Ненавісніцкая рыторыка — як стыхійны пажар

Ад рэдактара

Выкараненне ўсіх формаў дыскрымінацыі, як вядома, з’яўляецца адной з асноўных мэт Арганізацыі Аб’яднаных Нацый з моманту яе заснавання. А ў чэрвені гэтага года ў час неафіцыйнай сустрэчы з прадстаўнікамі дзяржаў-членаў ААН Генеральны сакратар Арганізацыі Антоніу Гутэрыш даў старт рэалізацыі Стратэгіі і Плана дзеянняў па барацьбе з ненавісніцкай рыторыкай. Мэта стратэгіі — паглыбіць разуменне ўсімі ў ААН небяспекі ненавісніцкай рыторыкі і неабходнасці ўзмацніць эфектыўнасць барацьбы з гэтай праблемай у сваёй працы. Стратэгія заклікае аказаць яшчэ больш рашучую падтрымку краінам-удзельніцам і забяспечыць больш актыўнае ўзаемадзеянне з грамадзянскай супольнасцю і сродкамі масавай інфармацыі. Стратэгія дае рэкамендацыі па магчымых дзеяннях у дачыненні да карэнных прычын і рухаючых сіл рыторыкі нянавісці з мэтай паслаблення яе ўплыву на грамадства.

Дарэчы, пытанні нецярпімасці і гвалту на глебе нянавісці знайшлі сваё адлюстраванне ў Канцэпцыі інфармацыйнай бяспекі Рэспублікі Беларусь. У Канцэпцыі, у прыватнасці, гаворыцца пра тое, што ў цяперашні час праз інфармацыйную прастору часцяком уцягваюцца людзі ў тэрарыстычную і экстрэмісцкую дзейнасць, распальванне міжканфесійнай і міжнацыянальнай варожасці. «Менавіта з іх пачынаюцца сацыяльныя катаклізмы сучаснасці. У выніку пакутуюць мільёны людзей, мяняецца палітычная карта свету. Адсоўваюцца на другі план агульнапрынятыя нормы маралі», — адзначаў у сваім выступленні на рэспуб­ліканскай нарадзе Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка, закранаючы пытанні інфармацыйнай бяспекі дзяржавы.

Па ўсім відаць, што пазначаная тэматыка — актуальная ў глабальным маштабе. Мабыць, гэтыя ж прычыны падштурхнулі спадара Антоніу Гутэрыша напісаць адпаведны артыкул, які ён мілосна прадаставіў рэдакцыі часопіса «Беларусь.Belarus» для эксклюзіўнай публікацыі ў адным з яго нумароў. Размяшчаем артыкул і дзякуем Генеральнаму сакратару ААН за ўвагу да нашага выдання.

Віктар Харкоў

Нянавісць набірае сілу па ўсім свеце. Ідзе злавесная хваля нецярпімасці і гвалту на глебе нянавісці. Гэта нясе шмат пакут вернікам самых розных канфесій у розных кутках планеты. Сумна і трывожна, што падобныя праявы жорсткасці становяцца звыклымі.

У апошнія месяцы сталі вядомыя выпадкі забойства яўрэяў у сінагогах і апаганення надмагільных помнікаў выявамі свастыкі; паступалі паведамленні аб расстрэлах мусульман у мячэцях і разбурэнні іх рэлігійных аб’ектаў; аб расправах над хрысціянамі падчас набажэнстваў і аб падпалах цэркваў.

На фоне гэтых жудасных актаў гвалту атрымлівае распаўсюджванне агідная рыторыка, накіраваная не толькі супраць рэлігійных груп, але і супраць меншасцяў, мігрантаў, бежанцаў, жанчын і любых так званых «чужых».

З узмацненнем стыхійнага пажару нянавісці ў сацыяльных сетках распаўсюджваюцца ідэі фанатызму. Папаўняюцца шэрагі ўдзельнікаў неанацысцкіх рухаў і груп, якія прапагандуюць ідэі перавагі белай расы. Падбухторванне ўжываецца як зброя ў палітычнай барацьбе.

Як у ліберальных дэмакратыях, так і ў краінах з аўтарытарнымі рэжымамі нянавісць становіцца штодзённасцю ў жыцці людзей, засмучае існаванне ўсяго чалавецтва.

У Арганізацыі Аб’яднаных Нацый вялікі досвед мабілізацыі ўсяго свету на барацьбу з самымі рознымі праявамі нянавісці з дапамогай шырокамаштабных кампаній, прысвечаных абароне правоў чалавека і сцвярджэнню вяршэнства права.

