Вы тут

Анкалогія. Гісторыя жанчыны, якая тройчы пабывала на мяжы жыцця і смерці


Лічыце, вылечыцца ад раку нельга? Ірына Жыхар тройчы пабывала на мяжы, перажыўшы некалькі аперацый, а разам з імі апраменьванні, хіміятэрапіі і іншыя няпростыя спосабы лячэння. Прыйшоўшы праз тое, пра што многія баяцца нават думаць, яна дзеліцца сваім вопытам з іншымі хворымі, а пяць гадоў таму стварыла Цэнтр падтрымкі анкапацыентаў «У імя жыцця». Як хвароба мяняе нас, навошта пасля паспяховага лячэння пераглядаць свой лад жыцця і пры якіх умовах страшны дыягназ — не прыгавор, мы распыталі жанчыну.


— Ірына, што вы адчувалі, калі даведваліся пра рак?

— Паколькі ў маім жыцці за апошнія 25 гадоў гэта здаралася тройчы, то кожны раз паводзіны былі вельмі рознымі. Дыягназ рак сліннай залозы мне паставілі ў 1994 годзе, калі мне было 27. Спачатку побач з вухам з'явілася прыпухласць. На той час я працавала ў прэстыжнай англамоўнай школе ў Мінску, была, напэўна, самым маладым завучам па выхаваўчай рабоце, паступіла ў аспірантуру, збіралася замуж за свайго маладога чалавека. У мяне былі вялікія планы, і гэта прыпухласць была на апошнім месцы. Нават калі яна пачала расці, я была ўпэўнена, што ўсё пройдзе. Вясной яна стала відавочнай не толькі мне, але і навакольным. Мая калега, настаўніца матэматыкі, сказала: вы не разумееце, з чым гуляеце. Але я была яшчэ і класным кіраўніком, мой клас — першы выпуск, бо школа новая. Я думала пра экзамен па хіміі (я выкладала гэты прадмет), пра тое, як зладзіць выпускны вечар... Але схадзіла да ўрача. Ён узяў адну біяпсію, потым другую, трэцюю. І калі я чарговы раз прыйшла, сказаў, што на маім месцы ён бы так лёгка да гэтага не адносіўся. Але мяне нічога не ўстрывожыла.

Мяне накіравалі ў Бараўляны. Загадчык аддзялення глядзеў то на мяне, то ў мае дакументы і паўтараў: не можа быць. І тады ў мяне нічога не кальнула. На наступны дзень мне сказалі: тэрміновая шпіталізацыя. Я расплакалася: гэта было 10 чэрвеня, а 22-га — экзамен па хіміі, 24-га — выпускны ў маіх дзяцей. Якая шпіталізацыя проста тут і цяпер? Мне чамусьці далі на рукі картку, я стала ў чаргу на тамаграфію галаўнога мозга. З цікавасці адкрываю картку, а там напісана — рак. Ад шоку я страціла прытомнасць... Маладая доктарка, калі я перапытала, сказала: у вас перадракавы стан, але мы будзем лячыць вас, як ракавых хворых. На самай справе была 3-я стадыя, вялікая пухліна, плоскаклетачны рак — вельмі капрызны. Але гэта я высветліла пасля, у той час хворым адмаўляліся называць дыягназ.

Зрабілі апраменьванне, потым аперацыю. Хірург прыйшоў увечары, я перабінтаваная, толькі вочы бачныя. І сказаў: ты будзеш усміхацца! Пухліна знаходзілася блізка да губнога нерва, і гэта быў цуд, што яго ўдалося не зачапіць. Я вырашыла, што гэта цудоўная гісторыя мяне вызваліць ад другога этапу апраменьвання, але яго ўсё ж прызначылі. Зноў быў вялікі стрэс. І гэта задало іншы вектар майму жыццю.

— Пасля аперацыі яно змянілася?

