Як мы хадзілі ў грыбы. Але зусім не пра іх

Убачыўшы, што каля «Каменнай Горкі» поўным ходам прадаюць грыбы — лісічкі ды падасінавікі (за пяцілітровае вядзерца лісічак дзядзька з-пад Ракава прасіў дваццаць пяць рублёў), вырашыла на выхадныя абавязкова схадзіць у сваё адмысловае «лісічкавае» месца. Памятаеце, як у Панчанкі: «У кожнага быць павінна // Свая баравіна, // Дзе трымаюць на зялёных руках // Сосны // Самае зыркае сонца». Вось гэта самая баравіна кіламетры за тры з паловай ад вёскі і кліча кожны год улетку да сябе, цягне, бы магнітам. І зусім няважна, ці знойдзеш ты там які грыб, — галоўнае туды прыйсці. Гэткі своеасаблівы рытуал, выконваць які трэба кожны год, інакш... Што будзе, калі не выканаеш, я шчыра кажучы, не ведаю, бо ніводнае лета дагэтуль без яго не абыходзілася. Вось і сёлета — і дождж толькі скончыўся, і стамілася пасля напружанага тыдня, а ў грыбы пайсці ўсё роўна аж карцела. Яшчэ і сястру падахвоціла, бо адной у далёкі лес ісці трохі вусцішна. Каб яшчэ сабака быў — іншая справа. Але наш белы маленькі кундаль Джым, заўсёдны спадарожнік маіх лясных паходаў, пражыўшы шчаслівыя сытыя сямнаццаць сабачых гадоў, сышоў, пэўна, у свой сабачы рай, а новага мы, праз колькі часу ператварыўшыся з вяскоўцаў у прыезджых дачнікаў, заводзіць ужо не сталі.

Карацей, гадзін у дванаццаць (калі нармальныя грыбнікі ўжо дома сабранае перабіраюць) нацягнуўшы на ногі цяжкія гумовыя боты, прыхапіўшы нажы ды пакеты, мы выправіліся на «ціхае паляванне». Чаму пакеты, а не вёдры ды кошыкі? Тлумачу: калі раптам «паляванне» няўдалае, і ў лесе знойдзеш толькі два мухаморы ды пяць паганак, пакет ціхенька паклаў у кішэню і ідзеш сабе з лесу па вёсцы з адухоўленым тварам, нібы ты ў той лес пагуляць хадзіў ды паветрам падыхаць. А пустую ж пасудзіну ў кішэню не схаваеш. І кожны, з кім будзеш на вясковай вуліцы вітацца, здзекліва так спытаецца: «Што, у грыбы хадзілі?»..

Выйшлі за вёску жвавай хадой, але праз хвілін дзесяць імпэт пачаў знікаць. Сонца прыпякала ўсё мацней, боты на нагах здаваліся ўсё цяжэйшымі. «Чорт панёс у гэты лес», — бубнела пад нос сястра, пераскокваючы чарговую лужыну на разлезлай ад дажджу глеістай дарозе. Каля Першага мосціка (ёсць яшчэ і Другі, кіламетры на паўтара далей) чакала неспадзяванка. Замест невялікай жвавай рачулкі, над якой, загнанай у трубу, і быў зроблены той самы мосцік, з аднаго боку ўтварылася сапраўднае возера, падтапіўшы добры кавалак лесу. Чэзлыя вольхі, якія яшчэ год назад раслі на цвёрдай зямлі, цяпер з апошніх сіл спрабавалі выжыць у вадзе, але было відавочна, што шанцаў у іх няма. Віноўнікі ўсяго гэтага вадзянога бясчынства, якія проста заклалі сцёк у трубу, пабудаваўшы акурат у тым месцы сваю хатку, спакойна плавалі ля самай дарогі, выставіўшы круглыя бліскучыя галовы з маленькімі вочкамі і не звяртаючы на нас ніякай увагі. Ды што бабры — нават шэрая чапля, на якую ледзь не наступілі ля вады, ляніва ўзляцела проста з-пад ног, зусім не спалохаўшыся, і, ледзь не б'ючы нас крыламі па галовах, пракрычала нешта абурана-крыўднае (вельмі падобнае на «дурні»).

Павярнуўшы на Бортнікі, пайшлі ўздоўж свайго колішняга сенакосу. Гадоў трыццаць назад яго выдзялялі людзям там, дзе не ўлезе саўгасная касілка або камбайн — уздоўж рэчкі, напрыклад. Вось і наша дзялка была паміж вялізным саўгасным полем, на якім садзілі то лён, то буракі, і той самай рачулкай, берагі якой былі зарослыя вольхамі, — вузкі — метры тры — участак, дзе расла мяккая і сакавітая, бы на сапраўдным поплаве, трава. А ў вольхах была крынічка, з якой, пакуль сушылі сена, набіралі ваду, і была яна такая халодная, што і цяпер ад аднаго ўспаміну сцягвае зубы... Саўгаснае поле і сёння на месцы — сёлета на ім ужо пачалі жаць трыцікале. Ад нашай ды суседняй дзялянкі застаўся толькі ўспамін — усё парасло хмызамі ды асотам, тут ужо даўно ніхто не косіць, бо кароў у вёсцы ўжо колькі гадоў няма ніводнай. Спрабавалі знайсці крынічку — і да яе не дабраліся, бо ўсё пазарастала...

А да лесу было яшчэ далекавата. І ісці трэба было па следзе ад кола сярод высокага — ледзь не па пояс — трыцікале. Пакуль дабраліся да ўзлеску, сіл ужо амаль не засталося. Дый у самім лесе бура нарабіла завалаў, якія дагэтуль ніхто не разабраў. «Ну і дзе яны, твае грыбы?» — ужо не ціха, а ва ўвесь голас абуралася сястра, пералазячы цераз чарговую паваленую елку. «Пачакай, зараз прыйдзем», — супакойвала я, сама ўжо, калі шчыра, не верачы ў поспех грыбной авантуры.

Але раптам завалы скончыліся, і на пагорку сярод смарагдава-зялёнага моху, які пабліскваў пад промнямі сонца кропелькамі нядаўняга дажджу, мы ўбачылі россып аранжавых капялюшыкаў. Лісічак было шмат, іх у гэтым месцы не збіраў ніхто (бо гэта ж маё месца!) Зразаючы адну сямейку, вокам ужо пільнаваў другую, трэцюю... Куды падзеліся стомленасць і млявасць, спрытна перабягаючы паміж палянкамі, мы выдавалі не зусім зразумелыя, але абсалютна шчаслівыя і задаволеныя гукі. Усё было як... не памятаю колькі гадоў назад, калі, склаўшы сена ў копы і чакаючы, пакуль мужчыны па яго прыедуць, мы зазірнулі ў недалёкі лес, і я знайшла вось гэта сваё грыбное месца, якое і сёлета не падвяло, дачакалася, і сонца прабілася праз хмары, нібыта спецыяльна, каб пацікаваць праз галінкі бяроз на радасць нашай чарговай сустрэчы...

А што ж грыбы? — спытаеце. Грыбы як грыбы. Перабралі, зварылі ў гаршку на вогнішчы, паклалі ў мяшэчках у лядоўню. Якраз заўтра сям'я вялікая збярэцца, вось з маладой бульбай і з'ядзім. Ды і прычым тут увогуле грыбы? Зусім не пра іх размова была.

Памятаеце, як у Панчанкі: «Вецер, табе пагусці пара // У сонечных верхавінах... // Каму сіні стэп, // Каму гара, // А мне мая баравіна — // Маленства майго краіна»...

Алена ЛЯЎКОВІЧ