Абавязковае перадабортнае псіхалагічнае кансультаванне ў краіне ўвялі ў 2015-м, але толькі ў мінулым годзе пры жаночых кансультацыях пачалі адкрывацца спецыяльныя кабінеты «За жыццё». Што адбываецца за іх дзвярыма, расказала псіхолаг-валанцёр МГДА «Цэнтр падтрымкі сям'і і мацярынства «Матуля»» Таццяна Баршчэўская.
Выпадковых цяжарнасцяў не бывае
На маёй далоні ляжыць штучны эмбрыён. Цельца мяккае і зусім маленькае — сантыметраў пяць-шэсць, не больш. Ён настолькі натуралістычна зроблены, што здаецца: вось-вось расплюшчыць вочкі і заварушыцца. Такія на кансультацыях паказваюць жанчынам, якія ўпэўнены, што ў іх унутры «маленькая гарошына, якая нічога не адчувае».
— Мы не адгаворваем ад аборту. У гэтым проста няма сэнсу. Калі жанчына цвёрда вырашыла: «Зраблю!» — яна зробіць, і ніякія кансультацыі для яе перашкодай не стануць. Наша задача — даць інфармацыю і падвесці пацыентку да пэўных разважанняў пра сваю будучыню, — кажа Таццяна.
Не дарма пасля размовы з псіхолагам даецца тры дні на тое, каб пабыць сам-насам са сваімі думкамі. Большасць жанчын да канца не разумеюць, што такое аборт і якія наступствы ён можа мець.
— Часта даводзіцца чуць пра «выпадковую цяжарнасць». Але, давайце па шчырасці: выпадковых цяжарнасцяў не можа быць у прынцыпе. Калі ты знаходзішся ў дзетародным узросце і вядзеш палавое жыццё, то ў любы момант можа адбыцца зачацце. Ісціна старая, як белы свет.
На кансультацыях жанчыны ўзростам крыху за трыццаць робяць «прызнанні старшакласніц»: «Не разумею, як гэта магло здарыцца. Мы ж карысталіся прэзерватывам». І гэта ў ХХІ стагоддзі! Калі кожны падлетак ведае, што прэзерватыў (як і іншыя метады кантрацэпцыі) не дае стапрацэнтнай абароны. Па статыстыцы ў 12 выпадках са 100 пры выкарыстанні прэзерватыва здараецца цяжарнасць.
Што самае складанае ў працы псіхолага, які праводзіць перадабортныя кансультацыі? На гэтае пытанне Таццяна ні на імгненне не задумваючыся адказвае: «Заахвоціць жанчыну да размовы».
— У кабінет прыходзяць жанчыны з каменным выразам твару і заяўляюць: «Усё ведаю і разумею. Падпішыце даведку, і я пайду». Быццам дзвярыма памыліліся ці, увогуле, іх гэта не датычыцца. Яны баяцца нават размаўляць пра тое, што з імі адбываецца. Але няведанне не вызваляе ад адказнасці. Перш за ўсё за ўласнае жыццё. Таму так важна ў размове даць магчымасць паглядзець на сябе збоку.
Існуе стэрэатып, што на аборты ў асноўным ідуць маладзенькія дзяўчаты. Насамрэч самая частая наведвальніца гэтага кабінета — жанчына 30—35 гадоў, у якой ужо ёсць дзеці. Хоць, канешне, трапляюць сюды і непаўналетнія, і студэнткі, і матулі-адзіночкі, і тыя, каму за 45.
Праблема не ў грашах, а ў галаве
Летась у краіне нарадзілася 102 тысячы дзяцей. Магло б нарадзіцца на 25 тысяч больш, калі б не аборты. Якія прычыны прымусілі жанчын пайсці на гэты крок?
«У мяне няма грошай на дзіця». Калі разважаць аб'ектыўна, то ў наш час гэта не прычына, каб адмовіцца ад нараджэння дзіцяці. Ёсць фінансавая падтрымка ад дзяржавы. Існуюць спецыяльныя фонды, якія гатовы забяспечыць рэчамі першай неабходнасці, прадуктамі.
У адказ на гэтыя аргументы чую: «Хачу, каб мой сын/дачка ні ў чым не меў патрэбы». Але справа ў тым, што дарагія цацкі, адзенне, прыватныя садкі патрэбны не дзецям, а бацькам, для таго каб самаўпэўніцца і даказаць іншым: у нашых дзяцей было ўсё. Але гэтае «ўсё» часта не ўключае ў сябе самага галоўнага — любові і ўвагі. Калі яны будуць, то дзецям усё адно, колькі каштуе іх адзенне і ў якой кватэры яны жывуць.
«Я не гатовая» ці «Хачу пажыць для сябе». Жыццё — рэч непрадказальная. У момант, калі мы будзем гатовыя да нараджэння, у нас можа не атрымацца. Звычайная сёння справа — нават абсалютна здаровыя не могуць нарадзіць. Што казаць пра тых, хто прайшоў праз аборт і тым панізіў свае шанцы на мацярынства?
Цікава, што з такімі фармулёўкамі прыходзяць не толькі маладзенькія дзяўчаты, але і жанчыны, якія ўжо маюць адно-два дзіцяці.
