Генадзь АЎЛАСЕНКА. ПРА РАСЛІНЫ, ПЛАДЫ І НЕ ТОЛЬКІ

Як аднойчы гарох патапіў акіянскі параход

Гэты выпадак адбыўся яшчэ напрыканцы ХІХ стагоддзя. Аднойчы вялізны акіянскі параход «Днепр» каля праліва Басфор наскочыў на рыфы, атрымаўшы нязначныя пашкоджанні. Патрабавалася толькі адкачаць ваду з-пад палубы і ліквідаваць прабоіны, але…

Усе трумы парахода былі запоўнены сухім гарохам, які пад уздзеяннем вады пачаў імкліва разбухаць. У выніку ціску гарошын, што значна павялічыліся ў памерах, не вытрымала нават сталёвая канструкцыя карабля — і яго разнесла на часткі, нібыта спрацавала моцнае выбуховае прыстасаванне. Вось табе і маленькая гарошынка!..

Як Вашынгтона спрабавалі атруціць памідорамі

У час, калі жыў Джордж Вашынгтон, людзі лічылі плады памідораў не толькі неядомымі, але нават смяротна небяспечнымі. Гэтыя расліны вырошчвалі выключна на кветніках, дзеля прыгожых чырвоных плодзікаў.

У перыяд вайны паўночнаамерыканскіх калоній за незалежнасць кухар, якога падкупілі англічане, зрабіў спробу атруціць Джорджа Вашынгтона: прыгатаваў для яго спецыяльную страву з памідорамі. Будучы першы прэзідэнт ЗША з задавальненнем з’еў смачную ежу і... пайшоў займацца далей важнымі дзяржаўнымі справамі. Ён так і не даведаўся пра здрадніцтва чалавека, якому цалкам давяраў. А вось кухар-небарака не вынес усёй цяжкасці ўласнага «злачынства» і ў той жа дзень скончыў жыццё самагубствам.

Як памідоры і морква сталі садавіной

Памідоры і сапраўды доўгі час адносілі да садавіны, а не да гародніны (пасля таго, зразумела, як людзі пераканаліся ў іх ядомасці). Але ў 1893 годзе Вярхоўны суд ЗША пастанавіў лічыць таматы гароднінай. І зусім не таму, што вучоныя-батанікі падалі скаргу. Прычынай сталі эканамічныя інтарэсы. У той час імпарт гародніны ў ЗША (у адрозненне ад садавіны) абкладаўся высокімі пошлінамі.

І толькі ў 2001 годзе Еўрасаюз — ці па ўласнай ініцыятыве, ці па просьбе самога «сіньёра-памідора» — аднавіў гістарычную справядлівасць і зноўку пастанавіў лічыць памідоры садавінай. Нягледзячы на гэта, большасць насельніцтва па-ранейшаму працягвае называць чырвоныя плады гароднінай.

У тым жа годзе ў Еўропе моркву пачалі лічыць не гароднінай, а садавінай. І зноўку вучоныя-батанікі тут ні пры чым. Хутчэй за ўсё, за карняплод уступілася Партугалія. У гэтай краіне вельмі папулярнае варэнне з морквы, і большая частка гэтага прадукту ідзе на экспарт. А па еўрапейскіх стандартах варэнне можна рабіць толькі з садавіны.

Як парсючкоў хацелі прымусіць вырабляць каўчук

У перадваенныя гады ў СССР існавала праблема з набыццём каўчуку. Купіць яго можна было толькі за валюту, а яе катастрафічна не хапала. Таму вырашылі вырошчваць па ўсім Саюзе казахскі дзьмухавец кок-сагыз, у млечным соку якога ўтрымліваецца крыху каўчуку. Сказана — зроблена… Паўсюднае насаджэнне кок-сагызу дайшло нават да Беларусі, дзе яго актыўна культывавалі.

Практыка паказала, што каўчуку ў кок-сагызе малавата, ды і выдзяляць яго з расліны даволі складана… Тады камусьці з вучоных прыйшла ў галаву «геніяльная» ідэя: карміць кок-сагызам парсючкоў. Паколькі каўчук у жывёльным арганізме не ператраўліваецца, потым застанецца здабываць яго з адходаў свіной жыццядзейнасці.

Парсючкі такую ідэю не падтрымалі: кок-сагыз прыйшоўся ім не даспадобы, і яны ўпарта адмаўляліся яго спажываць. Неўзабаве ж вучоныя навучыліся вырабляць сінтэтычны каўчук — і інтарэс да кок-сагызу рэзка ўпаў. Парсючкі спакойна ўздыхнулі…