Вы тут

Як дзеці становяцца наркаманамі?


Калі Максіму было дзесяць, яго мама і тата разводзіліся — хлопчык пачаў ужываць наркотыкі. Бацькі звярнуліся да нарколагаў, калі сыну ўжо споўнілася 14, ды і то толькі калі з хаты зніклі залатыя рэчы і грошы... Вікторыі, маці 11-класніка Мішы, пазваніла мама яго сябра з пытаннем «Ці не сябруе твой з Сашам? Бо ён, аказваецца, наркаман». Яна павярнулася да сына і спытала «Ты выпадкова не ўжываеш?» — на гэта хлопец заявіў: «Ты што, звар'яцела? Канешне, не». Аднак на просьбу здаць аналізы адмовіўся. Пасля настойлівых роспытаў прызнаўся, што раз такі паспрабаваў. Калі маці з сынам прыйшлі да нарколага, высветлілася, што Міша прымае наркотыкі з 8 класа і мае поўны сіндром залежнасці... У яшчэ адной сям'і бацькі, якія разводзіліся, наадварот, сышліся ізноў, пакуль ратавалі дзіця ад наркаманіі.


Паспрабаваць можа кожны

Такіх прыкладаў процьма, але яднае іх адно — наркатычная бяда, заўважыць, а тым больш прызнаць якую духу хапае не ва ўсіх. Прасцей прамаўчаць, заплюшчыць вочы, адмахнуцца... пакуль не стане позна.

— Гэта страшнае захворванне з распадам асобы, маральнымі, этычнымі, фізічнымі і псіхалагічнымі парушэннямі. Паспрабаваць можа кожны. Асабліва ў падлеткавым узросце. Адзін пакаштаваў — не спадабалася, а іншаму прыйшлося даспадобы. І тут толькі ў тэрміне адрозненне, калі каго зацягне ў залежнасць, — кажа Людміла ШПАКОЎСКАЯ, загадчык падлеткавага аддзялення Гарадскога клінічнага наркалагічнага дыспансера. — Нават калі дзіця ведае, што гэта кепска, яно можа паспрабаваць. Вось хлопец пасварыўся з маці, выйшаў з хаты, грукнуўшы дзвярыма. А ў пераходзе яму прапанавалі псіхатроп, і ён узяў. І ён не будзе лічыць, што зрабіў нешта катастрафічна непапраўнае і няправільнае.

Часта бацькі баяцца, што іх дзіця паставяць на ўлік і гэта ляжа нязмыўнай плямай на ўсё яго жыццё, таму не звяртаюцца да спецыялістаў, нават калі бачаць праблему і разумеюць, што самі з ёй не справяцца. Сацыяльныя наступствы праблемы часам пужаюць больш, чым яна сама, таму ў першую чаргу трэба працаваць з бацькамі, а пасля ўжо з дзецьмі, упэўнены спецыялісты. Хоць насамрэч усё не так жорстка, як здаецца.

— Калі вы звернецеся да нас да таго, як вас затрымалі, то ўся інфармацыя будзе ананімная і нікуды не пойдзе. Дапамога наша бясплатная, — запэўнівае Людміла Шпакоўская. — Тым больш што падлетак здымаецца з уліку, калі на працягу года не заўважаны ва ўжыванні наркатычных сродкаў, і ў яго біяграфіі не застаецца гэтага факта. І ўрэшце, што лепш: калі дзіця будзе стаяць на ўліку або калі яно памрэ?

Дзеці крычаць пра дапамогу

У дыспансеры існуе такая форма работы, як школа стасункаў з дзецьмі для бацькоў. Прычым яна для бацькоў усіх дзяцей, а не толькі залежных, каб таты і мамы ведалі, на якія праявы і асаблівасці пераходнага ўзросту варта звярнуць увагу, што адбываецца з дзіцем, якія ў яго перыяды сталення.

