Сёлетняя вясна ва ўсіх адносінах выдалася няўдалая: да апошняга дня і холадна было, і няўтульна. А для нас, для агароднікаў, дык гэта кара нябесная: на градах нічога не расце, на раку з-за дажджоў не сходзіш... Хоць з вудай пасядзець — адно задавальненне! Пашчасціла нам: лецішчы — вакол Гайны. Як старыя кажуць, празвалі гэту рэчку так з-за яе вады: яна, маўляў, раны гоіць, таму і Гайна...
Дык вось: сёлета нават самы спрытны рыбак злавіў у ёй хіба некалькі акунькоў. А ляшча — ніводнага! Усе абураліся!
Спакойны заставаўся толькі мой сусед, палкоўнік у адстаўцы. Ён не раз казаў, што не разумее, як можна гадзінамі «тупа глядзець на паплавок». А калі нехта пачынаў хваліцца ўловам (маўляў, учора... дваццаць хвастоў...), то адстаўнік з усмешкай дадаваў:
— ...І змясціліся яны ў адзін карабок ад запалак.
— Гэта таму, — між сабой казалі рыбакі, — што рыбу толькі на патэльні бачыў, што ён на беразе ні разу не сядзеў. Ну вядома ж — ваенны, увесь час заняты...
А ён якраз міма ішоў і размову пачуў. Спыніўся, закурыў. Сказаў:
— На рыбу — ды нейкімі там ляшчамі — вы мяне не заманіце. Я асятра на Каспіі лавіў!
— А на што бярэцца? — зацікавіліся мы.
Палкоўнік яшчэ раз усміхнуўся і стаў успамінаць, як яго прызначылі камандзірам палка ў Туркменіі, як саслужыўцы для бліжэйшага знаёмства запрасілі на рыбалку — і якраз на таго асятра.
— А па мне (тут і далей да-слоўна) — хоць бы і на кіта. Я не аматар. Але ж адмовіцца тады не выпадала: згадзіўся.
Быў якраз канец лютага, Каспійскае мора пачало пакрысе прагравацца. І вось мы ўтраіх — я, начальнік штаба і нампаліт — на двух «газонах» і цягачы дабраліся да ўзбярэжжа. Выгрузіліся, размясціліся. Гляджу на сваіх спадарожнікаў і не разумею: усе з пустымі рукамі. Пытаюся: дзе ваш рыштунак, чым будзеце лавіць? Нампаліт адказвае — зараз убачыце. І тут жа загадвае кіроўцу на ГАЗ-66 даць задні ход... у мора. Той — што называецца — ад слова: памалу едзе, аж пакуль машына па самыя барты не хаваецца ў вадзе...
Я нічога не разумею.
Мне кажуць, што трэба пачакаць.
Недзе з паўгадзіны праходзіць, потым цягач чапляе лябёдкай таго «газона» і па камандзе нампаліта рэзка выцягвае грузавік на бераг. З бартоў выліваецца вада, і перад намі, як той казаў, карціна алеем: поўны кузаў вялікіх, як бярвёны, асятроў і рапарт: «Прымайце ўлоў, таварыш палкоўнік!»
Аказваецца, той куфрык проста адчыняўся: вада каля берага прагравалася хутчэй, асятры спяшаліся ў ёй пагрэцца. А тут, як на ліха, мы... Праўда, узялі далёка не ўсё — некалькі штук. Астатніх выпусцілі назад у мора.
— Дык гэта ж не рыбалка, — прызнаў нехта з нашых мужчын.
Палкоўнік толькі ўсміхнуўся:
— Мы рыбы налавілі? Налавілі. Значыць, парыбачылі. А наконт метадаў, дык у кожнага свае. Як казаў знаёмы генерал: вялікая рыба і бярэцца па-вялікаму.
Ну што тут скажаш? Няма чым крыць: у Гайне асятры не водзяцца.
Віталь Жураўскі, г. Жодзіна
Пасля смерці бацькоў сыну дастаўся невялічкі дамок у вёсцы, які ён з форсам называў дачай. Кожнае лета яго сям'я з'язджала туды адпачываць, жыла, можна сказаць, на хутары, бо ад вёскі амаль нічога не засталося... А перад гэтым ён, гаспадар, кожную вясну адкрываў сезон — ездзіў туды прыбірацца.
Вось і ў той год з'явіўся на дачы яшчэ да шпакоў, бо ведаў, што фронт работы ўжо адкрыты: недзе трэба было падправіць платы, недзе — падрэзаць дрэвы, падгрэбці лісце... Хапала вакол і рознага смецця, сухой травы.
Факт, што неўзабаве пасярод участка запалала невялікае вогнішча. Сухія абрэзаныя сукі гарэлі, можна сказаць, весела, а вось дым — той даймаў. «На халеру ж ім дыхаць, — падумаў гаспадар, — калі побач, за плотам, пачынаецца лес, а ў ім — нямала гонкіх бяроз. Значыць, можна разжыцца сокам!»
Кузьма рабіў гэта штогод, таму і сёлета спрытна сабраў рыштунак, прыхапіў спецыяльны посуд, рушыў у лес...
Назад вяртаўся знаёмымі сцежкамі і яшчэ здалёку носам ловячы дым: «І няшмат жа
ламачча было, а бач — дагэтуль не дагарэла».
Толькі ён так падумаў — выйшаў на ўскраек і ледзьве не сеў, бо ўбачыў, што дагарае зусім не касцёр, а... ягоны хутар, яго любімая дача... А па пажарышчы ходзяць ратавальнікі.
— Нешта шукаеце? — на ватных нагах прыплёўшыся бліжэй, спытаў Кузьма. — Дык я тутэйшы — дапамагу... Скажыце толькі, што?
