Вы тут

Кухня нашых продкаў: гатуем гарбузы і яблыкі


Ці ведаеце вы, што невялічкая бутэлька натуральнага расліннага алею з гарбуза ў даўніну каштавала як залаты пярсцёнак? У Сярэднявечнай Еўропе гэты алей называлі «чорным золатам», маючы на ўвазе яго густую кансістэнцыю і цёмны карычнева-зялёны колер, што сапраўды напамінала нафту.


Восенню на вясковых агародах па ўсёй Беларусі красуюць аранжавыя, жоўтыя або зеленаватыя гарбузы. Асабліва шмат іх вырошчваюць на поўдні краіны, дзе мяккі клімат спрыяе росту гэтай ураджайнай цеплалюбівай культуры.

Спелыя гарбузы важна паспець прыбраць з поля да маразоў, таму гаспадыні пільна сочаць за надвор’ем, каб не прапусціць першыя прымаразкі, якія маглі б пашкодзіць гародніну. У сухіх памяшканнях, якія добра праветрываюцца, гарбузы могуць захоўвацца ажно да новага ўраджаю, пры гэтым зберагаюцца і каштоўныя вітаміны і мікраэлементы. Гэтая акалічнасць робіць іх незаменнымі ў харчаванні не толькі людзей, але і хатніх жывёл.

У народзе гарбузы заўсёды атаясамліваліся з пачуццём сытасці і здароўя. Можа, таму з нейкай асаблівай умільнасцю гарбуз параўноўваюць з дагледжанымі, сытымі дзецьмі: «Адзін радзіўся Юзік, і той як гарбузік», «Вырас, бы гарбуз на агародзе».

Важныя дробязі

  • Калі гарбуз яшчэ не выспеў, то ён будзе нясмачны, бо не сфарміраваліся цалкам яго пажывецкія якасці, а ў пераспелага мякаць будзе занадта валакністай і таксама нясмачнай.
  • Мякаць плода павінна быць пругкай, плотнай, мясістай, ярка-аранжавага колеру з далікатным, крыху саладкаватым, смакам.
  • Больш за ўсё мякаці ў мускатным гарбузе. А самы салодкі арэхавы, знешне ён падобны да вялікай ігрушы.
  • Найлепш, калі вага плода — ад трох да пяці кілаграмаў.

Як выкарыстоўваюць гарбуз

Нашым продкам гарбузы найперш служылі для ежы, прыгатавання разнастайных страў, бо яны добра захоўваліся працяглы час. Але таксама вядома, што ў старажытнасці сок, семкі і асабліва алей лічыліся эфектыўнымі лекамі. Гарбузовы алей і сёння ў спісе самых дарагіх раслінных алеяў у свеце, а ў Сярэднія вякі за яго плацілі золатам. Гэта абумоўлена яго вельмі каштоўным складам і чароўным уздзеяннем на арганізм чалавека пры рэгулярным ужыванні. Захоўваць і набываць такі алей варта толькі ў бутэльках з цёмнага шкла, а падчас выкарыстання адкрытым яго трэба трымаць у халадзільніку і не больш за месяц. На гарбузовым алеі нельга смажыць. Яго выкарыстоўваюць толькі для запраўкі страў.

У народзе лічылася, што той, хто рэгулярна ўжывае ў ежу гарбуз, доўгі час захоўвае маладосць, здароўе, актыўнасць і даўгалецце. Стравы з гарбуза сапраўды паляпшаюць абмен рэчываў, умацоўваюць імунітэт, лечаць хваробы сэрца і сасудаў, хваробы страўніка, нырак і моча-палавой сістэмы. Гарбузом у народнай медыцыне таксама лечаць прастуды, хворыя суставы, варыкоз, цукровы дыябет і іншыя хваробы. Прыгажуні выкарыстоўваюць гарбуз для пахудзення і касметычных працэдур. Аднак трэба ведаць, што пры ўжыванні сырога гарбуза і сока з яго існуюць пэўныя супрацьпаказанні: гастрыт з паніжанай кіслотнасцю, язва страўніка і дванаццаціперстнай кішкі, цяжкая форма дыябету.

Што прыгатаваць з гарбуза?

У беларускай народнай кухні назапашана нямала цікавых страў з гарбуза. Вось некалькі рэцэптаў, сабраных у вёсках Мінскай вобласці.

Бліны з гарбуза

Інгрэдыенты: 500-700 г бульбы; 500-700 г гарбуза; 0,5 ч. л. соды; 1-2 яйкі; 50 г манкі; 50 г алею; соль — на смак.

Як гатаваць: Нацерці на тарку бульбу і гарбуз, дадаць яйка, соду, соль і манку, перамяшаць і выпякаць бліны на патэльні.

Аладкі па-семежаўску

Інгрэдыенты: 500 г гарбуза; 2 яйкі; 2 ст. л. цукру; мука і соль — на смак.

Як гатаваць: Гарбуз абабраць і ачысціць ад семак, мякаць старкаваць на бульбяную тарку, дадаць яйкі, соль, муку ў такой колькасці, каб цеста павольна сцякала з лыжкі. Усё добра перамяшаць. Разагрэць на патэльні тлушч і выпякаць аладкі з абодвух бакоў да ўтварэння залацістай скарынкі.