— У бальніцы мне споўнілася 28, і я належала да людзей, якія не могуць быць назіральнікамі ў гэтым жыцці, мне трэба было дзейнічаць. Калі ты ведаеш дыягназ і няма ніякіх ілюзій, разумееш, што ніхто за цябе нічога не зробіць. Пасля апраменьвання я памучылася з апёкамі: у мяне была страта смаку, сухасць у роце такая, што не можаш размаўляць. З гэтай нагоды мяне вызвалілі ад урокаў. Я страціла валасы. Але ўсё гэта страшна толькі з боку. Калі пасля на рак захварэла мая маці, нягледзячы на два свае анказахворванні, я зразумела, якія гэта розныя адчуванні: лягчэй хварэць самой.

Урачы нічога не рэкамендавалі: ты вылечыўся — жыві як жыў. Інтэрнэту яшчэ не было. І я пачала займацца па сістэме Нішы ў выкладанні Маі Гагулан. Цяпер многія рэчы адтуль навукова абгрунтаваныя. Гэта правільнае артапедычнае становішча падчас сну. У мяне і сёння артапедычная падушка, цвёрдая канапа. Я выконвала чатыры простыя фізічныя практыкаванні па сістэме Нішы. Сёння даказана, што няма лепшага для анкапацыента правіла, чым лячэбная фізкультура. Яна выводзіць гармон стрэсу, усё, што накопліваецца падчас трывогі. Штодзень 30 хвілін я раблю практыкаванні раніцай і ўвечары. Кантрасны душ — я пачынала з летняй вады, праз два месяцы перайшла цалкам на халодную. Мне забаранялі быць у месцах, дзе шмат людзей, каб не падхапіць інфекцыю — мне нельга было хварэць. Калі мама пабачыла, што я стаю пад халоднай вадой, у яе была істэрыка. Але з той пары 25 гадоў я не хварэю на прастуды. Маёй знаёмай у Германіі зараз пасля аперацыі робяць кантрасны душ — гэта частка лячэння ў дзяржаўнай клініцы, і сёння там гэта норма. Тады ж урачы круцілі пальцам каля скроні. Але я была ўпэўнена, што я ўсё раблю правільна.

З майго рацыёну зніклі рафінаваныя прадукты: маянэзы, цукеркі, мучное, пшанічная мука вышэйшага гатунку, каўбасы, сасіскі, хлеба я вельмі мала ўжываю. Першы год увогуле была веганам: адмовілася ад бялку жывёльнага паходжання ва ўсіх яго праявах: мяса, яйкі, малако. Я прарошчвала пшаніцу, авёс. І тое пачуццё голаду памятаю дагэтуль. Але гэта была барацьба за жыццё. Я зразумела, што вельмі люблю сваю маму, яна была маёй галоўнай матывацыяй. Не магла сабе ўявіць, як яна праводзіць мяне ў апошні шлях. Цяжкая хвароба — гэта пэўны тэст на адносіны, на тое, ці гатовы ты для свайго блізкага зрабіць усё, што можаш. Я адчувала, што ў мяне ўліваюцца сілы, што я іду ў правільным кірунку. Калі ты на фізічным узроўні адчуваеш, як мяняешся ў лепшы бок, гэта вельмі натхняе.

Сёння ніхто не ведае, што становіцца асноўнай прычынай раку, іх цэлы комплекс. Ёсць прафесійныя захворванні, апраменьванне, але гэта вузкія катэгорыі пацыентаў. Чалавек увогуле запраграмаваны на анкалагічныя хваробы. Наступае момант, калі імунітэт не распазнае ракавую клетку як ворага. Чаму гэта оптыка збілася, ніхто не адкажа. А ёсць яшчэ і знешнія ўмовы — харчаванне, фастфуд, кансерванты, якія мы так любім, рафінаваны цукар, торцікі, цукеркі — тое, да чаго чалавек ніколі не быў прыстасаваны. Мы ўсё гэта ўжываем і хочам, каб арганізм змаўчаў? Я, напрыклад, 25 гадоў не ем цукеркі і не хочацца, хоць першы час было складана.

— Але праз пэўны час вы зноў захварэлі...

