Сёння гэты раён рэдка прыцягвае ўвагу турыстаў. Адзінае, на што людзі едуць паглядзець — на Нацыянальную бібліятэку, а часам яшчэ і на мясцовую Эйфелеву вежу, што пазначана на гугл-карце. Апошняя, сапраўды, знаходзіцца непадалёк ад Нацыяналкі, але, калі вы пабачыце гэту маленькую пабудову на дзіцячай пляцоўцы, будзеце расчараваныя. Наўрад ці вас уразіць і мінскі Крэмль — гэта дзіцячая пляцоўка ў дварах побач са станцыяй метро «Усход». Але пагуляць па раёне сапраўды варта, у гэтым перакананы гісторык, музейшчык Павел Каралёў, які па Сляпянцы ладзіць адмысловую экскурсію.
Зялёнае царства
Калі вы забярэцеся на аглядальную пляцоўку Нацыянальнай бібліятэкі, убачыце, колькі зеляніны навокал. Яшчэ ў даваенныя часы ваўкі з навакольных лясоў чынілі шмат шкоды мясцоваму калгасу, а каля сотні гадоў таму наогул у лесе Ваньковічаў (сёння на яго месцы знаходзіцца парк Чалюскінцаў) можна было ўпаляваць мядзведзя. Людзі, якія жывуць тут гадоў сорак, могуць расказаць, як у адзін з мясцовых гастраномаў зайшоў з праверкай... лось. Дарэчы, той дом і сёння завуць «ласіным».
Менавіта тут павінна была рэалізавацца мара пра Мінск — горад-сад. Дамы на праспекце Незалежнасці маюць незвычанае наверша — яны былі спраектаваны так, каб на дахах раслі кветкі, кусты і дрэвы. Напачатку яно так і было: пасля работы людзі маглі там адпачыць. Але, відаць, на той час не ўсе змаглі ацаніць такі шыкоўны праект, асобныя гараджане пачалі выпіваць у гэтых садах на даху і скідваць уніз бутэлькі. Кадкі з раслінамі давялося прыбраць. Затое мазаіку на дамах ніхто не чапаў. Хоць у савецкія часы праз яе мог разгарэцца вялікі скандал, бо ў цэнтры кожнай з кампазіцый, якія паказваюць Мінск як горад мастацтва, навукі і г. д., можна бачыць выяву жанчыны з дзіцем, што надта ўжо нагадвае тэму Хрыста і Божай маці. А ўспомніце, якое было стаўленне да рэлігіі ў канцы 1960-х, калі на ўездзе ў горад ствараліся гэтыя шматпавярховікі.
Але і ў сучаснай забудове таксама могуць быць рэалізаваны цікавыя ідэі. Павел Каралёў запрашае завітаць у новы жылы квартал «Маяк Мінска», дзе кожны будынак прысвечаны пэўнаму мастаку: Рафаэлю, Гоі, Мадыльяні, Дэга, Пікаса, Айвазоўскаму, Рэмбранту і іншым. Два будынкі звязаныя з беларускімі творцамі — Шагалам і Напалеонам Ордам. Ва ўтульных унутраных дворыках размясціліся тры гарадскія скульптуры — выявы мастакоў, побач з імі можна прысесці на лавачках і папіць гарбаты. У спякоту дзяцей не адцягнуць ад тутэйшага фантана. А яшчэ, калі вы звернеце на вуліцу Кірылы Тураўскага, пройдзеце недалёка ад будынка, які па форме паўтарае васьміканцовы беларускі крыж, альбо крыж Ефрасінні Полацкай. Гэта Дом Міласэрнасці.
Таксама ў гэтым квартале вы знойдзеце вуліцу Пятра Мсціслаўца. А вось прапанова пра наданне адной з вуліц назвы Дударская не была ажыццёўлена. Справа ў тым, што да таго, як быў пабудаваны новы жыллёвы квартал, на гэтым месцы размяшчаўся яблыневы сад (у гарадскім фальклоры «Карчы»), а ў ім любілі збірацца маладыя людзі, якіх цікавіла беларуская культура, гралі на дудзе і абуджалі ў сучаснікаў цікавасць да гэтага музычнага інструмента.
