Прыгожае наша слова «вяселле». Варта вымавіць, як тут жа, згадзіцеся, пачуецца вясёлая музыка, уявяцца твары маладых, іх дружак, бацькоў...
Якраз ім напярэдадні (па сабе гэта ведаю) напоўніцу дастаецца ўсяго — і хваляванняў, і расходаў, і клопатаў... Добра, калі прыемных, а калі — не?
Гэтым летам адзін вядомы прадпрымальнік дачку сваю замуж аддаваў. Рэгістрацыю шлюбу намецілі не ў сціплай зале раённага аддзела ЗАГС, а ў прасторным фае Дома культуры. Яно і зразумела: гасцей чакалася шмат, і бацьку (гуляць дык гуляць!) хацелася пачаставаць іх не толькі потым, у рэстаране, але і на месцы рэгістрацыі, адразу пасля цырымоніі.
А таму напярэдадні ён пад'ехаў у кавярню, якая — дакладна ведаў — можа арганізаваць хоць фуршэт, хоць банкет, хоць дзіцячае свята (любы капрыз за вашы грошы), абмеркаваў там усе пытанні (што важна — з зусім маладзенькай работніцай. — Аўт.), аформіў заказ.
— Куды ўсё даставіць? — нарэшце спытала дзяўчына.
— На вуліцу Набярэжную.
— Нумар дома?
— 25, — адказаў прадпрымальнік, у некага ўдакладніўшы па мабільным.
— А хто заказвае?
Гэтае пытанне, шчыра кажучы, бізнесоўца здзівіла, бо ён лічыў, што ў горадзе яго ведае кожны... Але ж на ўсякі выпадак адказаў:
— Отец... Дмитрий.
Дзяўчына акуратна запісала.
Потым, напярэдадні свята, работнікі кафэ ўсё закупілі, прыгатавалі, упакавалі... Перад рэгістрацыяй, загрузіўшы прысмакі ў машыну, шафёр
з афіцыянткамі сталі высвятляць, каму ж везці? «Заказчык, — чытаюць, — отец Дмитрий».
— Чаму прозвішча не запісала? — пытаюцца ў прыёмшчыцы.
— Таму што ён не называў, — растлумачыла дзяўчына. — Сказаў: «отец»... І барада ў яго ёсць...
Што чыстая праўда, між іншым: прадпрымальнік носіць бародку.
А таму адбыўся хуткі «кансіліум», які і вырашыў, што ехаць трэба да айца Дзмітрыя, у адно з недалёкіх мястэчак. Там якраз і рэчка ёсць. Значыць, вуліца Набярэжная таксама будзе.
Не ведаю, знайшлі там яе ці не, але ж каля дома айца спыніліся. Матушка ім насустрач выйшла.
— Аддаяце дачушку замуж? — весела спыталі прыезджыя.
— Пабойцеся бога, — насцярожылася тая. — Дочкі ў нас з бацюшкам ёсць, але ж малыя... У школу ходзяць...
Разгубіўся б тады «экіпаж», але ж, на шчасце, ледзь не кожны цяпер
пры мабільніку: пару званкоў — і памчала каманда назад у горад, у Дом культуры.
Шкада толькі, што позна, бо вясельны картэж (і без фуршэту, на жаль) адтуль ужо з'ехаў.
Рубам паўстала пытанне, што ж рабіць ім — з усім прыгатаваным?
У пошуках адказу «экіпаж» пад'ехаў да рэстарана, дзе пачыналася вяселле, баючыся вялікага разносу, адшукаў заказчыка.
Аднак «айцец» Дзмітрый паступіў па-боску: не захацеў азмрочваць урачыстасць ды патрабаваць назад свае грошы (за фуршэт ён загадзя заплаціў)... Сказаў:
— Вязіце ўсё на дачу. Заўтра да мяне прыедуць партнёры з Расіі... Якраз спатрэбіцца.