— Але праз 14 гадоў. Гэта вялікі стаж. Ёсць кніга «Антырак. Новы лад жыцця» Давіда Сервана Шрэйбера, і я лічу, што яна павінна быць настольнай у кожнага анкапацыента, бо напісана ўрачом-анкапацыентам. Яму быў пастаўлены дыягназ з вельмі неспрыяльным прагнозам, але насуперак ім ён выжыў. Шрэйбер высветліў, што ўсё тое, што мае супрацьракавы эфект, напрыклад, зялёны чай, куркума або спецыя кары, соя, ёсць ва ўсходніх людзей на стале. Плюс штодзённая фізічная актыўнасць: яны не ездзяць адзін прыпынак на транспарце, а абавязкова ходзяць. Вось гэты метранамічны падыход у харчаванні і фізічных нагрузках я парушыла. У мяне быў цікавы праект, я шмат ездзіла па Беларусі, перайшла на булкі... Я была ўпэўнена, што снарад двойчы ў адну варонку не падае. А ён упаў... Я намацала ўшчыльненне ў грудзях. Пайшла да ўрача, ён сказаў лажыцца на аперацыю. Прайшла і апраменьванне, і гармонатэрапію, і таргетную тэрапію — гэта была вельмі складаная пухліна. Тое ж самае са шчытападобнай залозай праз дзевяць гадоў. Першая хвароба ў мяне была выяўлена на трэцяй стадыі, другая — на другой, і трэцяя — на першай. Вось такая стратэгія на паніжэнне!

— Як вы даведаліся пра рак шчытападобнай залозы?

— Падчас УГД, якое штогод раблю комплексна — платна. І ўсім раю яго праходзіць, плюс біяхімічны аналіз крыві. Рак развіваецца на працягу некалькіх гадоў, і яму заўсёды папярэднічаюць запаленчыя ці іншыя хваробы. Аналіз крыві можа ўказаць, што ў арганізме ёсць нейкі дысбаланс. Калі СОЭ (паказчык хуткасці асядання эрытрацытаў. — Аўт.) на працягу некалькіх гадоў не ў норме, не чакайце, што пройдзе само. Гэта значыць, што трэба шукаць прычыну.

— Вы не баіцеся падчас абследавання даведацца пра страшную навіну? Гэта многіх спыняе ад паходу да ўрача.

— Вось і прадстаўнікі пазітыўнай псіхалогіі кажуць мне, што я негатыўна думаю, калі разглядаю дрэнныя варыянты (усміхаецца). Але я цяпер ведаю, што магу пачуць ад урачоў усё, што заўгодна. І заўсёды прыкідваю, якія ў мяне планы, і як я магу іх змяніць. У мяне заўсёды ёсць ліст чакання па кнігах, фільмах. Разумею, што калі будзе вольны час, змагу пачытаць, кіно паглядзець. Кіно, дарэчы, добры антыдэпрэсант для людзей, якія праходзяць хіміятэрапію. Часам своечасова прагледжаны фільм дае адказы на многія пытанні.

— Вы задавалі сабе пытанне: чаму я?

— Мы ўсе гэта пытанне сабе задаём, калі ўпершыню чуем дыягназ. Канешне, асабліва ў маладосці, улічваючы, колькі гордасці ў мяне было. Я ж зорка, завуч, да якога ўся рэспубліка прыязджае вучыцца! І ў аспірантуру я паступіла, і муж у мяне будзе заможны — я шмат чаго планавала. Мне своечасова трапіліся першыя 12 вершаў з сёмай главы Евангелля ад Матфея. І фокус са знешняга чалавека перамясціўся на ўнутранага. У жніўні, напярэдадні маёй першай аперацыі мой клас, які выпусціўся са школы, сабраўся і прыехаў да мяне ў Бараўляны. Гэта дало мне столькі натхнення! Я ішла ў аперацыйную і ўсміхалася, бо ў мяне дзеці стаялі перад вачыма. Значыць, нешта ў гэтым жыцці я паспела... Вучні мне расказвалі пра людзей, якія перанеслі рак і шмат гадоў жылі. Прыязджалі і мае калегі. Я сутыкнулася з такой колькасцю клопату аб сабе ад людзей, ад якіх я нічога не чакала... Майму хлопцу, дарэчы, не патрэбна была хворая жонка. Праз два гады, калі ўбачыў, што я жывая, хацеў наладзіць адносіны, і тады, магчыма, дзесьці я павяла сябе няправільна — не здолела прабачыць. Я зразумела ступень сваёй холаднасці, да дыягназу я была як снежная каралева. І падчас хваробы я ўсвядоміла: колькі б мне не засталося, я павінна жыць іншым чалавекам. Так я прыйшла да веры. Усвядоміла каштоўнасць людзей, якія мяне акружаюць.

