Адным з самых распаўсюджаных захворванняў у свеце з'яўляецца артэрыяльная гiпертэнзiя. Ад павышанага цiску пакутуе каля 2,2 мiльёна беларусаў, а гэта кожны трэцi дарослы. I распаўсюджанасць хваробы расце. Пры гэтым толькi 9,5 % хворых пастаянна прымаюць неабходныя прэпараты, якiя дазваляюць кантраляваць артэрыяльны цiск. А між тым артэрыяльная гiпертэнзiя выступае асноўным фактарам рызыкi ў развiццi цяжэйшых сардэчна-сасудзiстых хвароб, якiя з'яўляюцца прычынай смерцi насельнiцтва больш чым у палове выпадкаў. Сярод найбольш распаўсюджаных — хранiчная iшэмiчная хвароба сэрца i вострыя формы — iнфаркт мiякарда, iнсульт i парушэннi мазгавога кровазвароту.
«52 % насельнiцтва не кантралюе свой цiск»
— Хваробы сiстэмы кровазвароту займаюць першае месца ў нашай краiне сярод прычын смерцi. Больш за 50 % насельнiцтва памiрае менавiта ад iх, — расказвае загадчык кафедры кардыялогii i рэўматалогii БелМАПА Андрэй ПРЫСТРОМ. — Пры гэтым унёсак фактараў рызыкi ў развiццё сардэчна-сасудзiстых хвароб большы за 50 %, а правiльна падабранай тэрапii — значна меншы. Таму вельмi важна быць адказным за сваё здароўе i кантраляваць фактары рызыкi.
Артэрыяльная гiпертэнзiя — якраз той фактар, якi можна кантраляваць, прымаючы падабраныя доктарам прэпараты. Праўда, не ўсе гэта робяць правiльна. А 52 % насельнiцтва ўвогуле не кантралюе свой цiск.
— У нас мае месца нiзкая прыхiльнасць да лячэння. Хворы прымае лекi тры месяцы, цiск нармалiзуецца, бо мы сёння валодаем эфектыўнымi гiпатэнзiўнымi прэпаратамi. А праз тры месяцы кiдае iх прымаць, бо цiск стаў нiжэйшы. I вяртаецца да таблетак ужо пасля чарговага гiпертанiчнага крызу. Заўважу, што калi пацыент не лечыцца, рызыка ўскладненняў дасягае 43 %, калi лечыцца нерэгулярна — 37 %, — адзначае вядучы навуковы супрацоўнiк лабараторыi артэрыяльнай гiпертанii РНПЦ «Кардыялогiя» Таццяна НЯЧОСАВА.
Яна падкрэслiвае, што Сусветная арганiзацыя аховы здароўя ставiць мэту да 2025 года знiзiць смяротнасць ад сардэчна-сасудзiстых хвароб на 25 %. Пры гэтым эксперты арганiзацыi прагназуюць, што колькасць людзей з павышаным цiскам вырасце на планеце да 1,5 мiльярда, гэта значыць колькасць гiпертонiкаў павысiцца на 60 %.
«Каля 60 % беларусаў мае большую вагу, чым рэкамендавана»
Iстотнымi фактарамi рызыкi ўзнiкнення артэрыяльнай гiпертэнзii з'яўляюцца курэнне, высокi халестэрын, лiшняя вага i атлусценне, цукровы дыябет.
— У Беларусi курыць 27 % насельнiцтва. I гэты фактар рызыкi ўзнiкнення iнфаркту мiякарда пераважвае ўсе астатнiя разам узятыя, — аргументуе Андрэй Прыстром. — Вялiкi працэнт насельнiцтва мае высокi халестэрын, i толькi 3,1 % яго кантралюе. Каля 35 % беларусаў мае лiшнюю вагу, а ў 25 % увогуле атлусценне. Уявiце, каля 60 % нашага насельнiцтва мае большую вагу, чым рэкамендавана. Сярод вядучых фактараў рызыкi i цукровы дыябет, колькасць выпадкаў якога ў свеце iмклiва расце.
У Канадзе i ЗША правялi даследаванне, якое красамоўна сведчыць пра знiжэнне смяротнасцi пры ўплыве на фактары рызыкi. З 1994 да 2005 года там удалося скарацiць смяротнасць ад iшэмiчнай хваробы сэрца на 30 %.
— Унёсак хiрургiчнага i тэрапеўтычнага лячэння ў гэтае змяншэнне склаў 43 %, уплыву на фактары рызыкi — 48 %, — адзначае Таццяна Нячосава. — Лячэнне вострага iнфаркту мiякарда паўплывала, напрыклад, на 8 %, а знiжэнне ўзроўню халестэрыну — на 23 %. Лячэнне хранiчнай iшэмiчнай хваробы сэрца паўплывала на 17 %, хранiчнай сардэчнай недастатковасцi — на 10 %, а знiжэнне сiсталiчнага цiску — на 20 %.
Для кантролю свайго стану здароўя кожны дарослы павiнен ведаць свае бiямаркеры.
- Халестэрын — меней за 5 ммоль/л.
- Каэфiцыент атэрагеннасцi — меней за 4.
- Лiпапратэiны нiзкай шчыльнасцi — меней за 3.
- Трыглiцэрыды — меней за 2 ммоль/л.
