Чым небяспечныя дзеянні Літвы?

Прэзідэнт канфедэрацыі бізнесу Літвы лічыць, што сітуацыя ў некаторых сферах эканомікі застаецца «катастрафічнай». Нягледзячы на лічбы эканамічных паказчыкаў, якія паказваюць на тое, што Літва адносна нядрэнна справілася з першай хваляй каранавіруса, у некаторых сектарах бізнесу сітуацыя вельмі цяжкая, заявіў прэзідэнт Канфедэрацыі бізнесу Літвы Андрус Раманоўскіс, перадае партал baltnews. «Лічбы, статыстыка сведчаць, што мы не так нізка ўпалі. Але я сустракаўся з кіраўнікамі авіяцыйных, турыстычных кампаній, і яны кажуць, што гэта катастрофа. І нават па тварах людзей бачна, не кажучы ўжо пра пачуцці супрацоўнікаў, што сітуацыя ў асобных сектарах катастрафічная. Колькасць людзей, якія працуюць у сферы турызму, складае 55 тысяч — і гэты паказчык у Літве ўражвае, не кажучы ўжо пра колькасць спажыўцоў, якія набылі падарожжа. Тое ж самае і з іншымі сектарамі», — заявіў Раманоўскіс у эфіры тэлеканала Pozіcіja. На гэтым фоне дзеянні літоўскіх улад, якія ў выніку прыводзяць да згортвання супрацоўніцтва з суседнімі краінамі, супэрэчаць здароваму сэнсу. Гэта, па трапным выразе экспертаў, «стрэл ва ўласную нагу». Чым жа небяспечныя дзеянні Літвы?

Сляпыя кураняты

Як адзначаюць аналітыкі, на дзеянні Вільнюса шмат у чым паўплываў «залаты дождж» ад ЕС. Эканамічны эксперт Lumіnor Жыгімантас Маўрыцас высмеяў намер Еўрасаюза аказаць Літве буйную фінансавую дапамогу. Ён адзначыў, што страты, нанесеныя рэспубліцы каранавірусам, несувымерныя з аб'ёмам тых грашовых сродкаў, якія яна атрымае. «Як сляпыя кураняты: Літва — адна з найменш пацярпелых краін з часу крызісу COVІD-19, але атрымае амаль найбольшае фінансаванне (4 працэнты ад аб'ёму валавога ўнутранага прадукту) з Еўрапейскага фонду аднаўлення для посткрызіснага аднаўлення», — напісаў Маўрыцас на сваёй старонцы ў Facebook.

Нагадаем, Еўрапейскі фонд аднаўлення накіруе дапамогу краінам, найбольш пацярпелым ад пандэміі каранавіруса. Усяго на аднаўленне нацыянальных эканомік будзе выдзелена 750 мільярдаў еўра. Так, Вільнюс можа разлічваць на 70 % датацый на аснове эканамічных паказчыкаў да COVІD-19 і на 30 % сродкаў на аснове крызісу COVІD-19 — зніжэнне ВУП у 2020—2021 гадах. Эканаміст звярнуў увагу на тое, што большая частка грошай Еўрапейскага фонду аднаўлення будзе выкарыстана толькі ў 2022—2024 гадах, калі крызіс, хутчэй за ўсё, ужо скончыцца.

Гэта шчодрыя «бонусы» за выкананне канкрэтных даручэнняў. Як адзначыў baltnews.lt экс-кандыдат у прэзідэнты і сябра руху «Альтэрнатыва для Літвы» Казімерас Юрайціс, Літва ўжо даўно адмовілася ад вядзення незалежнай палітыкі, якую ёй цяпер дыктуюць заходнія дзяржавы. Гэтая прыбалтыйская краіна працуе ў ролі «шасцёркі». «Яны (літоўскія ўлады. — Заўв. рэд.) проста выконваюць тое, што ім загадаюць», — заўважыў Юрайціс. На яго думку, Літва апынецца ў тупіку. «Калі грашовы дождж скончыцца і грошы трэба будзе аддаваць, гэта абернецца крахам. Але гэта будуць вырашаць ужо іншыя пакаленні», — лічыць літоўскі палітык.