Прыгатаваныя аладкі перакласці ў талерку і пасыпаць цукрам. Ядуць з салодкім малаком або вяршкамі.

Гарбузовы пірог

Інгрэдыенты: 4 яйкі; 1 шклянка цукру; 1 шклянка смятаны; 1 шклянка мукі; 0,5 ч. л. соды; 2 шклянкі гарбузовай масы; 50 г сметанковага масла, соль на смак.

Як гатаваць: Узбіць яйкі з цукрам, дадаць туды смятану, нацёрты на буйной тарцы гарбуз, соду, соль і муку. Перамяшаць і выліць у форму, змазаную маслам.

Выпякаць пры тэмпературы 180 градусаў 20-30 хвілін.

  • Беларуская традыцыя ўпрыгожваць гарбузы бяскрыўдная і зусім нікога не палохае. У адрозненне ад замежных «калег», нашы гарбузы выглядаюць міла і крыху задзірліва. Свята Хэлоўін прыйшло да нас з-за мяжы: на Беларусі такога звычаю не існавала.

Робім запасы на зіму

Восень — час хатніх нарыхтовак, і многія з гаспадынь імкнуцца максімальна захаваць ураджай, перапрацаваўшы яго пры саленні, квашанні, марынаванні, сушцы. Для гаспадынь безумоўная каштоўнасць такіх запасаў — гатовыя прадукты заўсёды пад рукой. Прыгатаваныя паводле рэцэптаў, якія часта перадаюцца з пакалення ў пакаленне, дамашнія нарыхтоўкі з’яўляюцца таксама прадметам гонару ў беларускай сям’і. Іх падаюць да стала дарагім гасцям, берагуць да святочных застолляў. Калі казаць пра вітаміны, то саленні і квашанні — гэта не толькі смачна, але і карысна.І гэта традыцыйна беларускія вясковыя нарыхтоўкі.

Мочаныя яблыкі

Інгрэдыенты: яблыкі, сольі, вада.

Як гатаваць: Мочаць яблыкі толькі позніх гатункаў, найлепшым з якіх лічыцца антонаўка. Яблыкі адбіраюць аднолькавыя па памеры і абавязкова не пашкоджаныя. Пажадана мачыць у драўлянай бочцы. На дно бочкі пакласці лісце вішні, смародзіны або жытнюю салому. Потым закласці яблыкі, пераслойваючы іх лісцем вішні і смародзіны. Заліць яблыкі расолам, каб ён цалкам пакрыў плады. Для расолу трэба ўзяць на кожныя 3 літры вады 1,5 ст. лыжкі солі. Можна па жаданні дадаць у расол некалькі лыжак мёду.

Накрыць усё чыстай сурвэткай, пакласці драўляны кружок і зверху на яго гнёт. Брадзіць яблыкі будуць 30-40 дзён.

Яблыкі, мочаныя з рабінай

Інгрэдыенты: 5 кг яблыкаў; 5 кг рабіны; 0,5 кг цукру; 3,5 ст. л. солі; 10 л вады.

Як гатаваць: Перабраць яблыкі, выдаліць пладаножкі ў яблыках і сухія ягады ў рабіне. Вымыць усё, некалькі разоў мяняючы ваду. Закласці паслойна ў бочку або вядро і заліць ахалоджаным растворам з вады, цукру і солі.

Вытрымаць пад гнётам у халодным месцы 30 дзён.

Салёнае асарці з гародніны

Інгрэдыенты: на 10 кг нашаткаванай капусты — 300 г морквы; 300 г буракоў; 300 г гарбуза; 300 г журавін; 200 г кораня хрэну; 0,5 кг яблыкаў (антонаўка); 1 галоўка капусты.

Для расолу: 4 л вады: 1 шклянка буйной солі; 0,5 шклянкі цукру.

Як гатаваць: Капусту скласці ў вялікую ёмістасць, дадаць пацёртыя на буйную тарку хрэн, буракі, моркву, гарбуз. Яблыкі парэзаць долькамі. Усё вельмі добра перамяшаць.

Прыгатаваць расол: закіпяціць ваду разам з соллю і цукрам, астудзіць. Заліць астуджаным расолам сумесь з гародніны і засыпаць туды журавіны. Пакласці ў сярэдзіну качан сярэдняга памеру, а зверху — гнёт, каб расол пакрыў капусту цалкам.

Праз тыдзень капуста гатова да ўжывання.

Капуста, квашаная галоўкамі

Інгрэдыенты: капуста; вада; хрэн; соль.

Як гатаваць: У бочку накласці невялікіх качанчыкаў капусты, буйныя можна разрэзаць напалову. Затым капусту заліць вадой з разлікам 2 шклянкі солі на 10 л вады. Пакласці зверху лісце і ачышчаны корань хрэну, накрыць драўляным кружком і пакласці гнёт.

Такая капуста звычайна квасіцца да вясны.

Этнограф Ларыса Мятлеўская

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».