Вы тут

Асцярожна, дзверы зачыняюцца...


Май (і неяк раптам?) выбухнуў лістотай! Яшчэ ўчора, здаецца, яе не было, а сёння...

Сёння — дождж, можна сказаць, знянацку, бо сіноптыкі аб ім ні словам, ні паўсловам — народ без парасонаў... І куды? Ну вядома ж, пад дрэвы.

Схаваліся: за каўняры не лье, падымаюць галовы, каб убачыць чаму. А там...

Май выбухнуў лістотай.


Дыпламатыя

Пятніца, надвячорак, трамвай. На адным з пярэдніх сядзенняў — маладзіца з дзіцем. Тое міла шчабеча: расказвае, што было ў садку, чым іх сёння кармілі...

— А давай мы татку пазвонім, — «ацаніўшы» стравы, прапануе матуля. — Я яго набяру, а ты скажы, каб ён бліноў нам спёк.

— Дык ты яму сама пра гэта скажы, — не згаджаецца дзіця.

— Не, мне нельга, — уздыхае матуля. — Калі я скажу, мы яшчэ пасварымся, а калі ты — дадому прыедзем, а там — бліны.

З вёскі...

Парадокс: станцыя метро называецца «Плошча Леніна», а даехаў, на эскалатары падняўся наверх і апынуўся на плошчы Незалежнасці.

Вакзал там паблізу, два ўніверсітэты, так што людзей — самых розных — на прыпынках шмат... Ды галубоў не падманеш: яны злятаюцца да сямейкі, якая перакусвае булкамі, пачынаюць «наразаць кругі» — чакаць пачастунку, хоць гэта і марна: дарослыя захапіліся размовай і птушак не бачаць, сынок (гадоў трох-чатырох) дзяліцца з імі нават не думае. Хутчэй наадварот — грозна тупае на птушак нагой, потым — узмахвае рукамі, а ўрэшце яшчэ і крычыць:

— Кыш! Кыш, каб вы падохлі!

...Не іначай у вёску з'ездзіў, з бабуляй грады пасадзіў, курэй паганяў.

Было і ёсць

Анекдот (а можа, і праўда?..): у школе выпускнікі сустракаліся — праз дваццаць гадоў. Некага пазнавалі, некага — не... «Усе пастарэлі, — прызнаў самы смелы, — адзін я не змяніўся!»

Што, вядома ж, бывае — і з мужчынамі, і жанчынамі.

Максіма, напрыклад, «сто гадоў» не бачыла, а выглядае, — ну акурат як той выпускнік... Пытаюся, як жыве, як яго хлопчык (тады ён у школу ці хадзіў?)...

— Ды нармальна, — кажа. — Яму... 27.

Свет — клінам

У дзіцячы садок гэты хлопчык хадзіў ахвотна, бо там была Ніка — яго першая і найлепшая сяброўка. Ён нават ажаніцца з ёю збіраўся, калі быў малы. А потым трохі падрос і, вядома ж, паразумнеў, сказаў неяк:

— А ты ведаеш, мама, я не буду з Нікай жаніцца.

— Чаму?

— Ну, гэта ж няправільна: я зусім не ведаю іншых жанчын.

Цяпер таму хлопчыку ўжо за 20. Адвучыўся, адслужыў у войску, працуе. Сустракаецца з сімпатычнай дзяўчынай, і гэта, як выглядае, у іх сур'ёзна: то-бок на адной — як спявала некалі П'еха — «сошелся клином белый свет...».

Што цікава, песня, як быццам, даўно састарэла і амаль не гучыць. А вось свет...

Ён змяніўся і не змяніўся: ва ўсякім разе не страціў — і дасць бог не страціць! — сваёй уласцівасці «сыходзіцца клінам» на некім адным.

Наш чалавек!

Хабар у асабліва дробных памерах — слоічак маслячкоў: марынаваных, светленькіх, невялічкіх...

Пакуль адкрывалі яго ды частаваліся (не без таго — «ганяючы» грыбкі па талерцы), добра нарагаталіся, бо ўспомнілі расказ калегі пра дзеда, якому ўнучка, запрасіўшы ў госці, строга загадала есці толькі відэльцам — па-гарадскому... Той паспрабаваў. І ў яго, ну вядома ж, атрымалася — з усімі іншымі стравамі, а вось з маслячкамі — не. Яны, каварныя, «уцякалі» ад відэльца, саслізгвалі з талеркі: спачатку — на стол, са стала — на падлогу.

