Мікола Мятліцкі. Вершы

 

***

Скрыпка ў юных руках у Сымона-музыкі.

Струн шчымотных яе чую вечныя зыкі.

Тут, на плошчы,

дзе мудры пясняр прыпыніўся,

Бессмяротнаю музыкай зноўку я ўпіўся.

Пад бярозамі рослымі моўчкі праходжу

І Сымонаву постаць вачамі знаходжу,

І на твар песняра з-пад бяроз пазіраю:

Строга слухае ён, што Сымонка іграе.

Быццам хоча спытаць:

граеш, хлопча, ці тое?

Бачыш, сонца ўзышло над зямлёй

залатое.

Іншы люд, іншы час — і другія напевы,

Як і іншага ветру уздыхі-павевы.

Трэба струнам разгон даць, юнак,

небывалы,

Каб гучала айчынная музыка шквалам,

Сэрцы тых, хто адрокся ад мовы,

паліла

Нескаронага духу магутнаю сілай,

Каб у кожнай душы Беларусь красавала

І прыгодна і годна з былін паўставала,

Засяляла сучаснасці новай прасторы,

Каб не стаў наш народ

на бяспамяцтва хворы.

Ты, Сымонка, зайграй, а я сэрцам пачую,

Падкажу табе, граць трэба песню якую.

Іх стварыў мноства я ў дні

сірочай нядолі,

Што пад неба Айчыны не вернецца болей,

Іх балесна спяваў на пажарышчы хаты,

Перажыўшы душой лёсу

скрушныя страты, —

На вайне той пакінуўшы жонку і сына.

Ды краіна і я — падняліся з руінаў.

І сягоння, Сымон, мы з табою абое

Ўсё павінны зрабіць тут, каб слова жывое

Самай спеўнаю музыкай свету гучала.

Калі ўдвух не асілім — пасобіць Купала,

Страсяне над зямлёй гэтак неба

прасторы,

Што агністай расою асыплюцца зоры.

…Я глядзеў на рухавыя пальцы Сымона,

Сёння гралі яны так парыўна-натхнёна,

Што прахожыя ўсе прыпыніліся — чулі

Гукі музыкі той ў плошчы ранішнім гуле,

І яна узнімала іх душы на крылы,

І сваю Беларусь ў сэрцы кожным

тварыла.

 

***

Настаўнікі мае школьныя —

Вайною душы пасечаныя —

У дні светлыя, вольныя

Вучылі ўсяму чалавечаму.

На ўроках нат не абмовіліся,

Як у крывавым пекле

З помстай кіпучай змовіліся,

Ворага трапна секлі.

Гісторык Васіль Адамавіч

У партызанскім атрадзе

Фашысцкімі крочыў слядамі,

Засады з байцамі ладзіў.

Матэматык Міхаіл Паўлавіч,

Каго ў нябёсах насіла,

Цыстэрны варожыя спальваў

Бомбакіданнем з «Іла».

Завуч Уладзімір Фёдаравіч*,

Камандзір франтавой разведкі,

Не раз языкатага ворага

Прыводзіў жыўцом у сведкі.

Настаўнікі мае школьныя

Прадметы свае выкладалі,

На нас, гарэзных свавольнікаў,

Прыхмурана паглядалі.

Дазналіся мы ад іншых,

Дзе, як ваявалі яны

І ворага білі, нішчылі

Няшчадна ў гадзіну вайны.

Патрабавальнымі, строгімі

На ўроках заўсёды былі…

Сумленна сваімі дарогамі

За імі і мы пайшлі.

 

Бурка

Над Нараччу на дачы Куляшова

Бурка, з Каўказа далёкага госця,

Забыта вісіць ды хмурыцца сурова:

Паэта не бачна штосьці!

На цвік павесіў і недзе падаўся,

Зусім пра яе пазабыў.

Хаця б на раніцы прывітаўся,

Дзверы ў пакой адчыніў.

