Вы тут

Валерый Рубінчык. Стваральнік першага беларускага трылера


Як Валерый Рубінчык здымаў «Дзікае паляванне караля Стаха»


Фота з сайта vgik.info.

Нядаўна споўнілася 80 гадоў з дня нараджэння вядомага кінарэжысёра заслужанага дзеяча мастацтваў Расіі Валерыя Рубінчыка, які пайшоў ад нас у 2011 годзе. З 1969 года творца працаваў на «Беларусьфільме», у 1990-м пераехаў у Маскву, дзе выкладаў і працаваў на «Масфільме». У Музеі гісторыі беларускага кіно зараз праходзіць персанальная рэтраспектыва «Для мяне кіно важней за жыццё», прысвечаная творчасці Рубінчыка, а на тэлеканале «Беларусь 3» паказваюць аўтарскія праграмы пра жыццё рэжысёра.

Пачатак

Валерый Рубінчык нарадзіўся ў Мінску ў творчай сям’і Давіда Рубінчыка, які працаваў дырэктарам у знакамітым на ўвесь Савецкі Саюз аркестры Эдзі Рознера, пасля — дырэктарам Рускага тэатра. Ужо ў 4 класе Валерый Давідавіч напісаў у дзённіку: «Я хачу быць кінарэжысёрам». Скончыў тры курсы Беларускага тэатральна-мастацкага інстытута, працаваў на кінастудыі «Беларусьфільм» рознарабочым, памочнікам рэжысёра, асістэнтам. Некалькі разоў штурмаваў Усерасійскі дзяржаўны інстытут кінематаграфіі і нарэшце паступіў у майстэрню Якава Сегеля. Яго аднакурснікамі былі Сяргей Салаўёў і Станіслаў Гаварухін.

У Рубінчыка было некалькі мянушак  — Сапфірчык і Фелінчык. Творца меў добрыя акцёрскія здольнасці. Калісьці ён сам казаў: «Ва Усерасійскім дзяржаўным інстытуце кінематаграфіі мяне ведалі як таленавітага акцёра і  таму запрашалі ва ўсе дыпломныя спектаклі акцёрскага факультэта». Першы акцёрскі дэбют рэжысёра адбыўся ў  студэнцкай рабоце Станіслава Гаварухіна «Аптэкарка» па апавяданні Чэхава. Пазней ён сыграў адваката ў фільме Гаварухіна «Прыгоды Тома Соера і Гекльберы Фіна».

Пасля заканчэння Усерасійскага дзяржаўнага інстытута кінематаграфіі Рубінчык вярнуўся ў Мінск і зняў карціны «Магіла льва», «Апошняе лета дзяцінства», «Гамлет Шчыгроўскага павета», «Вянок санетаў», «Дзікае паляванне караля Стаха», «Культпаход у  тэатр». У гэтых фільмах здымаліся Алег Відаў, Марыс Ліепа, Ігар Ясуловіч, Яўгеній Еўсцігнееў, Алег Барысаў, Яўгеній Сцяблоў, Юрый Ступакоў, Валянціна Талызіна, Барыс Плотнікаў, Альберт Фiлозаў, а таксама жонка рэжысёра  — актрыса Валянціна Шэндрыкава. У 1983 годзе выйшаў фарс «Камічны палюбоўнік, ці Любоўныя задумы сэра Джона Фальстафа», дзе ў зусім нечаканым амплуа гледачы ўбачылі Анатоля Папанава.

Беларускі трылер

Крытыкі часцей за ўсё згадваюць карціну Валерыя Давідавіча «Дзікае паляванне караля Стаха». Пры ўсёй сваёй знешняй кінематаграфічнасці твор рэдка каму з кінарэжысёраў даваўся. Але фільм Рубінчыка, зняты ў 1979 годзе, сабраў па свеце мноства ўзнагарод на разнастайных фестывалях.

— Зняць фільм па аповесці «Дзікае паляванне караля Стаха» тады марылі, напэўна, усе беларускія рэжысёры,  — расказваў Валерый Рубінчык. — Аповесць Уладзіміра Сямёнавіча зіхацела ў беларускай літаратуры як брыльянт. Гэта была з’ява, пра якую гаварылі ўсе. Аповесць такая незвычайная, такая дзіўная і так не падобная на ўсё, напісанае ў беларускай літаратуры, што яе чытаў увесь свет. Думка пра тое, што трэба неадкладна яе экранізаваць, мне прыйшла адразу. І тут здарыўся цуд. Я зняў фільм «Вянок санетаў», які нечакана для нас атрымаў Гран-пры на Усесаюзным фестывалі, потым мы атрымалі прэмію Ленінскага камсамола Беларусі (я, аператар і мастак). І пасля гэтага поспеху мне прапанавалі экранізаваць «Дзікае паляванне...».

Першы варыянт сцэнарыя напісаў сам Караткевіч. Але гэта быў своеасаблівы літаратурны сцэнарый, які рэжысёр адаптаваў да кінематаграфічнай рэальнасці. Многае з аповесці туды не ўвайшло, прычым гэта было зроблена наўмысна. Апусцілі шмат дэтэктыўных ліній. У аснову ставілася, натуральна, інтрыга сюжэта. Але рэжысёрская група шукала і найвышэйшы сэнс. Было зразумела, што такому пісьменніку, як Караткевіч, мала дэтэктыўных перыпетый — там схаваны пэўны тайнапіс, іншы сэнс, які трэба разгадаць. Адзінае, што наўмысна змяніў Рубінчык, — перанёс падзеі, апісаныя ў аповесці, гадоў на 20 наперад. Фільм заканчваецца першым днём ХХ стагоддзя. Рэжысёру здавалася, што так будзе вастрэй.

