Ці далёкі ад нас Кітай? Ці далёкія мы ад Кітая? Чым цікавы народ Кітая? Хто з'яўляецца летапісцам яго гісторыі? Чые імёны робяць гэту вялікую краіну больш блізкай, больш зразумелай? Назапасіўшы з дапамогай кніг кітайскіх аўтараў разважлівасць, глыбіню, індывідуальнасць, імкнучыся да чалавекалюбства, чытач зможа адчуць кітайскі каларыт поруч з сабой. Для гэтага ў яго ёсць «Шанец». Такую назву носіць кніжнае выдавецтва, якое ўжо зарэкамендавала сябе ў розных краінах. Працуе яго філіял і ў Мінску. «Звязда» задала шэраг пытанняў Марыне ЛЮБАРСКАЙ, дырэктару мінскага падраздзялення Міжнароднай выдавецкай групы «Шанец» (ТАА «Выдавецтва «Усходняя культура»), — і ўвогуле пра гэты знакавы праект, і аб тым, якія кнігі пра Кітай, кітайскую гісторыю і культуру ўбачаць свет у Беларусі ў найбліжэйшы час.
— Магчымасці нашых чытачоў разнастайныя. Група прадстаўлена шасцю асобнымі выдавецтвамі «Шанец» — кампаніямі, якія выдаюць кітайскую літаратуру, — расказвае Марына Любарская. — На тэрыторыі СНД працуюць прадстаўніцтвы ў Казахстане, Кыргызстане, Расіі, Беларусі, а таксама ёсць падраздзяленні ў Японіі і ў Кітаі. Гісторыя стварэння выдавецкай групы падкрэслівае любоў яе стваральніка да сваёй краіны і яго энтузіязм: самастойна ён рызыкнуў арганізаваць бізнес за межамі сваёй Радзімы. Заснавальнікам кампаніі спадаром Му Пінам рухае ідэя пазнаёміць з кітайскай літаратурай чытачоў за межамі Кітая. Першае выдавецтва было заснавана ў 2010 годзе ў Пекіне. Пасля наступіў час стварэння падраздзяленняў у Кыргызстане, Казахстане, Расіі, Беларусі і Японіі. У перспектыве чакаецца адкрыццё выдавецтваў групы «Шанец» ва Украіне і іншых краінах Еўропы. Як падкрэслівае спадар Му Пін, асноўная задача кампаніі — прасоўванне і папулярызацыя культурнай спадчыны Паднябеснай. Ужо больш за год існуе мінская структура, заснаваная ў кастрычніку 2019 года. Стварэнне і фарміраванне «Выдавецтва «Усходняя культура» і кнігарні «Шанец» супала з першай хваляй каранавіруса. І гэта, безумоўна, крыху стрымлівае многія ініцыятывы.
Супрацоўнікі «адшукваліся» ў першай палове года, калі дамінавалі невядомасць і прадчуванне небяспекі. Аднак неабходнасць наладжваць выдавецкі працэс, перакладаць, рэдагаваць, рыхтаваць кнігі да друку разам з тым адцягвала ўвагу ад пандэміі.
Кантакты з заснавальнікам — грамадзянінам КНР Му Пінам — з-за каранавіруса атрымаліся мінімальныя. Яго прыезд у Мінск па пытаннях арганізацыі нашага выдавецтва так і застаўся адзіным. Мой кароткі і таксама адзіны візіт у Маскву (там знаходзіцца галоўны офіс выдавецкай групы «Шанец») дапамог вызначыцца са стылем, характарам літаратуры і арганізацыйнымі пытаннямі. У сакавіку 2020 года заснавальнік паехаў у Токіа адкрываць новы філіял. У Японіі Му Пін з-за каранцінных абмежаванняў працуе і сёння — перамяшчацца з краіны ў краіну цяпер складана. «Электроннае ўзаемадзеянне» стала звычайнай магчымасцю для вызначэння планаў мінскага выдавецтва. Аднак складанасці толькі дадалі энергіі. З усёй адказнасцю падкрэслю, што наш унікальны калектыў сфарміраваны з высокіх прафесіяналаў сваёй справы — ён адзіны такі ў Беларусі. Разам сабраліся добрыя знаўцы, здольныя ацаніць кітайскую мову і літаратуру, эрудзіраваныя спецыялісты з выдатнай падрыхтоўкай.
— Вы, відаць, усе гаворыце на кітайскай мове?