На плечы, варсістую,

хоць бы накінуў,

Усцешыў павагай спаўна,

І позіркам гордым, каўказскім,

арліным

На Нарач паглянуў з акна.

…Бурку па ворсе шорсткім

пагладзіў,

Ды толькі прызнацца не змог:

Паэт ёй, госці каўказскай, не здрадзіў,

Бо родны пакінуў парог.

Падаўся туды, дзе барвяныя зоры —

Вунь ранішні след на вадзе.

З вечнасцю ён ужо год каторы

Свае дыялогі вядзе.

І засталася пакрыўджанай бурка

Паэта ў пакоі чакаць.

Прасіла і соннага раскатурхаць,

Каб зноўку яго рука,

Як колісь на сцэне, з усёй цеплынёю

Кранула,

Знайшоў каб хоць колькі хвілін,

І разам бы прыгадалі ўсё тое,

Што зычылі горцы —

Расул і Кайсын.

 

Арольда Конці. 1976

Гэта Арольда Конці,

Да вас прамаўляю з журбою.

Я — на нябачным фронце,

Мой стол — маё поле бою.

Я словам змагаўся з хунтай,

Не адсядзеўся ціха,

Калі лёс адважваў фунтамі

Маёй Аргенціне ліха.

Кляйміў я Айчыны ворагаў

Гнеўным словам заўсёды

І расплаціўся дорага

За кожны глыток свабоды.

Я жыў на ўскраі балота

У ціхай вясковай хаціне,

Мяне жыўцом з самалёта

Зубам кракадзіла скінулі.

Гэта Арольда Конці,

Да вас прамаўляю з журбою,

Павек на нябачным фронце,

Мой стол — маё поле бою.

 

***

«Як у Бога за пазухай!» —

Кажуць так пра шчаслівых.

Толькі ў Бога за пазухай

А ці быў я калі?

Мабыць, быў, бо не раз

Ў днях пагрозна-жахлівых,

Сцісшы ў сэрцы адчай,

Ўваскрасаў на зямлі.

Толькі вера адна

Боль змагчы дапаможа

І падорыць душы

Сіл гаючых уздым.

Верце ў скрусе Яму! —

У запазусе Божай

Тут, на грэшнай зямлі,

Месца хопіць усім.

 

***

Будуць падаць снягі на зямлю —

Не твае!

Будуць ветры шумець над зямлёй —

Не твае!

Будуць ліўні шаптацца з зямлёй —

Не твае!

Будзе сонца ўставаць над зямлёй —

Не тваё!

Будуць птушкі спяваць на зямлі —

Не твае!

Будуць дрэвы стаяць над зямлёй —

Не твае!

Будуць сцежкі ляжаць на зямлі —

Не твае!

Будзе жыта расці на зямлі —

Не тваё!..

Толькі будуць ісці праз стагоддзі па ёй

Дзеці, ўнукі і праўнукі,

Сотні пра… пра… —

Ўсе твае!

 

***

Вось і горад уступае ў раніцу —

Гудка ўздрыгнуў коламі імклівымі,

Шчэ ў агуслым, пашарэлым мораку

Заблішчэў акон жаўцяным

россыпам,

Сілуэты гмахаў начапураных

На палосцы неба праявіліся,

Кволая зара ружовашчокая

Да бетону сцен халодных горнецца,

І міргаюць ліхтары вачастыя,

Уздоўж вуліц стройна

маршыруючы.

Я з балкона з горадам вітаюся, —

Як і я, ён размінае мускулы, —

Чую сэрца стук яго каменнага,

Бачу твар яго бетонна-стоены —

Прасвятлеў, вачамі вокан лыпае,

Свежаком залётным выціраецца.

* Васіль Адамавіч Зелянкоўскі, Міхаіл Паўлавіч Рудчанка, Уладзімір Фёдаравіч Піляк.

Друкуецца ў газеце «Літаратура і мастацтва»