Але давайце ўсё ж вернемся да Нацыянальнай бібліятэкі. Праект яе ўзнік яшчэ ў 80-я гады, ён быў даволі смелы і незвычайны для таго часу, вось і адклалі яго на доўгія часы, і ўспомнілі толькі ў 2000-х.
Ці можаце вы ўявіць, што раней там, дзе сёння пабудавана бібліятэка, гулялі маманты? Дарэчы, па вуліцы Каліноўскага размешчана скульптурная кампазіцыя сям'і мамантаў. І гэта не выпадковасць. У сталіцы было знойдзена багата костак гэтых жывёл. Напрыклад, такія знаходкі трапляліся пры будаўніцтве метро. А самай багатай на косткі старажытных жывёл аказалася сталічная вуліца Машынабудаўнікоў — відаць, там быў нейкі могільнік мамантаў (да нашых часоў у зямлі ляжалі парэшткі каля дваццаці жывёл). Таксама ў Мінску падчас будаўнічых работ ва Уруччы ўдалося натрапіць на косткі ляснога слана. Знаходка вельмі каштоўная — падобных на Еўропу набярэцца каля дзясятка.
Каля вады
Яшчэ да вайны апошнія дамы Мінска знаходзіліся каля парка Чалюскінцаў, а тэрыторыю Вялікай Сляпянкі горад увабраў толькі ў канцы 50-х. Але колькі тут было зроблена для камфортнага пражывання і адпачынку гараджан. Чаго толькі вартая Сляпянская водная сістэма з яе каскадамі, з густам аформленымі падыходамі да вады, вадасховішчамі. Яе працягласць — 22 кіламетры, і тут ажыццёўлена багата розных ідэй па абсталяванні рэкрэацыйнай зоны. Дарэчы, гэта сістэма ўвабрала сапраўдную раку — Слепню.
Уздоўж канала мы рушым да сядзібы Ваньковічаў, дзе сёння размяшчаецца рэстаран, а за савецкім часам былі і бульбяная станцыя, і школа НКУС, і пошта. Часам можна пачуць, што тут жыў Валенцій Ваньковіч. Так, мастак тут бываў, але належаў дом яго сваякам. Павел Каралёў паказвае здымак, зроблены ў 1909 годзе падчас вяселля Юліі Ваньковіч. Захаваліся нават успаміны пра той дзень. «Госці былі ў святочных уборах, мужчыны у фраках, жанчыны ў вячэрніх сукенках. Брыльянты, смарагды, рубіны, якія ўпрыгожвалі жанчын сямейства Ваньковічаў, асляплялі вочы. Нават вялізная зала Сляпянкі не магла ўмясціць усіх гасцей. Пасля абеду фатаграфаваліся, прычым у фатографа шмат часу пайшло на расстаноўку такой шматлікай групы людзей».
У савецкія часы непадалёк ад сядзібы Ваньковічаў знаходзілася і дача Лаўрэнція Цанавы. З гэтым месцам звязана шмат жахлівых гісторый, але што там насамрэч адбывалася, трэба яшчэ вывучаць.
Таксама можна вызначыць, якія пабудовы ў гэтых мясцінах былі ў Радзівілаў і чаму аб Сляпянцы ходзяць пэўныя легенды. Мясцовыя старажылы яшчэ і сёння могуць расказаць пра прывіда (быццам тут павесілася паненка), і пра тое, што ў 1812 годзе цераз гэтыя мясціны французы ішлі на Маскву, але іх спыніла невядомая хвароба — яны пачалі слепнуць. А яшчэ казалі, што назва мясцовасці быццам звязана з сёстрамі-празарліўкамі, якія ў цёмную сляпую ноч убачылі будучыню і прадказалі, што з'явяцца машыны (робаты), якія будуць працаваць замест людзей.
Алена ДЗЯДЗЮЛЯ
Інтэрв'ю з алімпійскім чэмпіёнам па фехтаванні.
Прафесійна, аператыўна, па-добраму.
