Вы тут

Як узнікае глаўкома і як з ёй жыць?


Наша чытачка з Мастоўскага раёна звярнулася ў рэдакцыю з просьбай расказаць пра глаўкому. Сёння гэтае захворванне — адна з галоўных прычын невылечнай слепаты ва ўсім свеце. Паводле прагнозаў Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, колькасць хворых на глаўкому на планеце вырасце ў 2020 годзе да 76 мільёнаў чалавек. Што гэта за захворванне, чым яно небяспечнае, як яго своечасова распазнаць, захаваць зрок і весці паўнавартаснае жыццё, расказала ўрач-афтальмолаг вышэйшай катэгорыі медыцынскага цэнтра «ЛАДЭ» Ірына ХАРЛАНОВІЧ.


— Ірына Станіславаўна, як сябе праяўляе глаўкома?

— Гэтае захворванне суправаджаецца павышэннем унутрывочнага ціску, звужэннем палёў зроку і прагрэсуючым парушэннем сілкавання зрокавага нерва, якое прыводзіць да хранічнай глаўкаматознай атрафіі зрокавага нерва. Прасцей кажучы, гэта хранічнае захворванне, якое вядзе да поўнай слепаты. Небяспека ў тым, што пацыенты могуць не заўважаць яго на пачатковых этапах. Спачатку паражаецца толькі адно вока, праз нейкі час — другое. Глаўкома пачынаецца з выпадзення палёў зроку, найчасцей у ніжнім насавым сегменце. А паколькі палі зроку правага і левага вока наслойваюцца адно на адно, то хворы можа не заўважаць гэтага выпадзення. І толькі выпадкова, калі чалавек закрывае адно вока, ён адчувае, што другое не бачыць. Адной з распаўсюджаных першых прыкмет з'яўляецца туман перад вачыма. Калі глядзець на лямпачку, якая свеціць, то хворыя бачаць перад вачыма вясёлкавыя кругі. Болю пры глаўкоме можа не быць: пры такіх павышаных лічбах унутрывочнага ціску, як 30—32, вока не выклікае непакою. А тым часам ідзе гібель зрокавых клетак.

— Як выяўляюць глаўкому?

— Найперш вымяраецца ўнутрывочны ціск. Акрамя гэтага, існуе комплекс неабходных абследаванняў. Праводзіцца гоніяскапія — гэта метад візуальнага абследавання пярэдняй камеры вока. Ён дазваляе вызначыць, як адбываецца адток унутрывочнай вадкасці. Робіцца камп'ютарная перыметрыя па глаўкомнай праграме — такім чынам мы вызначаем, наколькі звужана поле зроку. Таксама выконваецца сутачная танаметрыя — два разы ў дзень на працягу трох-пяці дзён вымяраецца вочны ціск, каб вызначыць розніцу паміж ранішнімі і вячэрнімі лічбамі, а таксама паказчыкамі правага і левага вока. Далей пацыенту робяць аптычную кагерэнтную тамаграфію — гэта сучасны метад камп'ютарнага даследавання зрокавага нерва і сятчаткі, ён дазваляе выявіць, наколькі яны пашкоджаны. Апроч таго, пацыент праходзіць УГД вока — вельмі інфарматыўны метад. Выконваюцца агляд у шчыліннай лямпе, вымярэнне памераў хрусталіка. Па выніках усіх гэтых абследаванняў ставіцца дыягназ, вызначаецца від глаўкомы і прымаецца рашэнне аб стратэгіі лячэння.

— Ёсць пэўныя метады?

— Лячэнне спачатку медыкаментознае. Калі яно не прыносіць эфекту, звяртаюцца да лазернага метаду, калі і ён безвыніковы, выконваюць хірургічнае ўмяшанне. Ёсць некалькі відаў прэпаратаў, якія выкарыстоўваюць пры лячэнні глаўкомы. Яно вядзецца ў максімальным рэжыме: прымяняюць увесь магчымы арсенал медыкаментаў і ацэньваюць эфект. Калі яго няма, звяртаюцца да лазернага лячэння. Гэта фістулізуючыя аперацыі, якія дапамагаюць аднавіць адток унутрывочнай вадкасці. Пры глаўкоме ён або ідзе з перашкодамі, або вадкасці прадуцыруецца зашмат. З дапамогай лазера робяцца дадатковыя адтуліны, і такім чынам адток паляпшаецца.

Задача любога метаду лячэння — нармалізаваць унутрывочны ціск і спыніць развіццё глаўкомы. Пры гэтым захворванні мы можам толькі пастарацца як мага даўжэй захаваць зрок на тым узроўні, на якім ён быў у момант выяўлення хваробы. А вось вярнуць страчаны, на жаль, не атрымаецца. Але пагадзіцеся, ёсць розніца, калі чалавек канчаткова страціць зрок — праз тры гады ці праз дзесяць.

— Тады якім чынам захаваць зрок як мага даўжэй?

— Адказным падыходам да лячэння: пастаянным прыёмам унутрывочных кропель, кантролем стану ў доктара, своечасовым правядзеннем лазернага лячэння ці хірургічнай аперацыі. Таксама важна прымаць сасудапашыральныя прэпараты, бо пры глаўкоме адбываецца хранічнае парушэнне кровазабеспячэння зрокавага нерва і трэба падтрымліваць яго сілкаванне. Таксама можна прымаць вітамінныя прэпараты, якія паляпшаюць сілкаванне сятчаткі. Гэтыя меры дапамогуць спыніць гібель клетак сятчаткі і зрокавага нерва.

— На працягу якога перыяду можна абыходзіцца толькі кроплямі?

— Калі з іх дапамогай удаецца кампенсаваць ціск, тады няма патрэбы ў лазерным лячэнні. І пяць, і дзесяць гадоў чалавек можа быць на кроплях.