Стаўка на датацыі

Як заўважаюць спецыялісты, датацыі Еўрасаюза — «штучнае дыханне» для эканомікі прыбалтыйскіх краін. «Прыбалтыка сваю прамысловасць знішчыла, — піша ў сваёй кнізе «Чаму Беларусь не Прыбалтыка» калінінградскі палітолаг Аляксандр Насовіч. — Савецкая Прыбалтыка была для Савецкага Саюза аналагам «крамянёвай даліны»: прадукцыя прыбалтыйскага эканамічнага раёна забяспечвала СССР бытавымі электралічыльнікамі на 80 працэнтаў, тэлефоннымі апаратамі на 53 працэнты, вагонамі на 30 працэнтаў і радыёпрыёмнікамі і магнітафонамі на 23 працэнты. Не проста прамысловы, а высокатэхналагічны прамысловы рэгіён: прыбалтыйскія ССР пастаўлялі навукаёмістую дарагую прадукцыю. Сённяшнія Літва, Латвія і Эстонія пастаўляюць у асноўным прадукты харчавання і танную рабочую сілу.

Еўрасаюз ад пачатку разбурыў прыбалтыйскую вытворчасць, пазбавіўшы Літву, Латвію і Эстонію магчымасці самастойнага эканамічнага існавання, а затым перавёў краіны Балтыі на «штучнае дыханне» прамых і ўскосных датацый з еўрафондаў. У выніку галоўным бонусам ад еўрапейскай інтэграцыі для Прыбалтыкі аказалася свабода перамяшчэння па ЕС: калі б не адзіны еўрапейскі рынак працы, то беспрацоўным у Прыбалтыцы быў бы кожны другі, а так сотні тысяч працоўных мігрантаў з'ехалі працаваць у Заходнюю і Паўночную Еўропу. Для большасці гэтых людзей «еўрапейскі выбар» іх краін апынуўся дабром, вось толькі самі краіны Прыбалтыкі са стратай паловы працаздольнага насельніцтва стратэгічна падпісалі сабе смяротны прысуд».

Вораг эканомікі

Адзін з найбольш «грашовых» кірункаў для Літвы — транзіт. Краіна яго актыўна асвойвае. Аднак нязграбныя дзеянні ўлад сёлета тут уносяць пэўныя «карэктывы». Напрыклад, скарачэнне пагрузак у Клайпедскім марскім порце ў параўнанні з леташнімі паказчыкамі з'яўляецца прамым следствам знешняй палітыкі Літвы, лічыць кіраўнік цэнтра палітэканамічных даследаванняў Інстытута новага грамадства Васіль Калташоў.

«Работнікі Клайпедскага порта павінны звярнуцца да ўласнага ўрада і запатрабаваць перакрыць згаданыя паказчыкі, паколькі гэта ў яго сілах — зрабіць так, каб паказчыкі не падалі кожны квартал, а павялічваліся, нягледзячы ні на якія міжнародныя эканамічныя праблемы», — заявіў Калташоў у гутарцы з baltnews.lt. Эксперт падкрэсліў, што гэта работа літоўскіх улад, і калі яны тое не робяць, то такі ўрад непатрэбны.

«Такі ўрад — вораг эканомікі. Калі ён робіць усё такім чынам, што ўвесь час транзітная сістэма краіны церпіць страту. У адваротным выпадку трэба прызнаць падзенне транзіту за дасягненне — заявіць, што пазбавіліся ад нядобрых чужародных тавараў і цяпер будуць перавозіць толькі сумленныя, прыгожыя і добрыя тавары», — дадаў эканаміст.

Паводле яго слоў, вясна 2020-га была незвычайнай для сусветнай эканомікі, нават з пункту гледжання глабальнага крызісу, які разгортваўся з 2008 года, бо на абвал рынкаў наклалася пандэмія і па сутнасці паўстала пытанне аб паскарэнні палітыкі пратэкцыянізму і выбудоўванні гандлёвых блокаў паміж дружалюбнымі эканомікамі.