— Не (усміхаецца). Пераклады ў нас ажыццяўляюць трое выдатных штатных кітаістаў: Марыя Булгак, Святлана Дзенісёнак і Кацярына Гардзей. З намі працуюць вопытны, лёгкі ў адносінах галоўны рэдактар Алена Таборава і два дасведчаныя рэдактары — Аляксей Багушэвіч і Сяргей Клюцкі. Мілая і працалюбівая карэктар Кацярына Казакова выдатна валодае беларускай і рускай мовамі. Дарэчы, гэта важкае дасягненне перакладчыкаў і рэдактараў: яны працуюць над кнігамі на дзвюх мовах. Кнігі паступаюць да нас з Пекіна, і мы не размяжоўваем, на якую мову патрэбна перакласці кітайскага аўтара. Сфарміравалася два звяны: «кітайска-беларускае» і «кітайска-рускае».
— Вы перакладаеце на беларускую мову непасрэдна, без «рускай» версіі?
— Так. Мы ўважліва вывучаем асаблівасці беларускай мовы. Раімся з экспертамі (прафесарскім складам Нацыянальнай акадэміі навук і вядучых ВНУ Беларусі). Па цікавых і складаных выпадках перакладчыцкай дзейнасці бачым, што наспела неабходнасць унесці дапаўненні ў існуючыя моўныя нормы, у прыватнасці у Закон «Аб правілах беларускай арфаграфіі і пунктуацыі», каб рабіць больш дакладныя пераклады, пазбягаючы розначытанняў.
Вернемся да складу супрацоўнікаў. Над дызайнам і вёрсткай кніг працуе сапраўдны творчы мысляр Надзея Лусцянкова. У штаце ёсць маркетолаг Вольга Шчурава — уважлівая, адказная. Яна арганізоўвае работу крамы, дзе гандлярамі працуюць абаяльныя і кантактныя Анастасія Кандакова і Маргарыта Мілінюк. Пытаннямі прэзентацыі кніг займаецца крэатыўная Анастасія Віткоўская. Сярэдні ўзрост супрацоўнікаў кампаніі — 31 год. Акрамя таго, мы пастаянна прыцягваем пазаштатных спецыялістаў. Наша выдавецтва «Шанец» дапоўнілася трэцім пазаштатным звяном — кітайска-ўкраінскім: мы займаемся перакладамі і рэдактурай, што пашырае аўдыторыю чытачоў. Я ўжо казала вышэй, што ў перспектыве — адкрыццё ўкраінскага філіяла «Шанца».
— Наколькі цікаўныя чытачы да плёну вашай працы?
— Кітайская культура для беларускага чытача — гэта абсалютна іншы свет: глыбокі і маладаследаваны. Асацыятыўна Кітай для нас — гэта Канфуцый, Лао-Цзы (часцей за ўсё, на вялікі жаль, як «імёны на слыху»), індустрыяльны «Вялікі камень», прыватныя кантакты праз AlіExpress. Са з'яўленнем нашых перакладчыкаў і дзякуючы выдадзеным на беларускай мове кнігам Кітай становіцца прыадчыненай скарбніцай, бо гісторыя і культура гэтай краіны без перабольшання самабытныя. Уласна кажучы, гэта і падкрэслівае нашу задачу — папулярызацыю кітайскай літаратуры.
— А якую канкрэтна літаратуру вы ўсё ж такі выдаяце? Ці ёсць пэўныя прыхільнасці да той ці іншай тэмы?