Дзед, як быццам, і там працягваў «паляваў» на іх з відэльцам, пакуль нарэшце не заганяў, не заціскаў у кут і ўжо там не наколваў!

...Госць пра гэта, відаць, сам расказваў і сам жа з сябе смяяўся. Бо яно ж і праўда: на бяседзе няма лепшай прыправы, чым голад. І лепшай аздобы, чым смех.

Певень каню не таварыш?

Адміністратаркай у гатэлі Наталка працавала даўно і замежнікаў прымала... мала. Напэўна, таму асобныя з іх помняцца да сёння.

Адзін грэк, расказвала, нядрэнна размаўляў па-руску, вельмі любіў розныя прыказкі (хоць толкам іх і не ведаў), а таму перайначваў, як толькі мог. Казаў, напрыклад: «О-о, вы лічыце, што ў нас, у Грэцыі, усё ёсць, што мы катаемся, як сыр за пазухай...»

Наталка яго папраўляла: «Як сыр у масле», ці «...у Хрыста за пазухай». Але грэк на гэта не зважаў: ён гаварыў далей, бо якая розніца, калі (даслоўна) «жыццё пражыць — не мора перайсці». «Пераплыць!» — смяялася Наталка...

Андрэевіч — не грэк, аднак прыказкі «ўжывае» амаль таксама. Ну вось надоечы ён — невысочанькі, паўнаваты (мякка кажучы...) — у сваю вясковую краму прыйшоў: што-нішто купіць збіраўся. Каля касы стаяў, калі прадавец адпускаў аднавяскоўцу хлеб, малако, цыгарэты, потым — кілю пячэння.

— Не замнога будзе? — здзівіўся крамнік. — Яно ж лёгкае.

— Не, давайце... Я з'ем, — паабяцаў хлопец.

— Але ж глядзі — мучное, салодкае... Можа, не захапляўся б, — раіў прадавец, — а то ж распаўнееш... Вунь, як Андрэевіч.

— Ну і няхай, — згадзіўся хлопец. — Добры гаспадар свайго каня заўжды пад навесам трымае.

Андрэевіч, пачуўшы гэта, аж нос задраў, бо ён (тут не падкапаешся) і праўда гаспадар!

...Хацеў пра гэта іншым сказаць — тымі ж словамі і, галоўнае, амаль тут жа (новыя людзі ў краме з'явіліся), і не змог, бо ўсё пераблытаў. Сказаў, што мокры певень заўжды пад навесам хаваецца.

Ды — паводле грэка — якая розніца, калі ёсць гаспадар — і ў «навеса», і ў пеўня, і ў каня, з якімі прасцей і жыццё пражыць, і «мора перайсці»?

Парадокс

Дырэктар аднаго з маскоўскіх тэатраў расказваў некалі, як наймаў на працу шафёра, як усім «кандыдатам» гаварыў, што зарплата добрая, што працы будзе няшмат — два-тры выезды за дзень. Ды людзі ўсё роўна адмаўляліся.

Чарговы нарэшце пахадзіў па калідорах і агучыў прычыну: «А ў вас красці няма чаго...»

У рэстаране — было. Не столькі скрасці, як з'есці, чым Марына і карысталася. «Кінь ты, дужа не захапляйся, — папярэджвалі дзеўку жанчыны, — табе ж дрэнна будзе». — «А чаму гэта — ад добрага ды раптам дрэнна?» — смяялася тая.

...Цяпер ёй аднак не да смеху: распаўнела, баляць суставы і страўнік. Есці па-ранейшаму ўжо не можа.

І што крыўдна, не есці — таксама.

Крок

Вечар, тэлевізар, інтэрв'ю — на гэты раз з вядомым акцёрам (дарэчы, з сынам яшчэ больш вядомай, нават вялікай актрысы). Ён успамінае сваё маленства, жыццё ў бабулі — без мамы. І з ёй — на розных гастролях...

Падчас адной яны пайшлі гуляць па беразе рэчкі, потым дарослыя ўзялі лодку — сталі катацца. Хлопчыка пакінулі, каб пільнаваў рэчы, а ён, засумаваўшы, адышоўся ў лес і знайшоў там россып суніц!

Наеўся сам, назбіраў для мамы і яе спадарожніка.

Яны таксама з радасцю частаваліся ды так нахвальвалі, што хлопчык вырашыў паказаць ім месца, дзе наспела столькі суніц. Яно было блізка — вакол невялічкай будынінкі, на якой красаваліся дзве літары «М» і Ж».

...Ад вялікага да смешнага — крок. Нават у вялікіх.

