Наш сусед дзядзька Юзiк памёр, калi мы з ягоным сынам былi ў шостым класе. Памятаю, вельмi ўразiла тады менавiта раптоўнасць сыходу з жыцця яшчэ зусiм не старога чалавека. Ён вярнуўся пад вечар з працы (збiраў па вёсках малако), распрог i завёў на стайню каня, павячэраў. Позна вечарам яму нечакана стала блага — паднялася высокая тэмпература, пачаў задыхацца. Жонка выклiкала «хуткую», тая памчала хворага ў Дзяржынск, пасля адтуль яго павезлi ў Мiнск. Дзядзьку не выратавалi — усю ноч ён трызнiў (казаў: «Конi, конi лятуць», — успамiнала пасля са слязьмi цётка Марыя, яго жонка), а ў абед сканаў. «Хуткацякучая пнеўманiя», — гэтыя два словы, упершыню пачутыя ў падлеткавым узросце, урэзалiся ў памяць як азначэнне нечаканай небяспекi, якая можа падсцерагчы ў любы момант...
Сын мамiнай сяброўкi цёткi Надзi Вiктар здаровы як дуб. Моцны, высокi, «накачаны». Здавалася б, нiякая хвароба да гэтага маладога мужчыны не прычэпiцца. Але гадоў пяць таму, вярнуўшыся з камандзiроўкi ў Расiю, ён раптоўна злёг i доўгi час — мо тыднi два — балансаваў на краi жыцця ў рэанiмацыi. Мацi не знаходзiла сабе месца, а пасля, калi хворы пачаў крыху папраўляцца, днявала i начавала ў бальнiцы, кармiла яго з лыжачкi, пад рукi вадзiла ў прыбiральню: здаровы хлопец быў такi слабы, што нават не мог самастойна проста стаяць на нагах. Праз нейкi час малады арганiзм i дактары ўрэшце справiлiся з хваробай, але яшчэ некалькi месяцаў мужчына не мог аднавiцца. А мацi яго i сёння не можа без хвалявання вымаўляць той ягоны дыягназ: двухбаковая пашыраная пнеўманiя. Хвароба, якая зусiм нечакана ледзь не звяла ў магiлу яе трыццацiпяцiгадовага сына...
Вы, напэўна, ужо зразумелi, дзеля чаго я пра гэтыя выпадкi, з якiмi наўпрост давялося сутыкнуцца ў жыццi, пiшу. Гэта ж сапраўднае «мяса» было б для сённяшнiх аматараў «гарачых» навiн. «У адной з вёсак Дзяржынскага раёна раптоўна памёр малаказборшчык. Нi з кiм, хто быў за мяжой, ён не кантактаваў. Урачы паставiлi дыягназ «пнеўманiя». Наяўнасць у памерлага каранавiруса медыкi адмаўляюць»... «У Мiнску ў цяжкiм стане ў аддзяленне пульманалогii шпiталiзаваны малады мужчына. Ён некалькi дзён назад вярнуўся з Масквы. У яго дыягнаставана складаная пнеўманiя. Мацi кажа, што ў яе ўзялi тэст на наяўнасць каранавiруса»... Прыкладна так гучалi б паведамленнi аб апiсаных мной няшчасцях, якiя адбылiся шмат гадоў назад, у сённяшняй iнтэрпрэтацыi. А далей — аларм! — дзясяткi каментарыяў кшталту: «Ну ўсё, панеслася!», «Хто ж нам праўду скажа!». А калi б яшчэ асаблiва пiльныя ахвотнiкi пакапацца ў чужой бялiзне даведалiся, што праз нейкi час пасля пахавання старэйшая дачка майго суседа нарадзiла дзiця, якое пражыло ўсяго некалькi тыдняў... Як вы думаеце, цi стаў бы хто з пастаўшчыкоў актуальных навiн прыводзiць словы дактароў аб тым, што прычынай цяжкай паталогii ў дзiцяцi стаў надзвычайны стрэс ягонай мамы на познiм тэрмiне цяжарнасцi ад нечаканай страты любiмага бацькi? Дзе там — бацька ж памёр ад чаго — ад пнеўманii. Якую можа выклiкаць каранавiрус. А можа, i не каранавiрус. Але ўсё роўна — аларм: хавайся ў бульбу i ратуйся хто можа!