— Не што, а каго, — паправілі дзядзьку хлопцы ў адмысловых касцюмах. — Дачніка, які тут вогнішча развёў.
— Дык не трэба яго шукаць, — выдыхнуў Кузьма. — Гэта я... У лес схадзіў — па бярозавік.
...Трэба сказаць, што нятанна ён абышоўся, бо, па-першае, за грубае парушэнне правіл пажарнай бяспекі гора-гаспадару ўляпілі штраф, па-другое, сям'я засталася без любімай дачы. Ну і, па-трэцяе, пацярпелі суседнія сялібы. Значыць, ён па вушы ў даўгах яшчэ і перад суседзямі.
...Шмат па вясне такіх вось гісторый. І напісана пра іх таксама нямала. Тады навошта яшчэ?
Ды каб нехта, можа, расклаўшы вогнішча, узяў і ўспомніў Кузьму.
Анатоль Палынскі, г. Беразіно
Больш за сорак гадоў таму ў наш калгас прыслалі новага агранома. Яму адразу ж выдзелілі асобны дамок, у які (ці не назаўтра ж) прыехала маці, дапамагла свайму сыну трохі абжыцца.
Далей трэба было самому...
Складанасць заключалася ў тым, што аграном (позняе дзіця нейкага дробнага начальніка з Горак) быў тыповым «батанікам» і мамчыным сынком, абсалютна не прыстасаваным да самастойнага жыцця, а тым болей — жыцця вясковага. Не ўмеў ён, бедны, ні поліўкі нейкай зварыць, ні адзежу памыць, ні ў хаце прыбраць. Тыдні са тры з магазіна карміўся, а потым...
Пасля хатніх харчоў, ну напэўна ж, яму нясмачна было, ды і страшнавата, каб хваробы якой не нажыць. Выйсце бачылася адно — трэба ажаніцца... Дома, пад пільным наглядам матулі, ніякіх стасункаў з дзяўчатамі гэты хлопец не меў, а тут — як з ланцуга якога сарваўся! Найбольш да адной прыкіпеў — самай грудастай...
А далей — некалькі танцаў-абжыманцаў, некалькі вечароў на лавачцы, і вось ужо пададзена заява ў сельсавет на рэгістрацыю шлюбу.
З ёй маці маладой вырашыла не зацягваць — так, на ўсякі выпадак: каб зяцёк не адумаўся. Маці ж маладога, за два дні да роспісаў пачуўшы навіну пра жаніцьбу, злягла ў бальніцу з гіпертанічным крызам. Бацька застаўся пры ёй...
Факт, што вяселле ў агранома атрымалася вельмі сціплае: госці вечарок пасядзелі, маладых павіншавалі, падарункі аддалі. Прычым адзін з іх аказаўся жывым: апроч пяцісот рублёў, цешча не тое падарыла, не тое ў пасаг падагнала авечку, бо трэба ж маладым з нечага пачынаць.
Аграном (а варта сказаць, што пасля вяселля той ззяў, як новенькі юбілейны рубель) быў зусім не супраць: з авечкай ён, можна сказаць, нават пасябраваў. І таму праз нейкі час, вядома ж, заўважыў, што да рук яна чамусьці не ідзе, нічога не есць... «Ці не захварэла?» — спытаў калгаснага ветэрынара. «З чаго б гэта?.. Цекуе, відаць, да кавалера просіцца», — растлумачыў калега. І тут жа падказаў, што злучку можна лёгка арганізаваць — паблізу, у цёткі Бараніхі. Яна, маўляў, гадуе авечак, а жыве пры балоце, апошняя хата справа.
Недзе праз паўгадзіны аграном ужо прыехаў на месца. Заглушыў матацыкл, ветліва павітаўся з гаспадыняй, колькі слоў сказаў пра надвор'е (вядома ж, па-руску). Адзінае — слова «случка» здалося яму некультурным і грубым, таму ён сарамліва папрасіў «тетю Бараниху разрешить знакомство яго Каси (жонка так авечку назвала) и вашего Барана»...
Гэткага ляманту і гэткай бруднай лаянкі вёска не чула з той даўняй пары, калі цётка застукала свайго мужа з паштальёнкай, а бедны аграном — дык і наогул ні разу ў жыцці! Справа ў тым, што цётчыным мужам быў наш настаўнік фізкультуры па прозвішчы Баранаў, чалавек цалкам станоўчы. Ён не піў, не курыў, іграў на акардэоне, быў душою любой кампаніі і марай многіх дзяўчат. Але ж маладых ён чамусьці пазбягаў, затое са старэйшымі раманы здараліся. Да жонкі чуткі даходзілі. Нават не раз...
Карацей, назаўтра з беднага агранома пасмейваўся ўвесь калгас. І толькі наш былы старшыня шчыра паспачуваў. Сказаў:
— А што вы хацелі? Гэта ж «акадэмік»: ён калі аграном, то толькі аграном, а ў жывёлагадоўлі — ні бум-бум, як свіння ў апельсінах.
Так праз два гады ён ад нас і з'ехаў — вось з гэтай мянушкай, жонкай і дачушкай. Казалі — дамоў, у родныя Горкі.
Дарэчы, аграномам ён быў не зусім безнадзейным. Потым, казалі, працаваў выкладчыкам, бо яно ж здавён так: хто ўмее рабіць, — той робіць, а хто не ўмее — той вучыць, як трэба.
М. С., г. Бабруйск
Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар
З усіх куточкаў Беларусі.
Яе песні займаюць першыя радкі ў музычных чартах краіны, пастаянна гучаць на радыё і тэлебачанні.