«Я не планавала цяжарнасць». У наш час, калі жанчыны сталі надзвычай дзелавымі і занятымі, цяжарнасць для некаторых ледзь не канец свету. Яна не ўпісваецца ў цякучае жыццё і выбівае з зоны камфорту. Таму ад «гэтай праблемы» імкнуцца як мага хутчэй пазбавіцца, забываючыся пра тое, што традыцыйна галоўнае прызначэнне жанчыны — быць матуляй.
«Я не жыву разам з хлопцам» ці «Мы з мужам збіраемся разысціся». Боязь застацца адной з дзіцем на руках натуральная. Але ніхто не задумваецца над тым, што нараджэнне гэтага дзіцяці можа перамяніць жыццё ў лепшы бок. Ці нават зберагчы адносіны, даць новы імпульс для развіцця.
Аднак сустракаюцца і зусім нечаканыя прычыны для абортаў. Жанчыны, якія маюць негатыўны вопыт першых родаў, баяцца нараджаць другі раз. Асабліва гэта датычыцца тых, хто зацяжарыў у сталым узросце. На жаль, многія сутыкаюцца з нетактоўнымі паводзінамі медыцынскага персаналу. Гінеколагі і медсёстры часам не ўпускаюць магчымасці проста ў твар сказаць жанчыне, што яна «для родаў стараватая» і «дзіця хутчэй за ўсё народзіцца нездаровым». Безумоўна, такія суб'ектыўныя выказванні і прагнозы — недапушчальныя. Рэпрадуктыўны ўзрост закладзены прыродай. І калі ты ў 45 адчуваеш, што хочаш і можаш нарадзіць, ніхто не ў праве цябе асуджаць.
— Як працуеце з жанчынамі, якія зацяжарылі ў выніку гвалту?
— Гэта асаблівы выпадак, які патрабуе не адной планавай кансультацыі, а цэлага цыклу. Вядома, з гэтымі пацыенткамі размова вядзецца зусім не такая, як з астатнімі. Але яшчэ раз падкрэслю: у нас няма мэты схіліць жанчыну да таго, каб яна адмовілася ад аборту. Нараджаць ці не — асабістая справа кожнай.
Адно з абавязковых пытанняў на кансультацыях датычыцца таго, як жанчына прыняла рашэнне перарваць цяжарнасць — сама, з мужам ці сваімі бацькамі, сяброўкамі. Нярэдка высвятляецца, што некаторых маладых дзяўчат да аборту схіляюць уласныя матулі і бабулі.
— Здзіўляе і пазіцыя большасці мужчын. Яны абыякавыя да таго кроку, на які ідуць іх жонкі і дзяўчаты. Маўляў, прымай рашэнне сама, табе ж нараджаць або не нараджаць і пасля з гэтым жыць. Чаму так? Відавочна, баяцца адказнасці. І, канешне, не да канца разумеюць і не хочуць разумець, што такое аборт і які шлейф праблем за ім цягнецца.
Не сакрэт, што з наступленнем цяжарнасці ў арганізме жанчыны адбываецца гарманальная перабудова. Аборт парушае натуральныя працэсы, выклікае стрэс. Усё гэта адбіваецца на здароўі. Калі не адразу, то ў далейшым. Французскія навукоўцы нават правялі даследаванне і прыйшлі да высновы, што рак малочнай залозы ў сталым узросце — гэта наступствы аборту ў маладосці.
Назад не вернеш
Працэнт жанчын, якія перадумваюць рабіць аборт пасля кансультацый, пакуль што дакладна вызначыць немагчыма.
— Абапіраючыся на ўласны досвед, скажу: дзве-тры з дзесяці цяжарных вырашаюць пакінуць дзіця. Гэта не можа не радаваць, бо гаворка ідзе пра жыццё чалавека, — кажа Таццяна. — Словамі не перадаць тыя эмоцыі, якія ўзнікаюць, калі да нас прыходзяць матулі са сваімі дзеткамі. Здаецца, зусім нядаўна мы на кансультацыях разбіраліся, чаму «не». А сёння яна дзякуе табе за тое, што перадумала і сказала «так» свайму будучаму дзіцяці.
Але што адбываецца з тымі, хто давёў задуманае да канца? Таццяна лічыць, што псіхалагічная кансультацыя неабходна жанчынам не толькі перад абортам, але і пасля. Праўда, для гэтага патрэбныя спецыялісты з адпаведнай адукацыяй. Універсітэцкіх ведаў для таго, каб працаваць з жанчынамі ў такіх крызісных сітуацыях, недастаткова. Трэба абавязкова праходзіць перападрыхтоўку і наведваць спецыялізаваныя курсы. Пакуль беларускія псіхолагі толькі вучацца працаваць у гэтым кірунку.
— Разуменне ўсёй сур'ёзнасці ўчынку прыходзіць не адразу. Постабортны сіндром — рэальная псіхалагічная траўма, якая можа зламаць жыццё не толькі аднаму чалавеку, але і ўсёй сям'і. Жанчына пачынае вінаваціць мужа, які яе не адгаварыў. Калі ў далейшым аборт прывядзе да бясплоднасці, то і мужчына можа папракнуць: сама ва ўсім вінаватая. І нават калі жанчына зрабіла аборт употай ад блізкіх, лягчэй ёй не будзе. Рашэнне прымаецца хутка, а думкі аб ім застаюцца на ўсё жыццё. Таму жадаю ўсім прымаць толькі рашэнні, аб якіх не давядзецца шкадаваць!
Ганна КУРАК
Мерапрыемства праводзіцца на добраахвотнай аснове.
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