«І ў гэтую сістэму адносін Клайпедскі порт ніяк не трапляе. Таму што рашэнні прымае не кіраўніцтва порта, а кіраўніцтва краіны. А палітыка літоўскай дзяржавы такая, што падзенне транзіту непазбежна павінна было паскорыцца, і яно паскорылася», — заўважыў Васіль Калташоў. Эксперт адзначыў, што скарачэнне аб'ёмаў міжнароднага гандлю ў гэты перыяд асабліва моцна адбілася на адпаведным маршруце, што без сумневу з'яўляецца вынікам палітыкі мясцовых улад.

Годная альтэрнатыва

Беларусь традыцыйна займала важнае месца сярод гандлёвых партнёраў Літвы. Асноўныя напрамкі супрацоўніцтва — узаемны гандаль, транзітна-транспартная сфера і рэалізацыя сумесных інвестыцыйных праектаў у розных сферах дзейнасці. Дынаміка ўзаемадзеяння была станоўчая. Тавараабарот летась паміж краінамі склаў 1,4 мільярда долараў.

На Беларусь прыпадае значная частка грузапатоку Клайпедскага марскога порта. Мінск бярэ на сябе каля трэці ўсіх грузаў LTG Cargo ў Літве. Грузы з Беларусі, якія перавозіліся па літоўскай чыгунцы ў порт у 2019 годзе, склалі 17,2 мільёна тон, а з порта ў Беларусь — 585 мільёнаў тон. Больш за тое, угнаенні «Беларуськалія» складаюць каля 98 % усяго абароту тэрмінала насыпных грузаў Клайпедскага порта Bіrіu krovіnіu termіnalas. Беларускія грузы важныя і для літоўскай чыгункі, адзначаецца на партале LRT. Паводле даных кампаніі, выручка групы кампаній Lіetuvos geleіžkelіaі ў 2019 годзе склала 505,6 мільёна еўра, гэта значыць, кампанія можа страціць каля 20 % прыбытку з-за адсутнасці беларускіх грузаў.

Тым часам стала вядома, што Расія і Беларусь актыўна рыхтуюцца пачаць перакідку нашага транзіту ў расійскія парты. Краіны Балтыі ў сваю чаргу рызыкуюць страціць значныя сумы грошай. Міністр энергетыкі РФ Аляксандр Новак павысіў прагноз па аб'ёме перанакіраванняў паставак нафтапрадуктаў Беларусі з партоў Літвы ў Расію да 4—6 мільёнаў тон, дасягненне адпаведных дамоўленасцяў чакаецца ў найбліжэйшы час. Пра гэта кіраўнік Мінэнерга РФ паведаміў у інтэрв'ю тэлеканалу «Расія-24». «Як вядома, у нашым паўночна-заходнім кластары ёсць вольныя магутнасці партоў Прыморск, Санкт-Пецярбург, Усць-Луга. Цяпер ідзе прапрацоўка ўмоў», — сказаў Аляксандр Новак. У пачатку верасня міністр казаў, што Беларусь зможа пастаўляць праз расійскія парты каля 3-4 мільёнаў тон.

Раней губернатар Ленінградскай вобласці Аляксандр Драздзенка паведаміў, што поўнасцю перанесці нафтапаток з Літвы ў расійскія парты ў Усць-Лузе і Прыморску можна будзе ў 2024 годзе. Ён адзначыў, што прыняць беларускія грузы могуць дзве кампаніі, якія будуюць тэрміналы ў Усць-Лузе. Ужо прадстаўлены два буйныя праекты. Аб'ём перавалкі ў Усць-Лузе можа дасягнуць 180 мільёнаў тон да канца 2024 года, гэта будзе найбуйнейшы хаб Еўропы.

На думку вядучага эксперта Міжнароднага інстытута гуманітарна-палітычных даследаванняў Аляксея Кузьміна, будаўніцтва марскога порта ў Расіі сумесна з Беларуссю выйгрышнае не толькі для Ленінградскай, але і для суседніх з ёй абласцей. «Для Расіі гэта так жа выгадна, як і для Беларусі. У нас ёсць некалькі абласцей — Пскоўская, Смаленская, якія знаходзяцца не ў самым лепшым стане. Калі Беларусь акажацца пераарыентаванай на ленінградскі напрамак, то воляй-няволяй гэтыя вобласці маюць вельмі прыстойны шанц аднавіцца. А дадатковыя партовыя магутнасці для Ленінградскай вобласці — гэта падарунак», — расказаў Аляксей Кузьмін.