Па сутнасці, зараджэнне самой ідэі стварэння Арганізацыі і яе з’яўленне сталі сведчаннем разумення таго, які жах можа наступіць, калі лютая нянавісць доўга не будзе сустракаць адпору.

Мы лічым ненавісніцкую рыторыку замахам на ідэалы памяркоўнасці, інклюзіўнасці і разнастайна­сці, на саму сутнасць нашых нормаў і прынцыпаў у галіне правоў чалавека.

У шырокім сэнсе яна падрывае згуртаванасць грамадства, падрывае агульныя асновы і можа стварыць глебу для гвалту і тым самым згубіць тое, што было дасягнута ў справе ўмацавання міру і стабільнасці, ўстойлівага развіцця і абароны чалавечай годнасці.

Ненавісніцкая рыторыка папярэднічала найцяжэйшым злачынствам, уключаючы генацыд, які шмат учынялі ў апошнія дзесяцігоддзі ў розных краінах — ад Руанды да Босніі і Камбоджы.

Баюся, што свет у чарговы раз набліжаецца да важнай мяжы ў барацьбе з дэманам нянавісці.

Менавіта таму я даў старт ажыццяўленню дзвюх ініцыятыў Арганізацыі Аб’яднаных Нацый.

Па-першае, я толькі што апублікаваў Стратэгію і План дзеянняў па барацьбе з ненавісніцкай рыторыкай, якія прызначаны забяспечыць каардынацыю працы ў рамках усёй сістэмы Арганізацыі Аб’яднаных Нацый для ліквідацыі карэнных прычын гэтай з’явы і павышэння эфектыўнасці нашых дзеянняў.

Па-другое, мы распрацоўваем план дзеянняў, які дазволіў бы Арганізацыі Аб’яднаных Нацый паўнавартасна ўдзель­нічаць у справе па забеспячэнні аховы рэлігійных аб’ектаў і месцаў адпраўлення культу.

Тым, хто ўпарта сее страх для па­дзе­лу людзей, мы павінны сказаць, што разнастайнасць — гэта багацце, а ні ў якім разе не пагроза.

Глыбокае і трывалае пачуццё ўзаемнай павагі і чуласць могуць стаць мацней электронных паведамленняў, якія выстрэльваюць з інтэрвалам у долі секунды. Мы ні на хвіліну не павінны забываць, што кожны з нас для кагосьці і дзесьці, па сутнасці, таксама з’яўляецца «чужым». Не можа быць ілюзіі бяспекі, калі нянавісць такая жывучая.

Калі мы — часткі чалавецтва, мы абавязаны клапаціцца адзін пра аднаго.

Зразумела, усе намаганні па су­праць­дзеянні ненавісніцкай рыторыцы павінны адпавядаць асноўным правам чалавека.

Супрацьдзеянне ненавісніцкай рыторыцы не азначае абмежаванне або забарону свабоды слова. Гаворка ідзе пра недапушчэнне гэтай рыторыцы перарасці ў штосьці больш небяспечнае, у прыватнасці, у падбухторванне да дыскрымінацыі, варожасці і гвалту, што забаронена міжнародным правам.

Мы павінны ставіцца да ненавісніцкай рыторыкі гэтак жа, як да любога злачыннага дзеяння: асуджаць яго, адмаўляцца ўзмацняць яго, супрацьпастаўляць яму ісціну і дамагацца змены паводзін тых, хто да яе звяртаецца.

Неабходна настойліва ўзмацніць барацьбу з антысемітызмам, з нянавісцю да мусульман, уціскам хрысціян і ўсімі іншымі формамі расізму, ксенафобіі і звязанай з імі нецярпімасці.

У гэтай справе ўсе павінны добра выконваць важную ролю — і ўрады, і грамадзянская супольнасць, і прыватны сектар, і сродкі масавай інфармацыі. Асаблівая адказнасць за са­дзе­янне мірнаму суіснаванню ляжыць на палітычных і рэлігійных дзеячах.

Нянавісць уяўляе з сябе небяспеку для ўсіх, і таму барацьба з ёй павінна быць справай кожнага.

Агульнымі намаганнямі мы зможам патушыць пажар нянавісці і захаваць ідэалы, якія гуртуюць нас як адзіную чалавечую сям’ю.

Антоніу Гутэрыш,

Генеральны сакратар

Арганізацыі Аб’яднаных Нацый