Адэльск — унікальнае месца. Ціхая вёска на самым ускрайку заходняй мяжы становіцца з кожным годам усё больш знакамітай. Гэта адзіная вёска ў Беларусі, дзе захоўваюцца два элементы нематэрыяльнай культурнай спадчыны. А мясцовы храм з'яўляецца помнікам старажытнага драўлянага дойлідства.
Пад аховай Антонія
Адэльскі фэст — адно з тых святаў, якое ніколі не пераносіцца. Яго святкуюць у аграгарадку толькі ў гэты дзень — 13 ліпеня. Гэта звязана з днём памяці святога Антонія Падуанскага, які лічыцца ахоўнікам Адэльска. Яго выява прысутнічае на гербе аграгарадка, прынятым амаль 10 гадоў таму ў адпаведнасці са старажытнымі запісамі. Іх знайшоў настаяцель мясцовага касцёла. Тады ж усталявалі бронзавы помнік ахоўніку вёскі. Цікавы факт — статуя святога з'явілася не на тэрыторыі храма, а за яго межамі, і гэта рэдкі выпадак у адносінах да помнікаў святым.
Мясцовы храм — таксама знакаміты і з'яўляецца гісторыка-культурнай каштоўнасцю. Гэта адзін з двух каталіцкіх храмаў, якія пабудаваны ў першай палове ХVІІІ стагоддзя без адзінага цвіка. Тут захоўваецца ікона святога Антонія, якая лічыцца цудадзейнай. Многія жыхары могуць расказаць, як прапаведнік дапамагае ў цяжкую хвіліну. Сярод яго малітваў, напрыклад, такія — «Калі ты згубіў», «Хлеб для бедных» і іншыя. У касцёле менавіта 13 ліпеня часта праводзіць набажэнствы кіраўнік каталіцкай царквы ў Беларусі, архіепіскап — мітрапаліт Мінскі і Магілёўскі Тадэуш Кандрусевіч, які і сам родам адсюль.
Дудкі майстра Скрамблевіча
І гэта не проста дудкі, а самабытныя інструменты. Іх у народнага майстра-музыкі не пералічыць. Тут і флейты, і акарыны, і ражкі, і свістулькі, і жалейкі, і нейкія клякоткі-трашчоткі... А на сёлетнім фэсце Мар'ян Антонавіч прэзентаваў яшчэ дудкі са шлангам. Яны імітуюць галасы жывёл — вала, дзіка, зязюлі, жураўлёў. Усе інструменты — драўляныя. Майстар карыстаецца рознымі пародамі, іх каля сарака. Ёсць і экзатычныя. Напрыклад, бамбук з Інданезіі, кедр з Сібіры. Ці сасна са смаляным пахам, якой 300 гадоў. А яго калекцыя акарын у выглядзе птушак і рыб лічыцца адзінай у Еўропе.
— Гэтай музыкай з нізкімі гукамі можна нават лячыць, — упэўнены майстар. — Калі дзіця плача, яно адразу заспакоіцца, пачуўшы такія гукі, — ужо не раз так адбывалася.
Адразу падумалася: а чаму, напрыклад, не распаўсюджваць гэтую мелодыю праз электронныя носьбіты і не выкарыстоўваць у пакоях псіхалагічнай разгрузкі? Бо гукі сапраўды незвычайныя. Напрыклад, унікальна гучыць парная жалейка, ёсць і трайныя дудкі. Мар'ян Скрамблевіч распрацаваў сваю аўтарскую сістэму стварэння духавых народных інструментаў і можа зладзіць іх у любой танальнасці.
Самабытная творчасць майстра ўключана ў спіс гісторыка-культурнай каштоўнасці Рэспублікі Беларусь. У мясцовым доме культуры арганізавана майстэрня і музей. Некалькі дзясяткаў дудак Мар'ян Антонавіч падарыў Гродзенскай музычнай школе. Ён лічыць, што кожны музыкант павінен валодаць народнымі інструментамі. Гэтыя гукі здольны закрануць душу кожнага чалавека.