Валерый Гаўрыш, г. Чавусы
Сям'я, у якой я вырасла, складалася з трох чалавек: матулі (яна была інвалідам, і тата сышоў ад нас), бабулі і мяне. «Хворае, старое і малое», — казалі пра нашу «тройку». А мы тым часам жылі.
Калі не стала бабулі, я вучылася ў сёмым класе. Клопат пра маму лёг на мяне, але школу я не кінула, вучылася на «чатыры» і «пяць». У грамадскім жыцці ўдзелу, праўда, не брала: у школу — да мамы і ўсё жыццё.
А сябры між тым жылі весялей, яны ва ўсю ўступалі ў камсамол.
— Ты таксама хочаш? — спытала ў мяне важатая.
— Ну яшчэ б!..
— Тады прыходзь у ленінскі пакой. Будзем рыхтавацца.
І вось я там... Упершыню... У класах толькі партрэты Леніна ды Сталіна, а тут ну столькі ўсяго: піянерская горка з усімі атрыбутамі, розныя лозунгі, брашуры, плакаты... Я ва ўсе вочы гляджу, каб потым маме расказаць (яна ў мяне трохі мастачкай была: вязала, вышывала, вырэзвала выцінанкі, кветкі рабіла з паперы)...
Важатая тым часам нешта ў голас чытае, тлумачыць. Я не чую, можна сказаць, нічога, апроч гучнага і нарэшце: «А зараз ідзём на бюро».
Яно (а гэта, сказалі, вельмі салідныя дзядзькі!) «засядала» ў асобным кабінеце. Нас туды запускалі па адным.
— Як вучышся? — спыталі ў мяне.
— Добра.
— А якія прадметы ведаеш найлепш?
— Літаратуру, гісторыю...
— ...і статут камсамола, — падказваюць мне.
А я ж чалавек сумленны.
— Не, — кажу, — чаго не ведаю, таго не ведаю.
— А як жа ты ўступаеш?! — абурыўся адзін з дзядзькоў.
У мяне і зямля з пад ног: не прымуць, значыць... Марна затрымалася ў школе... І да мамы спазнілася...
Не ведаю, што ў той момант адбілася ў мяне на твары, але нейкі
з дзядзькоў працягнуў мне тонкую брашурку і з усмешкай сказаў:
— На, вось. Вывучыш — зойдзеш яшчэ раз.
...А што там было вывучаць: два разы (пакуль выклікалі іншых) прачытала тыя правы ды абавязкі камсамольца і ўсё запомніла.
Так што прынялі мяне ў рады.
Я, можна сказаць, святкавала: бегла дамоў, каб пахваліцца маме. І толькі потым датумкала, што добра, відаць, падставіла сваю важатую.
Яўгенія Кулевіч, Смаргонскі раён
Летнія канікулы 1989 года нашы дочкі-пяцікласніцы праводзілі ў вёсцы, у бабулі — маёй, значыць, цешчы. А праз колькі хат ад яе жыў дзед Пудак. Прозвішча гэта ці мянушка, я не ведаю. Ведаю, што ў маладосці той дзед служыў у войску недзе пад Сталінградам, адтуль і жонку прывёз, што ў калгасе некалі працаваў брыгадзірам і славіўся, па-першае, нястрымнай пахвальбой, а па-другое, проста надзвычайнай скупасцю. Не буду казаць пра снег зімой, але яблык летам у яго, казалі, ніхто не выпрасіў. Найлепшыя дзед вазіў на базар у райцэнтр (жонка прадавала), горшыя здаваў на віно і кашамі насіў свінням ды карове. А каб дзяцей калі пачаставаць, такога ў вёсцы ніхто не помніў.
Яны, тыя дзеці, маглі б, напэўна, і самі пачаставацца... Але ж як толькі пачынаў паспяваць белы наліў, дзед дняваў і начаваў у садзе (там спецыяльная будка была) — пільнаваў свае яблыкі, нават з сабакамі.
Вось тады ў дзятвы і з'явіўся план помсты — не дзеду, дык ягонай жонцы.