Санкцыі супраць сябе

На думку літоўскага публіцыста Яраса Валюкенаса, беларускія санкцыі могуць сур'ёзна ўдарыць па грузаабароце найбуйнейшага порта Літвы ў Клайпедзе. «Літва залежыць ад Беларусі. Цяпер, калі Беларусь перанясе свае грузы ў іншую краіну, увесь порт Літвы загнецца. І гэта ўсё выдатна разумеюць. У беларусаў жа выбар вялікі», — адзначыў Валюкенас. Ён падкрэсліў, што сваімі дзеяннямі Літва можа ўвесці санкцыі толькі супраць сябе самой.

З ім згодны літоўскі палітык Казімерас Юрайціс. «Гэта будзе катастрофай для Літвы, калі Беларусь адвядзе свае грузы. На Беларусь прыпадае вялікі грузапаток у Літве. Але нашым уладам гэта ўсё роўна. Яны зараз аслеплены грашыма Еўрасаюза. Ім так важна асвоіць гэтыя сродкі, і тое, што прападуць беларускія грузапатокі, ім зусім абыякава», — заявіў Юрайціс парталу Вaltnews.

Як заўважыў у каментарыі Baltnews прэзідэнт расійскай асацыяцыі прыбалтыйскіх даследаванняў Мікалай Мяжэвіч, страта беларускага транзіту можа каштаваць Літве да сямі працэнтаў ВУП. Раней эксперт па энергетыцы Барыс Марцінкевіч растлумачыў парталу, што калі Мінск пагодзіцца на перакідку і нафтапрадуктаў, а пазней і калійных угнаенняў у Ленінградскую вобласць, то Прыбалтыка — у большай ступені Літва — рызыкуе страціць каласальныя сродкі.

Зразумела, Беларусь адрэагавала на адкрыта варожыя дзеянні прыбалтыйскіх краін. «Як і абяцалі, мы таксама ўводзім у дзеянне ў адказ сіметрычныя абмежавальныя меры па кожнай з гэтых краін. Мы казалі, што гэта сыходная спіраль, запушчаная з падачы асобных літоўскіх кіраўнікоў. Будзем адказваць і далей, але ніколі не будзем ініцыяваць падобныя крокі, — адзначыў у сваёй заяве прэс-сакратар МЗС Анатоль Глаз. — І хто ад гэтага выйграе? Можа быць, асабіста Лінкявічус (міністр замежных спраў Літвы. — Рэд.), якому трэба зрабіць усё, каб яго заўважылі перад надыходзячымі выбарамі. На яго зарплату гэта дакладна не паўплывае, у адрозненне ад даходаў літоўскіх бізнесменаў і падаткаплацельшчыкаў, якія звязаны сумеснымі праектамі, здзелкамі і інвестыцыямі з суседняй краінай», — звярнуў увагу прадстаўнік беларускага МЗС.

І яшчэ. Паводле нядаўна агучаных статыстычных даных, у Літве ў жніўні зарэгістравана 42,4 працэнта беспрацоўных сярод грамадзян маладзейшых за 30 гадоў. Гэта ўдвая больш, чым за аналагічны перыяд мінулага года, паведаміла Служба занятасці краіны. У верасні моладзь пачала актыўна звяртацца ў Службу занятасці, пры гэтым кожны другі зарэгістраваны быў ва ўзросце да 29 гадоў. З моманту пачатку каранціну колькасць беспрацоўных маладых людзей у краіне павялічылася на 18,9 тысячы чалавек. Пагадзіцеся, насамрэч трывожная тэндэнцыя. Можа нашым суседзям варта задумацца, што абраны імі шлях насамрэч вядзе ў бездань.

Пётр ДУНЬКО