- Лiпапратэiны высокай шчыльнасцi — больш за 1,1 ммоль/л у мужчын i 1,2 ммоль/л у жанчын.
Самае складанае — фiзiчная актыўнасць
Таццяна Нячосава кажа, што змянiць спосаб жыцця, каб прадухiлiць артэрыяльную гiпертэнзiю, не так i складана.
— У 2010 годзе ўрачы Вiцебска, Брэста i Мiнска правялi даследаванне, у якiм удзельнiчала 1470 пацыентаў. Iх назiралi цягам года. Акрамя падбору таблетак, урачы давалi памяткi i рэкамендацыi па харчаваннi i фiзiчнай актыўнасцi. У вынiку 64 % пацыентаў дасягнулi кантролю артэрыяльнага цiску. Каля 74 % памянялi харчаванне. Складаней за ўсё змянiць свае адносiны да фiзiчнай актыўнасцi, — адзначае медык. — Для гiпертонiка галоўнае хадзьба — неабавязкова бегаць марафоны цi ў трэнажорнай зале паднiмаць штангу. Прычым i хадзiць неабавязкова 10 тысяч крокаў у дзень. Дастаткова зрабiць нагрузку пастаяннай i выпрацаваць у сябе гэту звычку.
Спецыялiст адзначыла, што ўсё часцей артэрыяльная гiпертэнзiя сустракаецца ў падлеткаў. Бо яшчэ адзiн фактар рызыкi — павышаны ўзровень мачавой кiслаты.
— А гэта падагра. Хто меў хоць адзiн яе прыступ, памятаюць яго ўсё жыццё. Але ёсць i бессiмптомнае цячэнне, што часта сустракаецца ў моладзi. Узровень мачавой кiслаты павышаюць пiва, iншыя алкагольныя напоi, а таксама фруктоза. Папiлi салодкай газiроўкi — узровень мачавой кiслаты павысiўся. А ён павiнен быць нiжэйшы за 360.
Не адмяняйце прэпарат, якi прымалi да эпiдэмii
Спецыялiсты пакуль не робяць адназначных ацэнак наконт таго, як каранавiрусная iнфекцыя паўплывала на ўзровень сардэчна-сасудзiстых хвароб. Але ўпэўненыя, што ў хуткiм часе колькасць пацыентаў павялiчыцца.
— Людзi, якiх штосьцi непакоiла, заставалiся дома, бо баялiся заразiцца. I падчас пiка каранавiруснай iнфекцыi мы назiралi змяншэнне колькасцi пацыентаў, якiя да нас паступалi, — кажа намеснiк дырэктара па тэрапеўтычнай дапамозе РНПЦ «Кардыялогiя» Алена КУРЛЯНСКАЯ. — Таму мы чакаем пiка ў асеннi перыяд i не выключаем, што многiя дацягнуць да сардэчна-сасудзiстай катастрофы.
— Важна прымаць прэпараты, якiя вы прымалi раней, — дадае Андрэй Прыстром. — У Еўропе, напрыклад, падчас пандэмii на 15 % знiзiлася прыхiльнасць да лячэння. Памятайце, што калi ў вас артэрыяльная гiпертэнзiя цi цукровы дыябет, яны павiнны кантралявацца. Толькi ў выпадку, калi вы заразiлiся, урач можа адмянiць некаторыя прэпараты — тут ёсць нюансы.
Таццяна Нячосава звяртае ўвагу на тое, што публiкацыi, нiбыта iнгiбiтары АПФ (яны прызначаюцца пры сардэчна-сасудзiстых хваробах) дрэнна сябе зарэкамендавалi пры каранавiруснай iнфекцыi, не пацверджаны маштабнымi даследаваннямi. Урач заклiкае нi ў якiм разе самастойна не адмяняць той прэпарат, якi вы прымалi да эпiдэмii. Менавiта такую выснову зрабiла сусветная медыцынская супольнасць.
Каб жыць доўга i шчаслiва...
Таццяна Нячосава згадала даследаванне, якое праводзiлi ў Гарвардзе цягам 70 гадоў, калi пяць пакаленняў урачоў назiралi i перадавалi адно аднаму сваiх пацыентаў. У вынiку выйшла кнiга, дзе сфармуляваны асноўныя пастулаты шчаслiвага i здаровага жыцця. Першы з iх — хварэць можна, але нельга адчуваць сябе хворым. Да любой хваробы трэба ставiцца як да дарожнага здарэння, але нельга яго ўспрымаць як асноўны сцэнарый жыцця. Другi элемент — каханне, а шчаслiвы шлюб — надзейная прыкмета даўгалецця. Трэцяя выснова, якую зрабiлi вучоныя, — добрыя людзi жывуць даўжэй i шчаслiвей, чым злыя, бо варожы настрой — адзiн з фактараў рызыкi каранарнай недастатковасцi. Важным вучоныя назвалi i клопат пра душу, чаму спрыяюць ёга i медытацыя. I апошнi элемент — вучыцца нiколi не позна. Напрыклад, людзi, якiя любяць чытаць кнiгi, жывуць у сярэднiм на шэсць гадоў даўжэй за тых, хто не вiтае такi занятак. Бо разумовая актыўнасць станоўча ўплывае на захаванне цвярозага розуму да глыбокай старасцi.
Алена КРАВЕЦ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».