— Пасля лазернага лячэння кроплі адмяняюць?

— Здараецца, што ў іх няма патрэбы, а бывае, што яны дапаўняюць лячэнне, але прызначаюцца ў меншым рэжыме.

— За які перыяд адбываецца поўная страта зроку?

— Ва ўсіх па-рознаму. Калі адказна ставіцца да лячэння, назірацца ва ўрача, то можна захаваць зрок надоўга.

— Але глаўкома нават пасля лазернага ці хірургічнага ўмяшання ўсё ж прагрэсуе?

— Так, гэта хранічнае захворванне. І пры належным лячэнні яно хоць і вельмі марудна, але працягвае развівацца.

— Што такое другасная глаўкома?

— Яна развіваецца на фоне іншых захворванняў. Часцей за ўсё — на фоне траўмаў, увеітаў (запаленняў сасудзістай абалонкі вока), можа развіцца ў постаперацыйны перыяд. Гэта вынік ранейшага захворвання, якое прывяло да парушэння цыркуляцыі ўнутрывочнай вадкасці і павышэння вочнага ціску. Часам другасная глаўкома ўзнікае на фоне парушэння кровазабеспячэння ў зрокавым нерве па артэрыяльным і венозным тыпах — пры трамбозах цэнтральных вен ці артэрый сятчаткі. Такія глаўкомы працякаюць цяжэй і горш за астатнія лечацца.

— У чым розніца адкрытавугольнай і закрытавугольнай глаўкомы?

— Нават у першых прыкметах і выяўляльнасці. З адкрытавугольнай глаўкомай пацыент можа жыць некалькі гадоў і не здагадвацца пра яе. Яна «не баліць», і падазраваць хваробу ён пачынае, калі выпадкова заплюшчвае адно вока і адчувае, што дрэнна бачыць другім. Пры закрытавугольнай глаўкоме ўзнікае прыступ — рэзка павышаецца ўнутрывочны ціск, баліць вока і палова галавы, з'ўляюцца млоснасць, ірвота. Часам клінічную карціну вострага прыступу глаўкомы блытаюць з гіпертанічным крызам. Нават здараецца, што пацыентаў адвозяць у кардыялагічныя аддзяленні. Такі прыступ патрабуе неадкладнай дапамогі, бо чым даўжэй яна не аказваецца, тым больш зніжаюцца зрокавыя функцыі і складаней прывесці вока да норматонусу.

— Глаўкома паражае спачатку адно вока. А ці можна не дапусціць яе ўзнікнення ў другім?

— Пры другаснай глаўкоме можа паражацца толькі адно вока, пры першаснай — заўсёды абодва, гэта двухбаковае захворванне. З прамежкам у 1-2-5 гадоў захварэе і другое вока.

— Калі ўнутрывочны ціск павышаны, як часта яго трэба вымяраць?

— У такім выпадку ён вымяраецца штомесячна. Прэпараты для лячэння глаўкомы ўваходзяць у пералік бясплатнага водпуску, рэцэпт пацыенту выпісваецца на адзін месяц. Таму штораз ён мусіць прыходзіць да ўрача і абследавацца. А пры прызначэнні або змене прэпаратаў, якія паніжаюць ціск, мы кантралюем яго яшчэ часцей — раз на тры-пяць дзён.

— Ці можна з глаўкомай займацца фізічнай працай, мець фізічныя нагрузкі, глядзець тэлевізар, чытаць?

— Цяжкія фізічныя нагрузкі не рэкамендуюцца, асабліва пры закрытавугольнай глаўкоме. Нельга працаваць і спаць тварам уніз, бо пры гэтым зрушваюцца структуры вока, яшчэ горш цыркулюе вочная вадкасць і такім чынам павышаецца ўнутрывочны ціск. Не рэкамендуецца такім пацыентам бываць на яркім сонцы, парыцца ў лазні, лепш не ўжываць шмат вадкасці і салёнай ежы.

— Калі на глаўкому хварэе чалавек працаздольнага ўзросту, ён можа працаваць без абмежаванняў?

— Ёсць крытэрыі для ўстанаўлення групы інваліднасці пры глаўкоме. Як правіла, гэта адбываецца з чацвёртай, самай запушчанай стадыяй. На астатніх стадыях гэтага захворвання можна працаваць.

— І за камп'ютарам?

— Так, толькі трэба прымяняць увільгатняльныя кроплі для дадатковага сілкавання вачэй, якія прадухіляюць перасыханне слізістай.

— Хто рызыкуе захварэць на глаўкому?

— У развіцці гэтай хваробы істотную ролю адыгрывае спадчынны фактар. Калі яна ёсць у сямейным анамнезе, неабходна кантраляваць унутрывочны ціск. Таксама ў групе рызыкі людзі з высокай ступенню блізарукасці ці дальназоркасці, тыя, хто перанёс траўмы і запаленчыя працэсы, людзі з паніжаным ці высокім артэрыяльным ціскам, тыя, хто пакутуе на цукровы дыябет, эндакрынныя, нервовыя і сасудзістыя хваробы. Кантраляваць унутрывочны ціск рэкамендуецца ўсім пасля 40 гадоў.

Алена КРАВЕЦ

Загаловак у газеце: Ласкавы «забойца» зроку

Выбар рэдакцыі

Рэгіёны

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Сок з дастаўкай і з ледзяшамі: на Брэстчыне пачаўся сезон нарыхтоўкі бярозавіку

Як мы бярозавік куплялі на гандлёвай пляцоўцы лясгаса і ў лясніцтве

Культура

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Анатоль Ярмоленка: Нас натхняе беларуская паэтычная класіка

Творчая вечарына народнага артыста Беларусі прайшла ў адной з мінскіх гімназій.