Па цыбулю з усмешкай

Пасля школы дзядзька Янак уладкаваўся працаваць на Мінскі трактарны і адразу ж стаў Ванем, Іванам. Янкаў, казаў, там ужо не было — усе размаўлялі па-руску. «Я таксама стараўся, — згадваў былы навічок, — аж галава да вечара пухла».

Відаць, таму ён аднойчы плюнуў і стаў размаўляць па-свойму...

Дзед Міхась таксама — з усімі і заўсёды. Неяк, праўда, у краму прыйшоў.

— Узваж мне кілю цыбулі, — папрасіў прадавачку.

— Вам лука? — удакладніла дзяўчо.

Ну што тут будзеш рабіць?! Змірыўся, сказаў:

— Ну давай хоць лука.

Асцярожна...

Здароўе не купіш, а вось кансультацый дактароў — абы грошы — хоць 20 штук. Вунь колькі медцэнтраў цяпер, колькі спецыялістаў... А ўжо хвалёных...

Той — давер выклікаў адразу ж: сталы, самавіты, прыязна сустрэў, спытаў, што прывяло.

Адказвала па-беларуску. Доктар — не сказаць, каб здзівіўся, не сказаць, каб не слухаў (але ж як бы ў паўвуха)... Ён жа не сказаць, каб не глядзеў і не тлумачыў... Але ж з нейкай асцярогай, нібы чакаючы дурнога ці што?

І толькі нарэшце, пачуўшы маё «дзякуй-бывайце» (то-бок пераканаўшыся, што падвоху не будзе), шчыра ўсміхнуўся, сказаў «калі ласка» і «ўсяго найлепшага»...

Мог бы і хацеў (на твары было напісана) нешта яшчэ — па-нашаму, па-беларуску, але...

Дзверы ўжо зачыніліся.

На добрую памяць

...Што ў той раз было на стале? Напэўна, віно ці чай... Хто частаваўся, таксама ўжо не ў памяці, але ж дзверы ў пакой адчыніліся, і ў іх з'явілася светлая (бо сівая) галава калегі.

— Што святкуем? — папытаўся ён.

— Дзень нараджэння...

— О-о, віншую! — заўсміхаўся той і адразу ж знік, каб хвілін праз дзесяць з'явіцца — з шампанскім і маленькім падаруначкам — наборам для спецый...

Мы хораша тады пасядзелі — не першы раз і — добра — не апошні. Аднак помніцца іменна той. Нават ведаю чаму: калегі не стала гадоў з пяць таму, а вось падарунак яго па-ранейшаму стаіць на кухонным стале, не дае забыцца.

Праўду кажуць, што людзі не сыходзяць, яны застаюцца з намі — светлымі, такімі, якімі і былі.

Каб ведалі...

Двое сяброў, выпадкова трапіўшы ў адно з тутэйшых мястэчак, вырашылі прайсці па вуліцах, паглядзець, а заадно і даведацца, што тут ёсць старыя яўрэйскія могілкі, ёсць польскія і ёсць рускія.

— А дзе ж беларусаў хаваюць? — спыталі ў нейкага дзядзькі.

Той, відаць, з гумарам быў: сказаў, што беларусы — не ўміраюць... Ці не жывуць.

Калі меркаваць па мове на помніках, дык яно і сапраўды.

Апроч таго, скупыя там звесткі: прозвішча, імя ды імя па бацьку, гады жыцця. Часам, праўда, — пранізлівыя радкі накшталт: «Радость утрачена, горе — не меряно, самое главное в жизни утеряно». (Хто там перажываў за няўдалую стрыжку, скрадзены ровар, малы аклад?) А часам...

На знаёмых могілках пахавана Эмілія Быстрымовіч, па-зверску замучаная немцамі 26 студзеня 1944 года на 46 годзе жыцця (звесткі з помніка). І яшчэ — жудасна ўявіць — брат і сястра Коля і Надзя Гардзеі, 17 і 18 гадоў, забітыя нелюдзямі з нашых 25 красавіка 1944.

Абедзве магілкі, на вялікі жаль, далёка ад увахода, ад асноўных сцежак-праходаў. Таму каля іх, відаць, рэдка спыняюцца людзі. А яно ж трэба было б... Можа, нават прыводзіць.

Каб ведалі. Каб помнілі.

Валянціна ДОЎНАР

Выбар рэдакцыі

Рэгіёны

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Як мы бярозавік куплялі на гандлёвай пляцоўцы лясгаса і ў лясніцтве

Культура

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Творчая вечарына народнага артыста Беларусі прайшла ў адной з мінскіх гімназій.