыклад з часткамі сцен, якія дабудоўваюць, патынкаваць адноўлены камін, пакрыць спецыяльным растворам дошкі ў фахверкавай пабудове. Хтосьці ладзіць талаку — усе ўдзельнікі разам наводзяць парадак каля пэўнай гістарычнай пабудовы. Зусім нядаўна адбылася такая ў палацы ў Шчорсах. А некалькі гадоў таму, калі яшчэ толькі распачыналіся аднаўленчыя работы ў сядзібе Агінскіх у Залессі, валанцёры першымі дапамагалі добраўпарадкоўваць тэрыторыю.

Заўсёды прыемна прычыніцца да тых змен, якія адбываюцца на важным гістарычным аб'екце. І такім чынам падбаць пра яго дабрабыт не толькі словамі, але і справай.

Падчас такой дапамогі адбываецца поўнае паглыбленне ў гісторыю і таямніцы гэтых мясцін. Ты вывучаеш усё знутры, знаходзячыся на месцы важных падзей, больш поўна ўсведамляеш іх невыпадковасць — і тое, як яны паўплывалі на дзень сённяшні.

Аднак работы — гэта толькі адзін бок медаля. Зазвычай арганізатары летнікаў імкнуцца падрыхтаваць і якую-небудзь культурную праграму — запрасіць музыкаў, зладзіць паездку ў навакольныя адметныя месцы. Калі побач рака ці возера, то ў дзённы час (калі вельмі спякотна, каб працаваць) можна пакупацца, паплаваць ці нават сплавіцца ўніз на надзіманым матрацы. А пасля спыніцца каля самага прыгожага пясчанага схілу, узабрацца на яго, крыху адпачыць там і глядзець, як прыгожа адтуль глядзіцца замак ці сядзіба: на такой адлегласці яны падаюцца ўжо зусім невялікімі. Выцягваеш гарызантальна далонь — і гістарычны цуд ужо амаль змяшчаецца на ёй...

Валанцёр — гэта не турыст. Той, хто працуе, душой, сэрцам і розумам спрычыняецца да гістарычнага помніка. І ўжо пэўна ўсё сваё жыццё будзе адчуваць адказнасць за яго. Жаданне дапамагчы яшчэ чым-небудзь. Прыехаць і паглядзець, ці ўсё там у парадку, проста адчуць знаёмую, без перабольшання чароўную атмасферу. І зноў задаць тое ж пытанне: «Чым я магу дапамагчы?..»

Даводзілася мне быць валанцёрам і на археалагічных раскопках. І гэта яшчэ адзін цуд. Спачатку з трымценнем чакаеш, ці аддасць зямля свае скарбы, ці прыадкрые таямніцу?.. Акуратна, прытрымліваючыся тэхналогіі раскопак, слой за слоем здымаеш зямлю. Напачатку можаш адчуваць лёгкае расчараванне — замест жаданых рэчаў трапляецца адно смецце. Аднак нават невялічкія кавалкі кафлі ці збаночкаў мінулых часоў — гэта ўжо радасць, жывы голас гісторыі, які пачынае да цябе прамаўляць. І ты ўжо ведаеш гісторыю знаёмых месцаў не па кнігах, не з тых шаблонаў, якія сфарміраваліся даўно і невядома кім. Ты бачыш мінулае на свае вочы. І, прыслухоўваючыся да тлумачэння спецыялістаў, ведаеш, што, як і чаму было раней на гэтай зямлі, — хто б і што б ні казаў пазней.

Да таго ж валанцёрскі выезд — гэта заўсёды жыццё ў пэўным цікавым месцы. Ці то прыбудова да замка, ці дом мясцовага жыхара, які гасцінна пагадзіўся адчыніць яго для гасцей, што прыехалі вывучаць мінулае і працаваць з ім.

Памятаю, што падчас раскопак каля Белавежскай пушчы побач з намі хадзіла маленькае зубраня, прыручанае мясцовымі жыхарамі. Яго можна было карміць проста з рук, гладзіць. А ў мястэчку Любча, што пад Навагрудкам, надзвычай шмат буслянак. Аднойчы на велізарным дрэве каля замка ўдалося налічыць адразу 30 буслоў! Іх сапраўды шмат у гэтай мясцовасці. Пагадзіцеся, такога не ўбачыш, застаючыся дома ў чатырох сценах.

Гэта лета таксама вабіць тых, хто гатовы збочыць са звыклых сцяжын і папрацаваць на карысць спадчыны. Упэўнена, што ў кожнай вобласці, калі пашукаць, параспытваць мясцовых актывістаў, знойдзецца па летніку, да якога можна далучыцца і папрацаваць. Аднак ёсць два археалагічныя выезды, якія ўжо набіраюць аматараў даследаваць спадчыну.

Bіляйчане запрашаюць ахвотных прыняць удзел у археалагічным летніку «Нясцёркі-2018». Археалагічныя даследаванні па вывучэнні крывіцкіх курганоў канца І — пачатку ІІ тысячагоддзя нашай эры будуць праводзіцца ў Вілейскім раёне Мінскай вобласці з 16 па 30 ліпеня 2018 года. Навуковым кіраўніком летніка будзе кандыдат гістарычных навук, дацэнт Мікалай Плавінскі, свае пытанні можна накіроўваць на яго электронную скрыню plavіnskі.arc@gmaіl.com. Побач з месцам даследаванняў знаходзіцца Вілейскае вадасховішча, дзе можна будзе прабавіць крыху вольнага часу. Таксама арганізатары абяцаюць, што на летніку адбудуцца выступленні музыкаў, гісторыкаў, краязнаўцаў.

Беларускае добраахвотнае таварыства аховы помнікаў гісторыі і культуры запрашае прыняць удзел у археалагічным летніку «Наўры-2018». У Мядзельскім раёне Мінскай вобласці з 1 па 15 жніўня адбудуцца археалагічныя даследаванні па вывучэнні пахаванняў крывічоў. Група маладых аматараў гісторыі і археалогіі правядзе раскопкі крывіцкіх курганоў Х — пачатку ХІІ стагоддзя. На летніку чакаецца таксама шмат музыкі, сяброўскай камунікацыі і сюрпрызаў. Каардынуе правядзенне летніка намеснік старшыні таварыства аховы помнікаў Юрый Меляшкевіч, з якім можна звязацца праз электронную скрыню melіashkevіch@gmaіl.com.

Наперадзе яшчэ больш як два летнія месяцы. Не прапусціце сваю магчымасць жыць цікавым, насычаным і шчаслівым жыццём!.. Углядзіцеся ў твар гісторыі. Ён вам дакладна спадабаецца.

Ніна ШЧАРБАЧЭВІЧ