Вы тут

Якая розніца паміж словамі «некалі» і «калісьці»?


Сёння ў пошце рубрыкі пытанні пра тое, якога роду «жырафа», ці правільна точку зрения перакладаць як кропку і якая розніца паміж словамі «некалі» і «калісьці»?

Як заўжды, на моўныя пытанні чытачоў адказваюць стыльрэдактары «Звязды» Алесь САЛАМЕВІЧ і Леў ГЛУШЫЦКІ.


1. У беларускай мове ёсць нямала слоў, якія па сваім граматычным родзе не супадаюць з рускімі адпаведнікамі. Акрамя ўсім вядомага сабакі, тут яшчэ і новы банкнот, нясцерпны боль, дзесятковы дроб, свойская гусь, высокая жырафа. Да мужчынскага роду адносяцца словы з коранем -піс-: запіс, летапіс, машынапіс, надпіс ды іншыя.

Пра іх трэба памятаць, каб не напісаць (альбо не сказаць) калі-небудзь пра «смешнага жырафа» або «атрыманую медаль». Гэта прыклады грубых памылак.


2. Точка зрения і сапраўды не кропка, яна тут недарэчы, бо ў гэтым фразеалагізме маецца на ўвазе «месца», пазіцыя, з якой разглядаецца нейкае пытанне. А таму гаворым і пішам правільна: пункт гледжання (погляду). Гэта пацвярджаецца і сінанімічным фразеалагізмам з гледзішча (назоўнікі на -шча — азярышча, бульбянішча, стойбішча) абазначаюць пэўнае месца. Адкуль — з гістарычнага гледзішча, з гледзішча эканомікі.

Падобную заўвагу хацелася б зрабіць і адносна выразу на думку (чыю, каго). Часам замест іх ужываюць збыткоўныя канструкцыі накшталт па меркаванні, паводле меркавання. Аднак яны папраўдзе лішнія, а таму мы кажам і пішам: на маю думку, на думку дырэктара школы. На думку Міністэрства? Зварот не вельмі ўдалы. Лепш сказаць і напісаць: як лічаць у Міністэрстве.


3. «Некалі» і «калісьці» — словы-сінонімы, але толькі ў адным значэнні — «некалі ў мінулым, даўней»: тут мы калісьці сустрэліся з маім сябрам, яна некалі ўжо згадвала гэтае імя. Калі ж гаворка ідзе пра будучыню, то з двух названых слоў прыдасца толькі «некалі»: спадзяюся, што некалі ты ўсё зразумееш.

У абарону слоў

У сучаснай мове слова хватаць лічыцца размоўным, і гэта правільна. Яго нейтральны сінонім — хапаць. Аднак пры гэтым у нашай мове існуюць іншыя словы з коранем -хват-.

У якасці прыкладу можна прывесці назоўнік схватка. Пішучы пра баявыя дзеянні, дарэчна будзе згадаць рукапашную схватку або апошнюю... Ну а ў множым ліку слова схваткі — тэрмін ужо медыцынскі.

Яшчэ можна ўспомніць выраз мёртвая хватка. Акрамя беларускай, ён ёсць у рускай, украінскай і балгарскай (мъртво хващане) мовах, а паходзіць з мовы паляўнічых, якія такім чынам апісвалі хватку ў сабак, пры якой сківіцы доўга не могуць разамкнуцца.

Загаловак у газеце: Што агульнага ў гусі з жырафай?

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».