Самыя страшныя сцэны з балотамі з «Дзікага палявання...» здымаліся на ваенных палігонах ва Уруччы і пад Масквой у Алабіне, дзе раней існаваў спецыяльны кінематаграфічны конны полк. Здымалі нестандартна — праз адмысловую оптыку, каб коні выглядалі пачварамі.

Тэмы і фільмы

Здзіўлялі сваім пластычным рашэннем, выбарам тэм і далейшыя работы Рубінчыка: «Адступнік», «Камедыя пра Лісістрату». Зноў на экране ззяла сузор’е акцёраў: Калягін, Коранева, Сцяблоў... Карціна паставіла і іншы рэкорд — па колькасці аголеных целаў на экране (камедыя Арыстафана гэта дазваляла). Далей была «Нялюбасць» — першы фільм, зняты па сцэнарыі Рэнаты Літвінавай. Гледачы ўпершыню ўбачылі на экране актрысу Ксенію Качаліну. Яе партнёрам стаў Станіслаў Любшын. Пазней з’явіліся работы «Пейзаж з трыма купальшчыцамі», дакументальны фільм пра мастака Барыса Заборава, іранічная карціна «Кіно пра кіно», «Нанкінскі пейзаж». Дарэчы, апошні становіцца для гледача падказкай, які кірунак і творчасць каго з сучасных рэжысёраў натхняла Валерыя Рубінчыка.

Валерый Давідавіч прызнаваўся, што ўсіх сваіх герояў ператвараў у  празрыстых інтэлігентаў. Для яго заўсёды была важная ацэнка ўласнай творчасці. Рэжысёр прымушаў гледача не проста камфортна сядзець ў глядзельнай зале, успрымаючы тое, што адбываецца на экране, як тэлевізійную перадачу, а прымаць актыўны ўдзел у  суперажыванні героям, як бы прайграваць сцэну разам з імі.

Вядомы Валерый Рубінчык і як педагог: у Інстытуце сучаснага мастацтва і  ва Усерасійскім дзяржаўным інстытуце кінематаграфіі выкладаў разам з  Сяргеем Салаўёвым. Сярод яго вучняў — Ганна Мелікян, Аляксей Сідараў, які зняў легендарны серыял «Брыгада», Алена Корыкава і іншыя рэжысёры і акцёры.

Асабістае жыццё

Валерый Рубінчык быў вельмі шчаслівы ў шлюбе. Яго жонкай стала вядомая актрыса Валянціна Шэндрыкава. І дома, і на здымачнай пляцоўцы ў сям’і панавала паразуменне. Як расказвала ў сваіх інтэрв’ю артыстка, пасварыліся яны толькі адзін раз, калі вярнуліся ў гатэль, стаміліся пасля працы і не маглі вырашыць, каму памыць бялізну.

У сакавіку 1974 года ў Валянціны Канстанцінаўны і Валерыя Давідавіча нарадзілася дачка. Мар’яна Рубінчык пайшла па бацькоўскіх слядах: скончыла акцёрска-рэжысёрскі факультэт Усерасійскага дзяржаўнага інстытута кінематаграфіі, майстэрню Сяргея Салаўёва.

Памёр вядомы рэжысёр на 71-м годзе жыцця ў Маскве.

Успаміны:

Беларускі кінааператар Юрый Ялхоў пра работу з Валерыем Рубінчыкам:

— Першым маім фільмам, знятым з Валерыем Рубінчыкам, стаў «Культпаход у тэатр». Гэта адбылося адразу ж пасля здымак фільма «Раскіданае гняздо» з Барысам Луцэнкам, дзе выяўленчаму рашэнню надавалася вялікае значэнне. Я там выкарыстаў спецыяльна для мяне зробленую плёнку без супрацьарэольнага пласта, якая на экране стварала арэол на мяжы светлага і цёмнага. Валерыю Рубінчыку такі малюнак спадабаўся, і ён прапанаваў мне зняць яго фільм «Культпаход у тэатр». Праўда, ад плёнкі без супрацьарэальнага пласта ён адмовіўся і паставіў перада мной і мастаком Уладзімірам Дзяменцьевым задачу зняць чорна-белы фільм на каляровую плёнку. Гучыць гэта парадаксальна і нерэальна, але сэнс такога рашэння заключаўся ў тым, каб адысці ад шматколернасці ў малюнку і давесці яго да монахромнасці. Акрамя таго, каб адысці ад умоўнасці кінематаграфічнага асвятлення, мы ўсе дэкарацыі будавалі пад інтэр’ер са столямі і напаўнялі іх натуральнымі крыніцамі асвятлення. Вынікам нашых сумесных намаганняў рэжысёр у рэшце рэшт быў задаволены.

Заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь Аляксандр Кашпераў пра работу з Валерыем Рубінчыкам:

— У Рубінчыка я не толькі здымаўся, але і шмат займаўся агучваннем яго карцін. Першая сумесная работа — агучаны для яго дэбюту «Чырвоны агітатар Трафім Глушкоў». Да сёння памятаю гэты чорна-белы фільм, ён ні ў чым не саступае раннім работам Мікіты Міхалкова і ў чымьсці пераклікаецца з яго карцінай «Свой сярод чужых, чужы сярод сваіх». У «Магіле льва» я ўжо здымаўся разам з Марысам Ліепам, Алегам Відавым. Для гэтага фільма першапачаткова быў створаны выдатны матэрыял, але пасля таго, як усе сталі ўмешвацца, вынік атрымаўся крыху іншы.

Вікторыя АСКЕРА

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».