Яна — у той час яшчэ досыць рухавая — з ранняй вясны і да позняй восені «разрывалася» паміж горадам і гародам: вырошчвала і вазіла на продаж зеляніну, раннюю бульбачку, агуркі, кабачкі...
Што важна, і гарод, і бахча яе былі размешчаны трохі паводдаль ад хаты і сада — на другім баку вуліцы. Таму хлопцы, пасля таго як правалілася іх спроба атруціць сабак борнай кіслатой, надумалі абуцца ў бацькоўскія боты-кірзачы ды патаптацца па бабуліных пасадках.
Бянтэжыла ў гэтай ідэі хіба адно: шкода будзе відавочнай, а «разборкі» з пакараннямі — вельмі хуткімі.
Тады ў іх галовы стрэліла іншае: аднаго з хлапчукоў пакінуць на так званым шухеры, а двум другім акуратна, каб не патаптаць, пахадзіць па бахчы — ды на большых гарбузах і кабачках цвікамі напісаць усё, што думаюць пра дзеда. Баба, ведалі, ні палоць, ні паліваць расліны пакуль не будзе. Значыць, надпісы прачытае не скора: можа, нават у верасні, калі асобныя з хлопцаў ужо раз'едуцца па гарадах.
Хто ж ведаў, што атрымаецца раней?..
Справа ў тым, што дзеду закарцела, каб ягоная ўнучка (калі ўжо з сынамі не выйшла) паступіла ў інстытут. А паколькі вучылася яна слабавата, прыйшлося старому ўспомніць радню — запрасіць у госці стрыечнага пляменніка, які працаваў у нейкай ВНУ не тое дацэнтам, не тое дэканам.
Каб задобрыць яго (ці, можа, іншых патрэбных людзей), бабуля загадзя купіла некалькі пляшак дарагога каньяку і дэфіцытнай закускі, наабірала мех самых прыгожых яблыкаў, склала ў каробку паўсотні яек...
Пляменнік як ведаў пра гэта — прыехаў на «жыгулях». З павагай ён агледзеў дзядзькаву сялібу — прыгожы дом, вялікі сад, пчальнік, выслухаў пахвальбу, з ахвотай пакіраваў у хату.
Абедалі, як той казаў, па-багатаму, размаўлялі пра жыццё-быццё і, вядома ж, наконт унучкі. Потым госць узяў з сабою каньяк і трохлітровік мёду, пад завязку нагрузіў у багажнік яблыкаў: толькі ў салоне месца засталося:
— Дык давай на бахчу яшчэ сходзім, — прапанаваў захмялелы гаспадар. — Возьмеш там, што душа пажадае: большых гарбузоў, кабачкоў...
Па іх мужчыны рушылі ўдваіх, але ж дзед на вуліцы пераняў паштальёнку (каб пахваліцца, хто да яго прыехаў)...
І ўжо здалёку бачыў, як госць падняў адзін велікаваты гарбуз (насенне ім бабіна радня з Волгі прысылала), патрымаў у руках і чамусьці паклаў назад на зямлю, пакратаў, паварочаў нагой другі, потым падхапіў трэці — відаць, самы доўгі — і зноў жа пакінуў на бахчы — рушыў назад на вуліцу.
— Куды ж ты, браток? Чаму не ўзяў гарбузоў? — спытаў гаспадар.
— Ты, дзядзька, сам схадзі і паглядзі. А я — паеду...
На гэтым мужчыны стрымана развіталіся, госць сеў у машыну. А дзед схадзіў да бахчы, да зрэзаных гарбузоў. На першых, круглых, лёгка чыталася нядобрае слова «му...ак», на трэцім, доўгім ды іншых — яшчэ карацейшыя, але ж ніколькі не лепшыя.
...У хуткім часе ад цешчы мы даведаліся, што ў інстытут дзедава ўнучка не паступіла — той родзіч не дапамог. Але ж гэта, як той казаў, палова бяды. Другую і куды большую дзед з жонкай перажываў потым, калі на так званай кніжцы ў іх «згарэла» каля 50 тысяч паўнавартасных савецкіх рублёў.
Л. В., г. Гомель
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