— Я насычаюся гукамі, удасканальваю іх, — кажа Мар'ян Антонавіч. — Адкуль бы чалавек ні прыехаў, душа аднолькавая, трэба яе разбудзіць, каб яна адгукнулася на дабро, на прыроду, каб чалавек не разбураў, а толькі хацеў гэту прыроду зберагчы.
Сёлета майстру споўнілася 80 год. Ён ахвотна дэманструе сваю ўнікальную калекцыю, прымае бясконцыя экскурсіі як з Беларусі, так і з замежжа. Нядаўна, напрыклад, прыязджалі госці з польскай кансерваторыі. Часта бываюць навучэнцы музычных школ. Сам майстар — удзельнік усіх свят раёна і вобласці. Але «Адэльскі фэст» яму асабліва дарагі, бо тут ён можа зайграць для сваіх землякоў, якія яго паважаюць і ганарацца ім.
Стравы з Адэльска
Яны гатуюцца па старажытных рэцэптах. І не ў нейкіх рэдкіх выпадках, а пастаянна. Такімі рэцэптамі карыстаюцца ў многіх сем'ях.
Наталля Кавалькова, вядомая майстрыха-вышывальшчыца, расказала, што яна любіць гатаваць бігас, бабку, кішку. Гэта традыцыйныя стравы. А яшчэ тут добра пякуць хлеб, робяць клінковыя сыры, гатуюць мясныя і бульбяныя стравы. Падчас фэсту ў Адэльск з'язджаюцца да сваіх бацькоў дзеці з горада, і ў гэты дзень іх чакае менавіта такая кухня. Адэльскія гаспадыні аддаюць перавагу цёртай бульбе, з якой гатуецца нямала страў.
— Бабка на сталах і зараз у нас заўсёды, папулярна вельмі кішка, на свята — абавязкова хрусты, пончыкі, вось, частуйцеся, — прапануе жанчына.
І сапраўды, пончыкі тут надзвычай смачныя. Праўда, ад спякоты не ўдалося паказаць увесь асартымент адэльскай кухні, якая ўключана ў спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Беларусі.
Наталля Кавалькова між тым звяртае ўвагу на тканы дыван, які выканала вядомая адэльская майстрыха Ядзвіга Райская. Яна адна з тых, хто адрадзіў у рэгіёне тэхніку падвойнага ткацтва. Яе вырабы ўнікальны сваімі непаўторнымі ўзорамі, якія жанчына выдумляла сама. Адзін такі дыван знаходзіцца ў цэнтры культуры, яго падарыла ўнучка майстрыхі.
Новы размах
Наталля Кавалькова згадвае, што раней такога маштабнага свята ў гэты дзень не было. Пасля службы ў касцёле ўсе разыходзіліся па сваіх дамах. З цягам часу наладзілі свята вёскі. У гэты дзень праўленне мясцовай гаспадаркі, прафсаюзныя арганізацыі ўзнагароджваюць найлепшых работнікаў, перад жыхарамі выступаюць мясцовыя калектывы і беларускія зоркі. На гэты раз з канцэртам выступіў Саша Нема.
— Шукаем новыя формы, напрыклад, гэтым разам мы запрасілі тэатр жывых скульптур, з імі робяць здымкі і дарослыя, і дзеці. Выступіў духавы аркестр Гродзенскай пагранічнай групы. Шмат прыехала атракцыёнаў. Гэта адно з брэндавых свят усяго Гродзенскага раёна, — паведаміў старшыня Адэльскага сельсавета Уладзімір Трутнеў.
У размове закранулі надзённыя пытанні. Як і ўсюды, тут заклапочаны станам дарог. Прычым не ў самім аграгарадку, а на аўтамагістралях, якія вядуць да абласнога цэнтра. Гэтай праблеме цяпер надаецца ўвага на дзяржаўным узроўні, вось і ў Адэльску спадзяюцца, што дарожныя службы змогуць гэту праблему паступова вырашыць.
Маргарыта УШКЕВІЧ
Фота Мікалая ЛАПІНА
Існуюць строгія патрабаванні да месцаў для купання.
Яе песні займаюць першыя радкі ў музычных чартах краіны, пастаянна гучаць на радыё і тэлебачанні.