— Калі вы прыйшлі да думкі стварыць арганізацыю для анкахворых?

— Нават пасля першай хваробы я не стала закрывацца, хоць многія так робяць. Я памятала, як мае вучні расказвалі пра анкапацыентаў і як мне гэта было важна пачуць. Я зразумела: вобраз жыцця — гэта не на пэўны час, а назаўсёды. У мяне нарадзілася ідэя жывых пісьмаў. Я хацела збіраць гісторыі людзей на дыскі. Пасля Юля Чарняўская зрабіла маё пісьмо асобным фільмам. І людзі сталі тэлефанаваць. Аднойчы на круглым стале з анколагамі я зразумела, што патрэбна арганізацыя вылечаных пацыентаў, у тым ліку і ўрачам. Восенню 2011 года мы пачалі праводзіць першыя сустрэчы пад эгідай жаночай грамадскай арганізацыі. А 10 сакавіка 2014 года быў зарэгістраваны Цэнтр падтрымкі анкапацыентаў.

— Што самае страшнае ў анказахворванні? Якая пацыенту патрэбна дапамога?

— Самае важнае — зразумець і прыняць, што з табой гэта здарылася. Усе мы думаем, што гэта памылка, гэтага не можа быць са мной. І калі я буду нешта рабіць, напрыклад, грошы ахвярую на дабрачыннасць і пралячуся, дакладна буду здаровы. І калі гэта не спрацоўвае, пачынаецца дэпрэсія. Ёсць людзі, якія кажуць: паправіўся і забыў, як страшны сон. На мой погляд, гэта няправільна. Твой ранейшы лад жыцця прывёў да таго, што імунная сістэма не справілася супраць раку. І цяпер задача, каб гэта сітуацыя — калі імунная сістэма аднойчы дала збой, і ён зафіксаваны ў якасці дыягназу — больш не паўтарылася. Калі я хачу забыць, гэта значыць, я нічога не хачу ў сваім жыцці мяняць: ні ў харчаванні, ні ў фізкультуры, ні ў псіхаэмацыянальным стане. Таму гэты страшны сон можа вярнуцца.

У арганізацыі мы робім усё, каб аблегчыць жыццё анкапацыенту, каб гэты новы лад жыцця пабудаваць. Мы выпрацавалі інфармацыйныя пакеты з парадамі ад урачоў, якія плануем прапагандаваць шырэй. Часам дастаткова аднаго званка, каб чалавек супакоіўся і зразумеў, што ён не адзін.

— Вы вялікую частку жыцця прысвяцілі барацьбе з ракам і дапамозе анкахворым. Вельмі складаная місія...

— Я шмат нагледзелася на тое, як людзі марнуюць сваё жыццё на пустое. І сама была такая ж у тым жыцці. Але гэта ўсё сыходзіць, аблушчваецца, калі ты бачыш галоўнае. І я шчаслівы чалавек, бо ведаю галоўнае. І ёсць людзі, якія гэта таксама шукаюць. Таму рада, што наша арганізацыя можа дапамагчы такім людзям.

Алена КРАВЕЦ

Фота Таццяны ТКАЧОВАЙ

Загаловак у газеце: Тройчы выжыць

Выбар рэдакцыі

Рэгіёны

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Як мы бярозавік куплялі на гандлёвай пляцоўцы лясгаса і ў лясніцтве

Культура

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Творчая вечарына народнага артыста Беларусі прайшла ў адной з мінскіх гімназій.