I гэта, крый божа, нiякi не «сцёб». I абсалютна нiкога нi ў чым я не спяшаюся абвiнавачваць, бо даўно пераканалася, што ў кожнага свой уласны кодэкс гонару i кожны жыве i нешта робiць або не робiць, кiруючыся менавiта гэтым ненапiсаным «дакументам». Але калi чытаеш на сайтах загалоўкi «Мужчына вярнуўся з Iталii i праз тры днi памёр ад пнеўманii. Каранавiрус у яго не выяўлены», «Сваякi памерлай жанчыны з Вiцебска: у яе быў каранавiрус. Медыкi: у яе была пнеўманiя», — а пасля каментарыi да iх, разумееш, што людзi свядома або несвядома проста адключаюць уласны розум, а часам — i сумленне. Бо за ўсiм гэтым не бачаць нi памерлага чалавека, нi яго сваякоў — канкрэтна ўзятых людзей, у якiх здарылася БЯДА. Магчыма, гэта адбываецца таму, што тыя, хто настойлiва па некалькi разоў тэлефануе людзям, у якiх з хаты толькi вынеслi труну, i дапытвае «дык цi быў каранавiрус?», i тыя, хто пасля ўпэўнена каментуе «канешне, быў, хто вам праўду скажа!», проста не ведаюць, што гэта насамрэч такое — БЯДА? Не чыясьцi, а твая, асабiстая, калi не разумееш, на якiм свеце знаходзiшся, калi нiбыта рухаешся ў чорным густым тумане. І тут з гэтай цягучай цемры званок: «Прабачце, прымiце спачуваннi, яшчэ раз прабачце, але... ад чаго памерла ваша мацi (ваш муж)? А цi не было там каранавiруса (чумы, халеры, яшчэ якой трасцы)? Урачы кажуць, што не было, але ж важна i ваша меркаванне...»
Не па-людску? Не па-людску. Продкi добрую прыказку нам пакiнулi на гэты выпадак — «У сабакi вачэй пазычыць». Калi ж пра розум, якi варта ўключаць, чытаючы падобныя паведамленнi. Пнеўманiя — вельмi небяспечная хвароба, якая вядомая яшчэ за стагоддзi да каранавiруса. Яна была, ёсць i, напэўна, будзе заўсёды. Яна можа здарыцца з кiм заўгодна i абсалютна нечакана. Ад яе сёння паспяхова вылечваюцца, але, на жаль, здараецца, што людзi ад яе і памiраюць. Кожны год, у кожнай краiне гэтая статыстыка прырастае. Але аб кожным выпадку нiхто не пiша ў сецiве як аб навiне, бо смерць сама па сабе ў гэтым свеце не навiна. Сёлета пнеўманiя — тая самая, спрадвечная, не ўзяла нейкi адпачынак цi канiкулы, i ёй зусiм не абавязковая дапамога каранавiруса, каб пасялiцца ў кагосьцi ў лёгкiх. Чаму ж тады кожны яе цяжкi выпадак хтосьцi, ставячы пад сумненне заключэнне медыкаў, стараецца разгледзець праз прызму заразы, якая апанавала амаль увесь свет?
Кому война — кому мать родна», — адкажа нехта на гэта пытанне яшчэ адной прыказкай — рускай народнай. Спецыяльна паглядзела ў слоўнiках — няма ў нашай мове такога адпаведнiка. Выходзiць, настаў час яго прыдумаць?..
Алена ЛЯЎКОВIЧ
Інтэрв'ю з алімпійскім чэмпіёнам па фехтаванні.
Прафесійна, аператыўна, па-добраму.
