І смех і грэх, як той казаў: што было ўчора, у гэтай сваячкі не пытайся, бо наўрад ці ўспомніць, што паўвека таму — раскажа ў дэталях, калі папрасіць. А то і сама...
Званіла надоечы — вінаватая-вінаватая! Забылася, маўляў, павіншаваць з днём нараджэння... «Ды такой бяды, — спрабавалі суцешыць. — Бо калі ён быў...» — «І праўда: калі?» — удакладніла цётка. — У лістападзе, увосень». — «А цяпер што? Ужо не лістапад? Не восень?»
...Калі меркаваць па надвор'і, то хутчэй яна: ва ўсякім разе, не вясна, а тым больш не лета.
Хоць і восень, здаецца, толькі ўчора была. Шмат што ў памяці.
Як і ў гэтай сваячкі. З паўвека таму.
Добрая кветка
Некалі на нашых падаконнях раслі ў асноўным «елачкі», «агеньчыкі», геранькі ды фікусы.
Не дужа здзіўлялі і гародчыкі, дзе цвілі касачы, «завушнічкі» (яны ж — «разбітыя сэрцы»), півоні, залатыя шары...
Што расце, прадаецца цяпер, пераліку не падлягае, і — цікава — спадабаецца часам кветачка, купіш, пасадзіш-пасееш, добра запомніш назву, а праз нейкі час... «Ну як яе? Жоўценькая такая, невысокая...»
З іх, такіх вось адносна новых, у памяці хіба эшольцыя, бо...
Эшлі — так звалі каханага Скарлет О'Хары са «Знесеных ветрам».
Чытаўся раман — запоем — гадоў ...наццаць таму. Здавалася б, можна забыць імёны герояў? Аж не! Помняцца і тая Скарлет, і Эшлі. Яны — як эшольцыя ў тым жа кветніку: адзін раз пасеяў, а далей...
Добрая кветка: сама расце, сама цвіце, сама штогод насяваецца.
Бедныя... багатыя
У вялікай сталічнай краме гэтую пару наўрад ці заўважылі б, у невялічкай местачковай — калі не вочы, то вушы — дакладна там, бо...
— Колькі ікры ўзяць? — досыць гучна спытала ў некага размаляваная «пані ў гадах». —- Дзве бляшаначкі хопіць?
— А ты што — заўтра яшчэ раз у краму пойдзеш? — данеслася ёй у адказ. — Штук пяць бяры. І фарэлі ў нас не засталося.
Тая пані, напэўна, узяла; ад вітрыны з рыбнымі далікатэсамі (яе спадарожнік віно выбіраў) перайшла да садавіны-гародніны, потым — да паліц з прысмакамі, а нарэшце, як і варта было чакаць, сабрала даўгаватую чаргу ля касы. Пакуль там усё «прабілі»...
— З вас 925 рублёў, — падсумавала касірка.
— Ну вось, — зморшчыла нос паненка, — нават тысячы не патрацілі...
— Не дай бог свінні рог, — паўшэптам заўважыў сусед па чарзе.
Іншыя з ахвотай падтрымалі:
— Бач ты, — сказалі ўслед, калі пара сышла, — і не маладыя ж, а розуму — проста кот наплакаў!
— Нехта падпільнуе, па галаве надае і «ўставіць»...
— А ім усё роўна, відаць, абы «панты» паказаць.
Фінальная фраза:
— Бедныя, бо дурныя.
Два ў адным
У знаёмага вяскоўца свой бізнес — краму адкрыў, ці нават універсам, бо там і прадукты, і віно-гарэлка, і «табакерка» свая, і безліч рознай драбязы па гаспадарцы... Іншымі словамі, ці не ўсё, што людзям патрэбна. І гэта, вядома ж, добра.
Дрэнна, што людзей тых у вёсцы няшмат, што болей іх толькі летам, калі наступае сапраўднае цяпло і з'язджаюцца дачнікі. А пакуль...
— Пайду сваю аптэку адкрыю, — здзіўляе раніцай «бізнесмен».
— Гэта якую?!
— Ды краму сваю... На ганку штодзень тры-чатыры хворыя стаяць. Трэба ж на пахмелку нешта прадаць.
Як ёсць
Вуліца, вёска, рух: хай зрэдку, але ж праходзяць людзі і праносяцца машыны, ездзяць лесавозы і трактары «Беларусь». Адзін — нават з прычэпам «Хозяин».
...У Мінску, дзе надпісаў гэткіх мільён і ўсе ў асноўным па-руску, на гэта ўвагу, відаць, не звяртаў бы. А ў вёсцы — так і падмывае спытаць: «Ну чаму «Хозяин»? Чаму не «Гаспадар»?
З анекдотам!
