Вы тут

Мае любімыя «вёскі» і іх жыхары


Сёння крыху ў іншым фармаце вярнуся да сваёй рубрыкі «Вёскі, якія знікаюць». Пра многіх жыхароў маленькіх, нярэдка, зусім аддаленых вёсак удалося расказаць за два гады. Бывае, едзеш са старшынёй сельскага Савета многа кіламетраў лесам, здаецца, дарога вось-вось скончыцца, і ніякіх прыкмет жыцця... Але там згубілася вёска, там жывуць людзі, бывае, зусім адзін чалавек, апошні жыхар свайго населенага пункта. За гэты час я нярэдка здзіўлялася, спачувала, захаплялася і, галоўнае, палюбіла многіх сваіх герояў.


А натхніла мяне на праект Марыя Андрэеўна Панько з вёскі з сімвалічнай назвай — Глыбокі Кут. 84-гадовая жанчына жыве адна ў глыбіні Белавежскай пушчы. Кожны дзень да яе на падворак заходзяць дзікія звяры, а аднойчы бабульку вельмі напужаў зубр, які пастукаў рагамі ў дзверы. Часам сядзіць гаспадынька каля акна з кубкам гарбаты, а ў акно нахабна зазірае казіная морда. Тады яна бярэ кій, лёгенька стукае ў шыбу, і пужлівая козачка кідаецца наўцёкі. А яшчэ там часта чуецца страляніна, побач раскінуліся паляўнічыя ўгоддзі Нацыянальнага парка. І аўтакрама да яе прыходзіць, толькі не спажыўтаварыства, а таго ж Нацыянальнага парка. Так і жыве гэтая прыгожая ўсмешлівая бабуля, якую некалі малым дзіцем разам з бацькамі немцы выгналі са свайго дома. Акупанты вызвалялі пушчу ад жыхароў.

Колькі трагічнага, а заадно кур'ёзнага, незвычайнага ў гісторыі асобных вёсак — пра некаторыя хоць ты кіно здымай! Ну, напрыклад, пра Какорыцу Драгічынскага раёна. Людзей аднойчы пазбаўлялі волі па жэрабі... Яны перавярнулі машыну НКУС, калі супрацоўнікі адпаведнага ведамства ехалі прыстрашыць неахвотных уступаць у калгасы. А потым ніхто нікога не выдаў. Дык вось ім сказалі: выбірайце, хто будзе сядзець. Ну і выбралі. Праўда, далі невялікія тэрміны, жанчыны атрымалі вольнае пасяленне, але ж за тысячы кіламетраў ад дому.

Слухаеш аповеды гэтых людзей, і пачынаеш неяк па-новаму ўсведамляць гісторыю нашай краіны, бо кожная вёска часцінка гэтай гісторыі, яе маленькая старонка. Ды і не толькі гісторыі, але і сучаснасці. Вось, скажам, Рыцец — крайні паўднёвы пункт Брэсцкага раёна — апынуўся за лініяй дэмаркацыі дзяржаўнай мяжы з Украінай. Вёска цяпер нібы завісла паміж дзяржавамі. І пяцёра яе апошніх жыхароў вельмі непакоіліся, нехта пусціў чутку, што будуць адсяляць. Адсяляць іх, як высветлілася, ніхто не збіраўся. Але ж вельмі складана жыць, калі ты аказаўся на мяжы. Пастаянныя праверкі памежных нарадаў, нават калі дзеці едуць на Вялікдзень да бацькоў, калі людзі вяртаюцца з пахавання аднавяскоўца. Той матэрыял пра Рыцец называўся «Мяжа, што прайшла цераз сэрца».

Што датычыцца памежжа, то гэта асаблівая тэма для мясцовых жыхароў. Людзі прызвычаіліся цягам жыцця сустракацца з суседзямі, многія перажаніліся. А потым ім сказалі, што за мяжу, калі ласка, толькі праз афіцыйны пераход. Але ж яны, вядома, хадзілі адно да аднаго паціху, пакуль не ўзвялі агароджы. І нават калі ўзвялі. У адным сельсавеце расказвалі, як прапаў жыхар такой маланаселенай вёскі. Жыхар, варта адзначыць, непрацуючы, злоўжываў алкаголем. Некаторыя са знаёмых небаракі казалі міліцыянерам, што яго варта пашукаць з таго боку мяжы — каля ўкраінскага магазіна. Там яго і знайшлі праз тыдзень, каля сцяны крамы. Растлумачыць, як пераадолеў мяжу, ён не змог альбо не захацеў. Не пісала пра гэты выпадак у матэрыяле пра вёску па просьбе тых, хто расказаў. А цяпер без указання раёна і населенага пункта, думаю, можна. Як і яшчэ пра адзін. Тут ужо сам герой расказваў пра свае нядаўнія прыгоды. Уладзімір Васілевіч, назавём яго так, апошнія тры гады жыве адзін. А памежная зона пачынаецца ледзь не за яго хлявом.

— І вось аднойчы, — расказвае ён — туды, у бок мяжы сталі грузавыя ваенныя машыны хадзіць адна за адной. А мы з суседам сядзелі, дзень пажылых людзей адзначалі. Ну і захацелася ж паглядзець, што там робіцца. Чарка прыдала рашучасці, і пайшоў я ў бок таго знака, які забараняе грамадзянскім асобам набліжацца да аб'екта. Іду, нікога няма, а тут, як з-пад зямлі салдацік з аўтаматам: «Рукі ўгору!» Кінулі мяне на зямлю, тварам уніз.
А я паднімаю галаву і з'едліва так кажу: «Ну-ну, кліч начальства, можа табе ордэн дадуць, скажы, самога Бандэру затрымаў». Потым пасадзілі на бервяно і пратрымалі тры гадзіны, пакуль камандзір іхні не прыехаў.

— Вось што бывае з дзядамі, калі яны застаюцца без пільнага нагляду сваіх палавін, — пракаментавала няўдалы паход на мяжу суседка Уладзіміра Васілевіча.

Адзінокія ж бабулькі, як правіла, прыгод на сваю галаву не шукаюць. Наадварот, не раз даводзілася дзівіцца, які парадак у хаце могуць падтрымліваць, а на дзявятым, а то і дзясятым дзясятку яшчэ займаюцца рукадзеллем. Адна такая, 92-гадовая, казала мне: «Ты ж глядзі, так мяне здымай, каб я прыгожай, а не абы-якой атрымалася!»

Яшчэ мне вельмі запомнілася Любоў Максімаўна Жабрун з Пружаншчыны. Яна адна ў вёсцы. Пакуль не згаджаецца пераязджаць у горад да дзяцей. Растлумачыла, чаму. Бо дом гэты будаваў яе муж сваімі рукамі, пры гэтым яны гаравалі, ва ўсім сабе адмаўлялі. Дык яна лічыць здрадай яго памяці, калі пераедзе, пакіне дом. Любоў Пятроўна Кузьміч з Пералум'я Жабінкаўскага раёна таксама не забываецца. Яе старэйшы сын інвалід з дзяцінства. Раней такіх не бралі ў школу, як гэта робяць цяпер. Дык ён па нашай газеце чытаць навучыўся, першыя літара яго была «З».

Святлана ЯСКЕВІЧ

Выбар рэдакцыі

Рэгіёны

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Як мы бярозавік куплялі на гандлёвай пляцоўцы лясгаса і ў лясніцтве

Культура

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Творчая вечарына народнага артыста Беларусі прайшла ў адной з мінскіх гімназій.