— Літаратура розная: ад дзіцячых кніг да філасофскіх разважанняў, ад гістарычных вышукаў да мініяцюрных эсэ пра жывапіс Кітая (які, дарэчы, у апошні час карыстаецца ўзрослай папулярнасцю — дзякуючы сваёй неардынарнай, нязвыклай стылістыцы). У Беларусі выклікаюць цікавасць не толькі пералічаныя вышэй тэмы, але і вучэбная літаратура. Мы не выдаём яе самі, а прывозім ад калег з Масквы. Паколькі супрацоўніцтва з Кітаем набірае абароты, у многіх ВНУ ёсць адпаведныя спецыяльнасці. Мы дапамагаем студэнтам вялікім наборам падручнікаў і дапаможных выданняў: пропісі, слоўнікі, дапаможнікі. Выдаём тое, што цяпер выклікае інтарэс: навукова-папулярныя кнігі — «Духоўныя асновы кітайскай культуры» Лоу Юйле, «15 лекцый па гісторыі Кітая» Джана Цсіджы. На днях выходзяць яшчэ дзве кнігі: «Кітайская эстэтыка XX стагоддзя» і «Гісторыі з вуснаў Сі Цзіньпіна». У рэалізацыі нашай літаратуры ёсць пэўныя складанасці. На жаль, з-за каранавіруса адменены многія мерапрыемствы, якія раней дапамагала арганізоўваць пасольства КНР: прэзентацыі, выстаўкі, лекцыі... Але ў нас і зараз акумулюецца вопыт, мы фарміруем чытацкую аўдыторыю. Наша кнігарня ў Мінску на Рэвалюцыйнай, 11 чуйна «ловіць» зацікаўленні чытачоў. Таму мяркуем: усё, што ні робіцца, — да лепшага. Упэўнена, што калі мы якраз асвоімся на беларускім рынку, адчыняцца і шырокафарматныя кніжныя мерапрыемствы. Дарэчы, 18—21 лютага 2021 года ў Нацыянальным выставачным цэнтры «БелЭкспа» (Мінск, праспект Пераможцаў, 14) будзе праходзіць XXVІІІ Мінская міжнародная выстаўка-кірмаш. Мы з'яўляемся яе ўдзельнікамі, разгортваем свой стэнд, аб'яднаны са стэндам Інстытута кітаязнаўства імя Канфуцыя Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Спадзяюся, што шмат хто з гасцей, наведвальнікаў выстаўкі завітае да нас. Таксама сёння мы прапануем кнігі і ў сваёй краме, і ў крамах «Белкнігі», і ў розных інтэрнэт-крамах. Заходзьце, набывайце, у нас сапраўды ёсць што пачытаць!
— І ўсё ж у чым асаблівасць работы вашай каманды?
— Калі гаварыць наогул пра праект, то ўсе выдавецтвы «Шанца» працуюць па адзінай сістэме. Вывучаецца рынак, улічваюцца інтарэсы нацыянальных аўдыторый. Да асаблівасцяў адносяцца багацце тэм, кірункаў, моў, шматграннасць попыту, партнёрства і ўзаемадзеяння: пры неабходнасці нам могуць дапамагчы і масквічы, і пекінцы, і казахі, і кыргызы. Вось з японцамі мы пакуль што яшчэ не пазнаёміліся, але, спадзяюся, што з часам гэта адбудзецца. Даволі цікава назіраць, як успрымаюць кітайскага аўтара перакладчыкі аднаго і таго ж тэксту, напрыклад, на беларускую і ўкраінскую мовы. Адценні думак, ідэй аўтараў «шліфуюцца» некалькімі спецыялістамі. Такім чынам з'яўляюцца «цікавінкі» тонкага ўспрымання, а мы з задавальненнем перадаём гэтыя тонкасці нашым чытачам!
Самае цікавае ў нашай рабоце — гэта штодзённы сінтэз кітайскай і еўрапейскай выдавецкіх культур. Паколькі мы выдаём кнігі на беларускай, рускай, украінскай мовах, важна, каб яны захоўвалі бачны вобраз тысячагадовай гісторыі Кітая, неслі ў сабе культурную спадчыну краіны не толькі ў тэксце, але і ў падборы ілюстрацый, дызайне, шрыфтах. Патрэбна знайсці тонкі баланс паміж выразнай інфарматыўнасцю і ўражальнай нагляднасцю макета ўвогуле.
Прыемна, што кнігі, якія мы выдалі на беларускай мове, паўтаруся, перакладзены непасрэдна з кітайскай, мінаючы рускую мову. Перакладчыкі «Усходняй культуры» дэманструюць не толькі выдатнае валоданне кітайскай мовай, але і глыбокія веды ў філасофіі, гісторыі, культуры, фальклоры, побыце Кітая і многім іншым. Задача наступнага звяна — рэдактараў выдавецтва — не проста выверыць правільнасць і дакладнасць тэксту, але і данесці да чытачоў закладзены кітайскім аўтарам сэнс, перадаць яго настрой і стаўленне да выкладзенага ў кнізе, а галоўнае — не страціць «кітайскі дух» аповеда.
Мы спрабуем наладзіць работу так, каб да кніг і падручнікаў, да асаблівасцяў кітайскай гісторыі ў беларускіх чытачоў сфарміравалася шчырая і натуральная зацікаўленасць. Імкнёмся зрабіць гібкім і зручным працэс рэалізацыі літаратуры. Спадзяёмся, што зможам убачыцца з чытачом на многіх імпрэзах, прэзентацыях, выстаўках у 2021 годзе. Гэта дазволіць адчуць глыбіню і перспектывы супрацоўніцтва народаў нашых краін — Беларусі і Кітая!
Як мы бярозавік куплялі на гандлёвай пляцоўцы лясгаса і ў лясніцтве
Творчая вечарына народнага артыста Беларусі прайшла ў адной з мінскіх гімназій.