Праўду кажуць, што ўвосень і верабей багаты. Ну проста не ведаеш, чаго і захацець — прыеліся і кавуны, і вінаград, і перцы з баклажанамі... Усё са свайго агарода.
Не прыядаецца толькі бульба, калі гэта Адрэта. Але ж пра яе потым, пакуль...
Надумалася неяк успомніць дзяцінства — напарыць сабе кукурузы. Спеленькай ды жоўценькай, на жаль, не дачакалася. Мне і белая смачнай была. Не дзіва, што яе — адвараную — выгадна прадаваць. Кажуць, разлятаецца як гарачыя піражкі. Прадаўцу адпаведна — жывая капейка, бізнес, па-сучаснаму кажучы. А «сыравіны» для яго і на калгасным полі можна набраць... Ва ўсякім разе, было.
...У тыя гады турма за «каласкі» ўжо не свяціла, штраф у «дваццаць пяць базавых» (за што заўгодна) — не свяціў яшчэ. Я думаю, таму, што ўсё рабілася «по просьбам трудящихся», а тыя «трудящиеся» ў кукурузу пайшлі, забыўшы папрасіць, бо калгасная ж не тое, што свая. Пачатак там — амаль як рука ад локця да кісці: гоніць раслінку, ведама, на салетры... Вал калгасам патрэбны, а пра нітраты тады ніхто і не чуў.
Карацей, людзі гандлявалі. Гледзячы на іх, пасмялела і баба Сцёпа: схадзіла на поле, наламала пачаткаў (ну, прагоніць, казала, брыгадзір — дык з іншага боку зайду), напарыла іх у печы — падалася на рынак. І не моўчкі там стаіць, а ззывае народ, каб купляў:
— Кукурузка! — крычыць. — Салодзенькая! Гарачанькая!
Да таго ж, заўважым, калгасненькая — неслабых памераў...
Таму ў першы дзень бабуля мігам тавар прадала.
А ўжо ж потым купіла — і булак, і селядцоў, і «канхветаў» мякенькіх — нават хустку сабе! То чаму б назаўтра не з'ездзіць? І напаслязаўтра... Не бабка, а «бізнес-лэдзі» стала, сённяшняй мовай кажучы, хоць і з «прыстаўкай» «стар»...
Дык вось неяк стаіць яна, гандлюе. У пакупніках — жанчынка. Нічога такога: акуратна прыбраная, сярэдніх гадоў... Адзінае — глядзіць не столькі на тавар, колькі на саму бабулю. Кажа:
— Такая кукурузка ў вас харошая! Як яна такая вырасла?
Бабця, не разгубіўшыся:
— Дык у нізіначцы ж мой гарод (пляц па-нашаму). Там чысты чарназём і вады хапае... Вось яна і расце.
(Ага — я ад сябе дадам, — «нізіначка» ў бабы Сцёпы, «чарназём»... Дом на ўзгорку стаіць, пляц на пясочку... Нават трава не хоча расці.)
Але ж пакупніца бабулі паверыла, узяла аж дзесяць катахоў і пайшла.
А хвілін праз колькі — вярнулася — з кавуном, тады — найлепшым прысмакам:
— Гэта вам, — кажа. — Вазьміце... Я на вас паглядзела, — быццам маму сваю ўбачыла. Вы так да яе падобны! Дай вам божа здароўечка!..
І сышла.
А бабульцы — хоць скрозь зямлю праваліся! Бо яна ж (казала) нічога ў жыцці не хацела больш, як маму сваю ўбачыць — жывой, «ну хоць бы праз дзірачку!»... А тут чыясьці дачка глядзела на яе, прымала як бы за сваю, за родную, а яна ёй хлусіла.
І так бабулі сорамна стала, што ў кукурузу болей — ні нагой. Цыбулькі якой набярэ, яек, «чоснічку» (у нас так кажуць), ды на базар.
Усё стаіць там, чакае, што яшчэ раз тая пакупніца падыдзе... Яна пачаставала б...
Але жанчына так і не прыйшла.
Во як было.
Як стала? Ды ці вам казаць? Падман дзеля грошай цяпер як быццам і не падман ужо. Нікому ні за што не сорамна. Я сама сутыкалася.
