На шматлікіх сустрэчах нам задаюць падобныя пытанні: «Што рабіць, калі мая суседка пастаянна прыходзіць у нядзелю або ў свята і што-небудзь просіць? А пасля таго як яна што-небудзь возьме, я абавязкова кепска сябе адчуваю»; «Ужо не раз заўважаю, у нядзелю ідзе суседка, каб што-небудзь пазычыць. У гэты дзень абавязкова пасваруся з мужам».
Па-першае, ніколі ў такім выпадку не давайце тое, што папрасілі, з рук у рукі — пакладзіце на стол і паназірайце за паводзінамі суседкі: калі возьме і пойдзе, ведайце — нічога кепскага яна вам зрабіць не хацела, проста гэта гаспадыня крыху неарганізаваная. Калі ж пачне выкручвацца і рабіць так, каб вы перадалі рэч з рук у рукі, — чалавек прыходзіць у хату з кепскімі думкамі.
Зразумела, што ў гэтым выпадку галоўнай умовай з'яўляецца тое, што абодва чалавекі з'яўляюцца прадстаўнікамі адной і той жа рэгіянальнай традыцыі. У нашым выпадку мы бачым, што суседка ідзе на наўмыснае парушэнне (падтэксты гэтага жадання могуць быць розныя: спецыяльна справакаваныя або зусім незласлівыя — сапраўды дома не засталося хлеба). У такім разе гаспадыня хаты, да якой прыйшлі па пазыку, запускала механізм процідзеяння, скіраваны на захаванне далейшага гарманічнага існавання сваёй сям'і. Яна імкнулася перасцерагчы сябе і гаспадарку ад магчымага негатыўнага ўздзеяння. Напрыклад, каб не наклікаць на сваю сям'ю бяды і непрыемнасцяў, ведалі, што, калі вы частуеце чужога чалавека, вандроўніка ці суседа малаком, у збан неабходна пакласці драбінку солі. Нездарма казалі: «Соль таму ў вочы, хто дабра нам не хоча».
Сацыякультурная інтэнцыя «даваць — браць» ахоплівае практычна ўсе бакі зносін паміж людзьмі. Лічылася, што, перадаючы тую ці іншую рэч, можна перадаць (аддаць) і адпаведна атрымаць і іншыя «каштоўнасці» (сямейны дабрабыт, «спор» або ўрадлівасць зямлі ці плоднасць свойскай жывёлы, асабісты поспех, чалавечае шчасце). Таму ў кодэксе нормаў побытавага этыкету і звычаёвага права нашага народа існаваў шэраг правіл, якіх неабходна было прытрымлівацца падчас працэдуры перадачы: калі вы пазычаеце што-небудзь, дорыце ці атрымліваеце тыя ці іншыя рэчы, грошы і г. д.
Цэлы шэраг рэгламентацый, звязаных з дылемай «браць — аддаваць», датычыліся таго перыяду часу, калі пачыналіся (не аддавай расаду капусты, пакуль сам не пасадзіў) і заканчваліся сельскагаспадарчыя работы: ураджай і рост раслін адыдзе да таго, хто браў тыя ці іншыя рэчы.
Аксана КАТОВІЧ, Янка КРУК
Дасылайце свае пытанні пра карані і прыстасаванасць да сучаснага жыцця каляндарных і сямейна-побытавых народных традыцый і абрадаў на паштовы або электронны адрас рэдакцыі з пазнакай «Пра радзіннае».
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».