Слёзы каштанаў

Пра дробязі, якія робяць жыццё цікавейшым, восень — цяплейшай, а думкі — філасофскімі (што восенню якраз дарэчы).

У Мінску гэтым часам сапраўдная мода на каштаны. Пэўна, гэта такі сталічны трэнд, бо больш падобнага нідзе не назіраецца. Была днямі ў Койданаве, дык там бліскучыя карычневыя шарыкі ляжаць проста ў кучах, згрэбеных дворнікамі, разам з пасохлым лісцем ды сівой травой, і ніхто на іх не квапіцца. І ў Полацку на бульвары, што вядзе да помніка Скарыну, безліч каштанаў валяецца ў гэтую пару года, і яны сакавіта хрусцяць пад нагамі мінакоў, бо абысці ўсё гэта багацце, не наступіўшы, даволі праблематычна... У Мінску ж пад шматлікімі дрэвамі ляжаць у траве толькі калючыя шалупайкі, а саміх каштанаў не знайсці. Хто іх збірае — застаецца толькі здагадвацца. Можа, дзеці для якога рукадзелля ў школе. А можа, і дарослыя, якія ходзяць, топчуць мокрае жоўтае лісце на асфальце, углядаюцца пад ногі, нібы згубілі штосьці важнае і цяпер, менавіта восенню, стараюцца яго знайсці.

Я, напрыклад, не мінаю ніводнага каштанавага дрэва, што трапляецца на шляху, абавязкова зазірну пад яго: а раптам? Здараецца, шанцуе, і тады набіваеш гладкімі амаль бескарыснымі пладамі кішэні паліто. Пасля ідзеш, перабіраеш іх і проста адчуваеш, як спакайнееш, лагаднееш, сам сабе ўсміхаешся... Апошнім часам на гарадскія каштаны ўбілася зараза, якая завецца каштанавая моль і якой пакуль не могуць даць рады. З-за яе дрэвы з прыгожымі пушыстымі кронамі стаяць іржава-рудыя ўжо ў ліпені, а да пачатку кастрычніка і губляюць амаль усё сваё пакарабачанае і пакручанае лісце. І калі пад ветрам і дажджом з гэтых голых няшчасных дрэў пачынаюць сыпацца зялёныя «яблыкі» з тоўстымі калючкамі і разбівацца аб зямлю, здаецца, з іх пстрыкаюць буйныя слёзы. Можа, таму і цягне іх пазбіраць, каб пакінуць на памяць, бо не ўпэўнены, што скалечаныя дрэвы налета закрасуюць і выгадуюць плады?

Бо вось жа спілавалі два каштаны ля «Кастрычніка» на праспекце, насупраць Акадэміі навук, — і не той ужо праспект, бо пуста стала, і ніякія клумбы не заменяць шыкоўных разлапістых дрэваў, пад якімі заўсёды было гулка і весела. Чародкамі там тусаваліся студэнты перад кінасеансамі, чакалі дзяўчат на спатканне хлопцы, збянтэжана тупаючы ў цяньку, самавітыя дзядзькі-журналісты з нашага Дома прэсы, сустрэўшы гэткіх самых самавітых дзядзькаў з Акадэміі — навук ці мастацтваў (абедзве побач), аб нечым сур'ёзна размаўлялі пад тымі ж каштанамі... Не стала дрэваў — нібы выразалі не іх, а нейкі вельмі кранальны сюжэт з жыцця, бо ўсе цяпер бягуць, ніхто не спыняецца... А ў мяне на кухні, на вялікім адмысловым сподку, засталася часцінка таго жыцця, якога ўжо ніколі не будзе, — карычневыя бліскучыя шарыкі з нібы зацягнутым восеньскай павуцінкай белым «вочкам», якія я падабрала пад старымі дрэвамі ў іх апошнюю восень...

А разам з імі — тыя, што прывезла з роднай вёскі. Вялікі стары каштан там расце каля скрыжавання вуліц, паблізу ад магазіна. Калісьці пад ім стаяла лаўка, на якой людзі чакалі аўтобус або хлебную машыну, прысаджваліся пагаманіць, ідучы з пакупкамі, мужчыны, здаралася, тут жа выпівалі купленае ў магазіне «чарніла». Шмат не пілі, хутчэй, для весялосці, пасля сядзелі, пыхкалі цыгарэтамі, жартавалі. Аднойчы, жартуючы, злавілі ў раўку ля вуліцы суседскага казла, які меў няшчасце прыйсці туды паскубці травы. Задралі беднай жывёліне галаву і ўлілі ў рот амаль бутэльку таго ж «чарніла». Праз колькі часу ўсе, хто быў ля магазіна, ратаваліся ўцёкамі, жартаўнікі таксама. Бо казёл, выпіўшы, зрабіўся буйны і пачаў кідацца, выставіўшы рогі, на ўсё, што шавялілася. Калі ж нікога побач не засталося, ён пайшоў біцца з каштанам і лупіў у дрэва так, што трэслася раскідзістая верхавіна і падалі з яе яшчэ недаспелыя калючыя «мячыкі»... Увечары на лаўцы пад каштанам збіралася моладзь, слухала на «Электроніцы» Цоя і Шатунова, рагатала і пішчала. Нарэшце з хаты, пад вокнамі якой каштан рос, выскокваў гаспадар дзядзька Віктар з тым, што траплялася пад руку, і мы джгалі хто куды, бо аднойчы пад руку яму трапіліся нават вілы...

Няма цяпер ні лаўкі, ні моладзі, ні вясёлых мужыкоў. Дрэва засталося адно. Я кожны год увосень падбіраю пад ім пару каштанаў, нібы знаходжу нешта вельмі важнае і патрэбнае. Калі нават яго спілуюць, зваліць бура або з'есць тая заморская моль — яго слёзы, якія можна патрымаць у руках, застануцца са мной.

Павінны ж быць у жыцці дробязі, ад якіх цяплее на душы нават золкай восеньскай слатой.

Алена ЛЯЎКОВІЧ