У мяне любімая бульба ёсць — Адрэта. З мінулага стагоддзя вядзецца. Апошнім часам, думаю, трэба насенне абнавіць. Кінула кліч, — адзін знаёмец прывёз. Сказаў, што ў Мінску на Камароўцы знайшоў, нейкая бабулька прадавала: бажылася, што Адрэта.
Купіў чалавек (і немалыя ж грошы аддаў), а там такая «Адрэта», як я Рымскі Папа. І бабулі ж, відаць, не сорамна?
Сорамна чамусьці мне — за яе, за ўсіх, хто жыве з падману.
Соф'я Кусянкова, в. Лучын, Рагачоўскі раён.
Кажуць, што найлепшыя фантазёры не пісьменнікі-казачнікі, а паляўнічыя, рыбаловы ды грыбнікі. Гэта яны са ста метраў могуць пацэліць вавёрцы ў правае вока, выцягнуць з рэчкі трохметровага шчупака, а грыбы («адны баравікі!»), дык тыя самі, нахрапам, у кашы да іх лезуць.
Наслухаўся я падобных гісторый. Але адна з іх здалася праўдзівай, да таго ж расказваў яе не «прафесіянал», можна сказаць, аматар. Яму і слова.
«На паляванні да таго разу я быў толькі двойчы, — найперш прызнаўся Андрэевіч. — А тут, значыць, трэці, мы едзем у лес. Надвор'е — ну проста на заказ: ноччу сняжок прайшоў, днём — невялічкі марозік.
На ўзлеску спыняем машыну, робім па чарцы — астатняе, кажуць, пасля палявання. Потым самы вопытны з нас разводзіць іншых па месцах, ставіць задачы. Мяне, напрыклад, пакідае на скрыжаванні лясных дарог, кажа, куды глядзець і калі не марудзіць са стрэлам. Я ўважліва слухаю і трымаюся потым хвілін з пятнаццаць: стаю — як ля маўзалея. Але ж пачынаю сумаваць: брэх сабакі далекавата, звера не чуваць, ці...
Мусіць, ад напружання памроіўся шоргат за кустамі ядлоўцу. Я «ў ружжо», нават крок наперад зрабіў. Марна — ціш ды снежная бель наўкола. Ніякага сэнсу, думаю, у яе ўзірацца, да таго ж калі ведаеш, што ўсё залежыць ад шанцу: можна (паляўнічыя казалі) дзіка адразу пад стрэл «падагнаць», а можна за паўдня зайчаняці не ўбачыць...
Карацей, праз паўгадзіны я ўжо спакойна пераступаў з нагі на нагу і глядзеў не туды, куды загадалі.
А далей — болей, як той казаў: яшчэ праз колькі хвілін дастаў з кішэні біклажку з каньячком — каўтануў... Уміг на душы пацяплела: песня з яе папрасілася, але ж я «не выпусціў» — пакуль.
Праз паўгадзіны зноў прыклаўся да біклажкі, прысеў на зламаную бярозу, спінай прытуліўся да стромкай хвойкі... Не жыццё, — сам сабе думаю, — а проста маліна: чысцюткае паветра, цішыня, цеплыня, бо на мне кажушок, ватныя штаны і валёнкі...
Ногі ў іх «нясуць» у любімае кафэ, да знаёмай маладзіцы, якая так пяшчотна гладзіць руку...
А тут нешта трэсь!
Я зірк і ледзь не самлеў: лось. Метраў за дзесяць. І ўтаропіўся — як я на яго: з не меншым здзіўленнем...
Колькі часу мы так пазіралі, сказаць не бяруся: мне здалося — цэлую вечнасць, за якую ў снег, на зямлю з'ехала мая вінтоўка. І ціхутка, як быццам, але ж лось пачуў — скокнуў убок і, ломячы кусты, шыбануў у гушчар.
...Пасля гэтага я ўжо не драмаў. І пра біклажку забыўся, хоць стрэс зняць, можа, і трэба было.