— Калі да нас ананімна прыходзяць бацькі, якія падазраюць, што іх дзіця ўжывае псіхатропы, яны акрэсліваюць пэўныя аспекты. Аднак практыка паказвае, што тата і мама кажуць адно, а калі прыходзіць дзіця, карціна можа стаць зусім іншай, — кажа спецыяліст. — Маці сцвярджае, што толькі аднойчы застала малога, а ён насамрэч ужо год ужывае. Нават тым дзецям, якія ў нас назіраюцца, мы не можам дапамагчы паўнавартасна, бо палову інфармацыі ўтойваюць бацькі, палову — дзеці.

Дзіця сваімі паводзінамі спрабуе прыцягнуць да сябе ўвагу бацькоў, асабліва калі гэта падлетак ці ў сям'і пэўныя праблемы. Дзеці літаральна крычаць пра дапамогу, але родныя іх не чуюць, сцвярджае Людміла Шпакоўская:

— Бацькі часта не хочуць ісці да спецыялістаў. Нават калі яны разам з малым прыходзяць у камісію па справах непаўналетніх і нарколаг дае ім запрашэнне прыйсці да нас, дзіця ў дыспансеры з'яўляецца адно. У выніку хоць падлетак і гатовы мяняцца, праз тры дні ён прыходзіць і кажа, што ў яго ўсё добра і нічога больш не трэба. Значыць, сітуацыя ў сям'і не мяняецца.

Замена цыгарэт ці замах на жыццё?

Пакуль у Беларусі не з'явіліся спайсы (у 2013-м), з праблемай наркаманіі сітуацыя была больш-менш спакойная, кажуць спецыялісты. Спайсавая ж хваля на парадак павялічыла колькасць залежных падлеткаў. Дзякуючы прынятым на дзяржаўным узроўні жорсткім мерам, рабоце псіхолагаў, педагогаў, нарколагаў і іншых спецыялістаў, а таксама прафілактычным праектам для дзяўчат, юнакоў, першакурснікаў ВНУ і іншых навучальных устаноў яна паступова адступіла.

Аднак цяпер з'явілася новая навала — снюсы, якія замяняюць цыгарэты і нібыта шкодзяць менш, бо не дымяць.

— Снюсы, як і спайсы калісьці, сёння не забаронены. У іх няма тытуню, але ёсць нікацін — тое самае наркатычнае рэчыва, якое фарміруе залежнасць. У адным такім пакеціку нікаціну больш, чым у самай моцнай цыгарэце, — папярэджвае прадстаўніца дыспансера. — А ўтрымліваюць за губой яго 20—30 хвілін, што таксама значна даўжэй, чым проста пакурыць, — значыць, нікаціну трапляе больш, і залежнасць яшчэ горшая. Акрамя таго, ніхто не ведае, якія араматызаваныя дабаўкі ўваходзяць у склад снюсаў. А яны могуць выклікаць у тым ліку алергічную рэакцыю: і гіпертанічны крыз, і анафілактычны шок. У снюсы дадаюцца рэчывы, якія валодаюць канцэрагеннымі ўласцівасцямі: каля 30 хімічных рэчываў, здольных выклікаць анкалогію.

Ужыванне снюсаў небяспечнае менавіта для падлеткаў, бо ўздзеянне гэтай «хіміі» замаруджвае рост, парушае кагнітыўныя функцыі, зніжае памяць і фізічную цягавітасць. Дзіця можа знаходзіцца ў стане эйфарыі, якая нагадвае наркатычнае ап'яненне, пасля чаго пераходзіць у агрэсію і змяняецца пасіўнасцю. У малога зніжаюцца апетыт і паспяховасць.

— Ніхто не ведае дзіцяці лепш, чым мама, і як толькі яна западозрыць, што нешта не так, — адразу трэба ісці менавіта да нарколагаў, — раіць Людміла Шпакоўская. — Быў выпадак, калі да нас прыйшла мама сямікласніцы, якая трапіла ў рэанімацыю. У арганізме дзяўчыны знайшлі амфетаміны і алкаголь. Калі спыталіся ў матулі, як яна нічога не заўважыла, аказалася, што звярталіся да псіхолага. А той сказаў не турбавацца, бо гэта пераходны ўзрост. У нашых жа псіхолагаў у дыспансеры ўжо спрактыкаванае вока, яны нават проста ў транспарце могуць заўважыць такіх падлеткаў.

