Ёсць на Гомельшчыне пэўныя традыцыі, якія ў маёй прафесійнай дзейнасці існавалі, здаецца, заўжды. Складана ўспомніць, з якога часу, але ж у канцы чэрвеня мы, журналісты, заўсёды ехалі на мяжу трох краін, дзе збіралася моладзь Беларусі, Украіны і Расіі. Каб потым расказаць пра тое, як прайшло свята пад назвай «Славянскае адзінства» каля манумента Дружбы. З тых часоў засталося шмат фотаздымкаў, якія нагадваюць, як добра ўсе адпачывалі.
Традыцыя ў фармаце «тры краіны» раптам перапынілася ў 2014-м. Тады, сведчаць мае архіўныя запісы, да апошняга моманту мы ўсе яшчэ спадзяваліся, што міжнародны форум на мяжы адбудзецца. Але ж яго тэрмінова перанеслі ў прыгранічнае Клімава, што ў Расіі. З таго часу беларускі і расійскі бакі па чарзе бяруць на сябе абавязкі арганізатараў сустрэч.
А тады, у 2014 годзе, мы, беларусы, адчулі сапраўднае расчараванне і прахалоду ў агульным міжнацыянальным надвор'і. Пачуццё горычы не пакідае і цяпер. Тым больш традыцыя, пра якую ідзе размова, стваралася пакаленнем, што нарадзілася дзесьці адразу пасля вайны і вельмі шанавала яе ветэранаў.
Тры шырокія асфальтаваныя дарогі і сёння сыходзяцца каля знакавага манумента, аднак ён апошнім часам страціў свой урачысты выгляд. І вось з'явілася надзея, што свята, якое аб'ядноўвала грамадзян трох суседніх краін, можа адрадзіцца.
— Гэта месца — уязныя вароты ў нашу Рэспубліку Беларусь, — адзначае прэс-сакратар Гомельскага аблвыканкама Вольга Рабікава. — Сюды прыязджалі шматлікія нашы госці, турысты, бізнесмены, і, вядома, хочацца, каб яно выглядала не так, як цяпер. Прэзідэнт Беларусі паставіў сур'ёзную задачу: да канца чэрвеня прывесці ў належны стан манумент Дружбы і добраўпарадкаваць тэрыторыю вакол яго. Работы пачнуцца, як толькі дазволіць надвор'е.
Між тым у сярэдзіне шасцідзясятых моладзь суседніх вёсак часцяком ладзіла камсамольскія вечарыны на мяжы трох рэспублік. Граніцы паміж рэспублікамі СССР былі ўмоўныя, і сваяцкія сувязі складаліся не па запісе ў пашпарце, а праз асабістыя стасункі. Збіраліся ў нацыянальных строях, з хлебам-соллю на ручніках і спевамі на трох мовах.
Цяпер сведчанні пра тыя залатыя дні міжнацыянальных зносін — у экспазіцыі краязнаўчага музея Кругавец-Калінінскай сярэдняй школы, які знаходзіцца зусім побач з манументам Дружбы ў Добрушскім раёне. Кіраўнік музея Валянціна Радчанка захоўвае фотакарткі, датаваныя 1953 і 1957 гадамі. На іх вяскоўцы са сцягамі, транспарантамі і шчаслівымі тварамі. Сяброўства было не для справаздачнасці, яно заўсёды падмацоўвалася дапамогай, якую пры неабходнасці суседнія гаспадаркі аказвалі адна адной.
Паступова маштаб такіх сустрэч павялічваўся. А потым у святах сталі ўдзельнічаць і рэгіянальныя дэлегацыі. Тады і вырашылі пабудаваць памятны знак. У 1975 годзе ў неба ўзнесліся тры белыя пілоны — праект гомельскага архітэктара Леаніда Стукачова. Наверсе — яшчэ савецкія гербы трох рэспублік. На барэльефе — адлюстраванне самых важных вех агульнай гісторыі нашых народаў. Дарэчы, велічнае збудаванне стваралі сумесна прадстаўнікі рэспублік-суседак. У народзе манумент атрымаў назву «Тры сястры».
Ветэраны камсамольскага руху расказваюць, што ў 70—80-я гады тут было яшчэ дастаткова хатняе мерапрыемства. Ад кожнай краіны для ўдзелу ў міжнародным фестывалі «Славянскае адзінства» прыязджала па 40—50 чалавек. А вось ужо бліжэй да канца стагоддзя толькі ў лагеры было паўтары тысячы ўдзельнікаў. Некалькі дзён моладзь трох краін знаёмілася з культурай і традыцыямі суседзяў, прымала ўдзел у спартыўных і інтэлектуальных спаборніцтвах, сустракалася са старымі сябрамі і заводзіла новых.
У фінальны дзень свята сюды пешшу прыходзілі жыхары навакольных вёсак, а з гарадоў — Гомеля, Чарнігава і Бранска — тысячы людзей прыязджалі на машынах. Святы ладзіліся вялікія. Тэатралізаваныя шэсці, фальклорныя, археалагічныя і экалагічныя экспедыцыі, горад майстроў, вуліцы ўпрыгожаных падворкаў і гандлёвых радоў, спартыўныя і творчыя конкурсы, выступленні вядомых артыстаў... Гэта ўсё нельга проста так выкінуць з памяці.
Да манумента Дружбы прыязджалі патрыярхі Алексій ІІ і Кірыл. У 2004-м у свяце ўдзельнічалі
кіраўнікі трох дзяржаў Аляксандр Лукашэнка, Уладзімір Пуцін і Леанід Кучма. Дарэчы, наш Прэзідэнт яшчэ не раз бываў тут і заўсёды накіроўваў вітальны адрас удзельнікам славянскага форуму. У 2008 годзе арганізатары міжнароднага фестывалю падпісалі дагавор аб супрацоўніцтве Бранскай, Арлоўскай, Гомельскай, Магілёўскай і Чарнігаўскай абласцей у сферы маладзёжнай палітыкі. У 2011 годзе тут быў закладзены камень пад будучы храм. Ішла гаворка пра будаўніцтва пастаяннай сцэны і агульнага духоўна-асветніцкага цэнтра. Тады не спраўдзілася, а шкада.
— Цяпер асабліва важна выкарыстоўваць нават самы невялікі шанц, каб згуртаваць славянскія народы, — падкрэслівае начальнік галоўнага ўпраўлення ідэалагічнай работы, культуры і па справах моладзі Гомельскага аблвыканкама Ірына Даўгала. — Важна паказаць, што мы адзіная сям'я, убачыць, наколькі пераплецены нашы карані. Менавіта таму кіраўнік дзяржавы звярнуў увагу на манумент Дружбы — знак нашага згуртавання і яднання. Упэўнена, што пасля ўсіх праведзеных работ манумент Дружбы прыме чарговы фестываль «Славянскае адзінства» і мы зноў пачуем тут галасы трох сясцёр — Беларусі, Расіі і Украіны.
Ірына АСТАШКЕВІЧ
Фота з архіва аўтара і з экспазіцыі краязнаўчага музея Кругавец-Калінінскай сярэдняй школы
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».