А тым часам адгукнуліся хлопцы, сышліся разам. Адзін стаў бажыцца, што яго сабака з асінніку выгнаў лася. І ён проста павінен быў з'явіцца на адной з дзвюх сцяжын, дзе ў засадзе стаялі паляўнічыя. «Няўжо ніхто не бачыў?» — пытаўся ён. «Не», — дружна заявілі тыя. А я дык яшчэ і дадаў, што ў мяне нават і заяц не праскочыў бы! — «Шкада, — прызналі хлопцы. — Добры «ўлоў» мог быць. А так — давядзецца зайца дзяліць. На чацвярых».
Віктар Сабалеўскі, г. Узда
Мой аднавясковец Валодзя нарадзіўся ў Казахстане, і нічога дзіўнага ў тым няма: яго бацькі, як, дарэчы, многія сем'і, на пачатку 60-х з'ехалі на асваенне цаліны, а потым вярнуліся. Так што сваё «замежнае» дзяцінства Валодзя помніць слаба — нібы праз сон, затое прыезд на радзіму ў памяці, мусіць, да скону.
Тады ў хату сышлося, можа, з паўвёскі: родныя, сябры, суседзі... Усіх цікавіла, якое яно — жыццё на чужыне, якія там парадкі, якія заробкі. Да таго ж цаліннікі ўсім раздавалі гасцінцы, у прыватнасці — чорны молаты перац. У час татальнага дэфіцыту ён быў вельмі дарэчы, а калі ўлічыць доўгачаканы час смалення вепрукоў...
На агеньчык да цаліннікаў завітаў і дзядзька Іван: з палявання ішоў — з дубальтоўкай за плячыма, са здабытым зайцам у рэчмяшку... Не адмовіўся, вядома ж, ад прапанаваных ста грамаў — за прыезд.
Карацей, дарослыя сядзяць, што называецца, чаркуюць, а малы вачэй не зводзіць з дзядзькавай стрэльбы.
«Відаць, паляўнічы будзеш? — перахапіўшы позірк Валодзькі, зазначыў дзядзька Іван. — Правільна! Бо табе для гэтага нават стрэльба не патрэбна. У цябе іншая «зброя» ёсць. (Дзядзька перавёў свой позірк на мех з перцам, у якім, заставалася яшчэ з палову.) Бяры, брат, гэты прадукт і ў лес. Далёка хадзіць не трэба — за хлеўчыкам пачынай: не шкадуючы, перчы кожны пянёк. Да іх з усіх куткоў зайцы пазбягаюцца, а нюхнуць і на чых «праб'е» — аж галовы аб пні паразбіваюць... Табе застанецца толькі здабычу сабраць».
За сталом дзядзькаў гумар адзначылі чарговай чаркай і, магчыма, забыліся б, калі б дзён праз колькі не ўбачылі, што мех з перцам некуды... знік. І, што называецца, з канцамі: Валодзька схадзіў на паляванне.
...За страчаны прадукт бацькі яго строга не каралі, аднак дзядзька Іван у хату «цаліннікаў» яшчэ доўга не заходзіў. Баяўся, відаць, што падсыпяць перцу — за яго навуку.
Генадзь Мішчук, в. Вотчына, Маларыцкі раён.
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Ад яе ж — напамін, што ўсе «вясёлыя і праўдзівыя гісторыі» друкуюцца ў рамках конкурсу — на найлепшую. Вызначаць ды выбіраць іх, вось такія, на пачатку новага 2020-га будзе невялічкае рэдакцыйнае журы, але, па традыцыі, з «падачы» вялікага. То-бок кожны з нашых чытачоў можа выбраць і даслаць у рэдакцыю сваю дзясятку... не рублёў, а (на яго думку) найлепшых гісторый.
Што, магчыма, цікава — з часам вельмі многія з іх «чытаў бы і чытаў» (пажадана не запар). А таму — не спяшайцеся выкідваць пятнічныя газеты. Няхай паляжаць: падчас восеньскай хандры, магчыма, як знойдзеце?
Амаль тысяча дзвесце чалавек сабраліся, каб вырашаць найважнейшыя пытанні развіцця краіны.
Расказаў першы намеснік старшыні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь Дзяніс Каржыцкі.
Як вакцыны выратоўваюць жыцці і чаго можа каштаваць іх ігнараванне?
Аляксандр Курэц – самы малады народны выбраннік у сваім сельсавеце і адзіны дэпутат сярод сваіх калег па службе.