Наркотык — спажывец — наваколле

Дарослыя наркаманы, якія лечацца ад залежнасці, — гэта ў асноўным працаздольныя людзі ад 25 да 35 гадоў. Большасць з іх кажа, што пачалі ўжываць яшчэ падлеткамі. Вельмі рэдка чалавек, якому за 30, ужо сфарміраваны як асоба, мае пэўныя жыццёвыя ўстаноўкі, сям'ю, пачынае ўжываць наркотыкі, гавораць спецыялісты.

— Дарослыя праз залежнасць атрымліваюць масу медыка-сацыяльных праблем. Гэта распаўсюджванне ВІЧ-інфекцый, зніжэнне працаздольнасці, спосаб жыцця, які спрыяе крымінальным дзеянням, страта сацыяльных сувязяў і былога кола зносін, разбурэнне сем'яў, урэшце, ранняя смерць, — характарызуе сітуацыю Алена СВІРЫДАВА, загадчык 17-га наркалагічнага аддзялення для лячэння асоб, якія пакутуюць на залежнасці ад псіхаактыўных рэчываў Рэспубліканскага навукова-практычнага цэнтра псіхічнага здароўя. — Атрымліваецца кола з трох удзельнікаў: псіханаркатычнае рэчыва — наркаспажывец — навакольнае асяроддзе (сям'я, сябры). Падчас прафілактычнай работы трэба ўздзейнічаць на ўсіх. А бацькі прыводзяць да нас 18-19-гадовых людзей і кажуць: маўляў, хворы ён, лячыце яго, а мы ў гэтым удзельнічаць не будзем.

З дзецьмі-падлеткамі трэба гаварыць пра наркотыкі да таго, як яны пачалі іх ужываць. Лепш шчыра расказаць, што такая праява ёсць і яна кепская, каб у малога выпрацаваўся свой погляд на гэтае пытанне, чым рабіць выгляд, што ўвогуле не існуе ніякай праблемы і бяда іх міне, раіць урач.

Працатэрапія па жаданні

А яшчэ варта заняць падлеткаў працай, каб у іх не было думак, што ім няма чаго рабіць, упэўнена Жана ШЧАМЯЛЁВА, кансультант упраўлення палітыкі занятасці Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Беларусі. Ведамства актыўна падключылася да прафілактыкі наркаманіі шляхам дапамогі ў працаўладкаванні падлеткам падчас канікул і дарослым, якія пакутуюць ад залежнасці.

— Залежныя ад наркаманіі і п'янства людзі звычайна маюць досыць нізкую працоўную матывацыю. Іх ледзьве не за руку трэба вадзіць. Сёлета да нас звярнулася дзевяць чалавек-наркаманаў (людзі ад 40 да 50 гадоў). З дзевяці дайшлі да работадаўца толькі двое, — падкрэслівае яна.

Падчас летніх канікул падлеткам прапануюць часовае працаўладкаванне. Сёлета 135 хлапцоў і дзяўчат, якія звярнуліся ва ўпраўленне, атрымалі пастаянную работу. А ўсяго за 2019-ы намаганнямі органаў па занятасці насельніцтва атрымала работу 28,9 тысячы навучэнцаў. 90 % з іх — гэта школьнікі да 18 гадоў.

— Наша работа скіравана на працаўладкаванне менавіта вучняў. На гэта штогод выдзяляюцца грошы. У сярэднім школьнікі атрымліваюць каля 250 рублёў, — удакладняе Жана Шчамялёва. — Рабочые месцы даюцца перш за ўсё катэгорыям дзяцей, якія патрабуюць павышанай увагі: стаяць на ўліку, са шматдзетных або няпоўных сем'яў, маюць праблемы з паводзінамі. І такая работа праводзіцца ва ўсіх раёнах краіны.

Ірына СІДАРОК

Прэв'ю: gorodkirov.ru

Загаловак у газеце: Пра наркотыкі з дзецьмі трэба гаварыць раней, чым яны паспрабуюць атруту

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».