21 снежня адзначаецца дзень нараджэння баскетболу. Менавіта ў гэты дзень у 1891 годзе адбыўся першы ў гісторыі баскетбольны матч. Выкладчык каледжу Моладзевай хрысціянскай асацыяцыі са Спрынгфілда Джэймс Нейсміт вырашыў правесці заняткі па фізкультуры ў новым фармаце. Прывязаўшы два кошыкі з-пад персікаў да парэнчаў балкону спартыўнай залы, ён раздзяліў васямнаццаць студэнтаў на дзве каманды. Гульцы перакідвалі мяч адзін аднаму, стоячы на месцы і спрабуючы закінуць яго ў кошык. Перадачы ажыццяўляліся выключна дзвюма рукамі знізу ці ад грудзей. Пасля паспяховай атакі адзін з удзельнікаў забіраўся на лесвіцу і даставаў мяч з кошыку.
У пачатку ХХ стагоддзя ў Злучаных Штатах Амерыкі пачалі з’яўляцца першыя прафесійныя баскетбольныя каманды. А ў 1932 годзе на першай міжнароднай канферэнцыі нацыянальных баскетбольных асацыяцый была заснавана Міжнародная федэрацыя баскетболу. Алімпійскія гульні 1936 года ў Берліне былі першымі для баскетболу.
Беларускі баскетбол пачаўся ў Віцебску, дзе ў 1923 годзе была сфарміравана першая мужчынская каманда. На сваіх першых усесаюзных спаборніцтвах беларускія баскетбалісты занялі 3-е месца. У канцы 1929 году баскетболам у Беларусі займалася 2,4 тысячы чалавек. Пасля Вялікай Айчыннай вайны беларускія каманды выступалі ў чэмпіянаце СССР, але ў прызёры не траплялі.
Самым вядомым беларускім баскетбалістам савецкага часу з’яўляецца Іван Ядзешка. У складзе зборнай СССР беларус удзельнічаў у легендарным фінале Алімпіяды-1972, вынік якога вырашыўся за тры апошніх секунды. Менавіта Іван за тры секунды да канца матчу аддаў пас праз усю пляцоўку Аляксандру Бялову, які закінуў вырашальны мяч. З вынікам 52:51 зборная Савецкага Саюзу ўпершыню перамагла на Алімпійскіх гульнях.
У 1994 годзе, дзякуючы перамозе мужчынскай моладзевай зборнай на чэмпіянаце Еўропы, у беларускага баскетболу адкрылася другое дыханне. У 2006 годзе жаночая зборная пад кіраўніцтвам Анатоля Буяльскага ўпершыню прайшла ў фінал чэмпіянату Еўропы і заняла там трэцяе месца. Упершыню на Алімпійскіх гульнях беларускія баскетбалісты выступілі ў 2008 годзе. У алімпійскі Пекін паехала жаночая зборная і заняла там шостае месца. На Алімпійскіх гульнях 2016 года ў Рыа беларуская жаночая каманда заняла 9-е месца. Нацыянальная жаночая зборная па баскетболе — адзіная ігравая каманда ў гісторыі суверэннай Беларусі, якая двойчы ўдзельнічала ў летняй алімпіядзе.
Сучасны беларускі баскетбол зараз знаходзіцца на ўздыме. Лепшыя баскетбалісты актыўна выступаюць у замежных топ-клубах. Напрыклад, гулец клуба «Цмокі-Мінск» Максім Салаш у снежні дэбютаваў у іспанскім клубе «Бургас», пераможцы Лігі чэмпіёнаў ФІБА сезону 2019/2020. Беларускія гульцы замежных клубаў актыўна абараняюць і колеры родных клубаў, што падымае ўзровень нацыянальнага чэмпіянату. Дарэчы 26–27 снежня, у Магілёве чатыры лепшыя мужчынскія каманды краіны — «Цмокі-Мінск», «Барысфен», «Гродна-93» і «Рубон» — будуць змагацца за перамогу ў XXIV Кубку Рэспублікі Беларусь.
Баскетбол — гульня, якая пачалася са студэнтаў. Беларускія студэнты таксама шчыра шануюць гэтую гульню. Студэнцкія каманды ўдзельнічаюць ва ўніверсіядах па звычайным баскетболе і баскетболе 3×3. На мінулым тыдні вызначыўся пераможца Рэспубліканскай універсіяды па баскетболе 3×3 сярод жаночых каманд. Трафей заваявала каманда Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы. А каманда Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта інфарматыкі і радыёэлектронікі перамагла аналагічным турніры сярод мужчынскіх каманд.
Дарэчы, развіццё баскетболу 3×3 — трэнд баскетбольнага жыцця ў Беларусі. На ІІ Еўрапейскіх гульнях 2019 года ў Мінску беларускія жаночая і мужчынская каманда сталі бронзавымі прызёрамі. А жаночая нацыянальная зборная мае шанцы выступіць на Алімпійскіх гульнях у Токіа. Адборачныя матчы пройдуць у маі 2021 года.
Беларуская федэрацыя баскетболу шмат увагі надзяляе папулярызацыі цікавай гульні. Акрамя міжнародных спаборніцтваў, кшталту чэмпіянату свету сярод жаночых каманд U-17 у 2018 годзе, беларусы любяць розныя сацыяльныя праекты. Напрыклад, дзіцячыя праекты «Крок у будучыню» ці «Яе свет, яе правілы», якія беларуская федэрацыя праводзіць сумесна з еўрапейскай. Хутка прычын палюбіць баскетбол стане больш. Летам на сталічным праспекце Пераможцаў павінны з’явіцца баскетбольныя пляцоўкі, адкрытыя для ўсіх аматараў гэтай гульні.
Валерыя СЦЯЦКО
Фота Ганны ЗАНКАВІЧ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».