Вы тут

Адмовіўшыся пісаць ручкай, мы страчваем сябе для гісторыі


На выхадныя перабірала ў роднай хаце дакументы, якія яшчэ не забрала ў Мінск, ратуючы ад вільгаці, што пасяляецца ва ўсіх куточках і шчылінах за зіму, калі ў хаце ніхто не жыве, і выветрываецца канчаткова толькі напрыканцы лета. У старым дэрмацінавым рыдыкюлі часоў мамінай маладосці знайшла пасведчанні аб нараджэнні бацькоў — тоненькія паперкі з выцвілым чарнілам, якія, здаецца, рассыплюцца ў руках, даведку аб рэабілітацыі расстралянага ў 37-м дзеда Валькі, якую бабуля атрымала з КДБ у 67-м, нейкія паявыя кніжкі, што выпісвалі бацькам у тыя ж 60-я гады ўжо мінулага стагоддзя. Асобна, клапатліва загорнутае ў цэлафан, ляжала пісьмо. Напісанае 7 лютага 1955 года, яно ўжо пацерлася на згібах, чарніла паблякла, але чытаць каліграфічныя радкі яшчэ можна.


Гэта пісьмо напісаў мой дзед Васіль маёй маме, калі яна была ў дзясятым класе. Дзед з сям'ёй не жыў: пайшоўшы ў 1939 годзе ў армію ад сям'і з двума малымі дзецьмі, ён на вайне сустрэў іншую жанчыну і застаўся з ёй. Зрабіў добрую ваенную кар'еру, пасля вайны паматаўся па ўсёй вялікай краіне, нарэшце атабарыўся ў Днепрапятроўску. У родную вёску прыехаў толькі праз шаснаццаць гадоў, калі дзеці-пагодкі заканчвалі школу. Яны, можна сказаць, упершыню ўбачылі бацьку, пазнаёміліся з ім. Шмат было эмоцый, прычым не толькі станоўчых, шмат было сказана, яшчэ больш — не сказана. Не вытрымаўшы гэтага нясказанага, дзед з'ехаў з вёскі раней, чым збіраўся. Больш на радзіму ён ніколі не прыязджаў, але з дзецьмі сувязь стараўся падтрымліваць, нават спрабаваў дапамагчы ім уладкавацца ў жыцці. Як яны адносіліся да яго, практычна чужога чалавека, які іх кінуў? З аповедаў мамы я так і не магла зразумець, ці даравала яна. Больш за пачутыя неаднойчы ад яе словы сказаў гэты беражліва загорнуты ў цэлафан аркуш паперы, спісаны дробным уборыстым почыркам, які яна, сама ўжо амаль васьмідзесяцігадовая, захоўвала да канца жыцця, паклаўшы разам з важнымі дакументамі.

Яно, пэўна, траплялася мне на вочы і раней, але сесці і ўважліва ўчытацца ў выцвілыя радкі собіла толькі цяпер, амаль праз шэсцьдзясят пяць гадоў, калі няма ўжо на гэтым свеце ні адпраўшчыка, ні адрасата. У пісьме тым — нічога асаблівага: відаць, што пісаў чалавек ваенны, фразы кароткія, выразныя, скупыя на эпітэты. Дзед спрабуе яшчэ раз растлумачыць дарослай ужо дачцэ, як складана яму было прыехаць на радзіму праз шаснаццаць гадоў, піша пра надвор'е — у тым годзе на поўдні Украіны была незвычайна халодная зіма, раіць сыну, як кінуць курыць (не паступова, а адразу), абяцае паклапаціцца аб уладкаванні мамы на гістарычны факультэт, а яе брату паспрыяць у кар'еры ваеннага. Ніякіх асаблівых прызнанняў ці «крылатых фраз», прызначаных для нашчадкаў. Але менавіта гэтыя выцвілыя ад часу радкі нарэшце далі... не, не веданне, веданне было і дагэтуль, — менавіта адчуванне, што жыў на зямлі такі чалавек Васіль Клімовіч, якога я ніколі не ведала, бо ён памёр задоўга да майго нараджэння, і ўва мне цячэ добрая частка яго крыві.

Ці стала мне ад гэтага адчування неяк па-іншаму? Напэўна, не. Проста запоўнілася нейкая лакуна, і гэта вельмі важна. Важна — і ўсё, без ніякіх тлумачэнняў. Якраз той выпадак, калі іх і не трэба шукаць...

Думаю, не памылюся, калі скажу, што ў кожнай сям'і ёсць падобныя эпісталярныя рэліквіі — пажаўцелыя пісьмы з мінулага стагоддзя, якія пісалі прадзеды і прабабулі з фронту, з далёкіх паездак, з суседняга горада, фотаздымкі з надпісамі на адваротным баку, дзе акрамя «на добрую памяць» можна прачытаць яшчэ шмат цікавага, паштоўкі, падпісаныя да дня нараджэння трыццаць гадоў назад. Яны ціхенька ляжаць дзесьці ў шафе ці шуфлядзе, у альбоме ці ў скрынцы з дакументамі. Яны могуць ляжаць так некранутыя год, два, пяць. Але галоўнае — яны ёсць. Бо надыходзіць нейкі момант — і ты дастаеш гэтыя лісткі і картачкі і, нібы зачараваны, забыўшыся пра ўсе справы і клопаты, пачынаеш іх перабіраць і перачытваць і не можаш адарвацца. Наладжваеш сам для сябе гэткі сеанс амаль містычнай сувязі з роднымі людзьмі, якіх няма сярод жывых, якіх ты, можа, ніколі і не ведаў, але якія пакінулі табе праз час і адлегласць такія вось матэрыяльныя сведчанні, што яны былі на гэтай зямлі, што яны не зніклі з яе бясследна, што яны тыя самыя карэньчыкі, якія моцна трымаюць на зямлі цябе, таго, хто нарадзіўся пасля іх...

І ці не ёсць гэта паглыбленне — тое самае імгненне шчасця, якое так спрабуем злавіць у гэтым шалёным свеце?

Калі так, то ці не пазбаўляем мы гэтага імгнення і яшчэ нейкага вельмі важнага ведання сваіх нашчадкаў? Мы амаль развучыліся, мы не лічым патрэбным нешта пісаць ручкай ці алоўкам на паперы. На камп'ютары, канешне, прасцей — ён нават памылкі падкрэслівае. Але ці перачытае хто гадоў праз дваццаць (пра шэсцьдзясят пяць нават не кажу) нашы хай сабе нават пранікнёныя фразы і самыя разумныя думкі, дасланыя на чыйсьці е-mаіl сярод сотні іншых пісьмаў? А фота, якія «сябры» «лайкаюць» у сацыяльных сетках, а роўна праз дзень забываюцца пра іх, бо з'яўляюцца новыя, ці знойдзе хто ў віртуальнай прасторы нават праз год?

Не ведаю, як вам, а мне такая перспектыва чамусьці не вельмі даспадобы.

Алена ЛЯЎКОВІЧ

Загаловак у газеце: Крызіс жанру

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».