Двое малых вырашылі, што яны ўжо вялікія, што ім пара мацюкацца. «З заўтрашняга дня пачнём», — дамовіліся браты. Раніцай маці спытала ў большага: «Табе аладачкі з чым?» — «Мне? Са смятанай», — сказаў той з парачкай мацюкоў і зарабіў па карку… «А табе з чым?» — спытала маці ў малодшага. — «Ды я вось думаю... Можа, ну іх... з тымі аладкамі?»
...А, між іншым, гэта файны сняданак! Калі са смятанай, з варэннем, з мёдам...
І з анекдотам.
Маленькія дзеткі — маленькія бедкі...
Пятровіч нарадзіўся даўно, у вёсцы... І жыў бы там! Калі б не... БАМ — наслухаўся, кажа, радыё, начытаўся газет, паехаў — па камсамольскай пуцёўцы. Пяць гадочкаў «адтрубіў», рамантыкі спажыў — напоўніцу! Там жа здароўе палажыў... Але дамоў вярнуўся. Праўда, асеў не ў вёсцы (бо «да грошай прывык»): на заводзе работу знайшоў, там жа і нявесту — дзякаваць Богу, добрую. І таксама вяскоўку. Таму ўжо ўдваіх яны марылі, як падгадуюць дзяцей, як дапрацуюць да пенсіі, як потым — хоць калі-небудзь — зажывуць у сваім дамку, у сваім садку, са сваёю козачкай, на зямлі, на свабодзе!..
Думалі, што гэта яшчэ няхутка, ды «зляцелі гадочкі, як адна вясна». Абое цяпер на пенсіі.
Дзе жывуць? У горадзе: сына, кажуць, няма з кім пакінуць!
Тому, беднаму, пад сорак ужо. Не жанаты і нават не быў — не ласы на дзевак, а вось на гарэлку...
«Аднаго такога пакінь, — разважаюць бацькі, — прападзе, загіне як піць даць!»
Таму... чэзнуць і гінуць самі.
...Застацца — складаней
Для таго каб быць здаровымі, доктар Мяснікоў раіць ездзіць на ровары, калі можаш; калі не можаш, — бегаць трушком ды хадзіць хуткім крокам (ці хоць бы якім!). Калі не здольны і на тое, — стаяць, бо ляжаць — гэта, маўляў, апошняе і — дзякуй богу! — яшчэ не наша. Мы — ездзім, з часам, здараецца, ходзім (побач — сапраўдны парк)... І тады, ну вядома ж, прымячаем, колькі вакол адзінокіх: мужчын, жанчын — самых розных узростаў — без сяброў ці сябровак, без суседзяў-суседак, без дзяцей, без сужэнцаў...
Пра іх, апошніх, нехта добра сказаў, што ажаніцца ці выйсці замуж у прынцыпе не складана.
Куды складаней застацца — жанатым.
Альбо замужняй.
Усюды людзі, усюды жыццё
Горад. Крамка — маленькая, у двары. Каля касы пяцёра дзяцей — зачырванелых, узмакрэлых... Недзе мячык, мусіць, ганялі, соку ўзялі і ўвесь, падобна, выпілі.
— Мой тата з работы будзе ісці, ён заплаціць, — абяцае на касе старэйшы.
...У горадзе — як у вёсцы.
Так... Не іначай
Вялікдзень... Слоўка якое! І як жа гучыць!..
Па мне — прыгажэй, чым Пасха... Хоць напярэдадні і турбот: вымыць, вычысціць, спарадкаваць, прыбраць, купіць, прыгатаваць...
Вялікае свята! І ў многіх, на жаль, балючае — ад думак пра знішчаныя храмы і забітых святароў (ці толькі немцамі?), пра спаленыя абразы, пра заглушаныя набажэнствы па так званых «варожых» галасах, пра зламаныя лёсы тых, хто насуперак прынятаму ўсё роўна хрысціў дзяцей ці хадзіў у валачобнікі...
«Быў час, быў век, была эпоха...»
Адзін з выбітных маскоўскіх прафесараў (у яго знаёмец вучыўся) казаў, што ўся жуда нашых памылак заключаецца ў тым, што мы, калі памыляемся, то памыляемся ўсёй краінай.
Так. І не іначай.
Пытанне
На здароўе Іванаўне грэх наракаць: прамінулай вясной у свае амаль 90 сама ўскопвала градкі, летам, памаленьку, палола-палівала, увосень збірала ўраджай.
Спіну ёй потым «скруціла».
Дзеці забралі ў Мінск, палажылі ў бальніцу, падлячылі: дактары прызналі, што бабулю — хоць у космас, маўляў, калі, вядома ж, захоча...
А той бы лепей дамоў, на сваю сялібку...
Дзеці прывезлі, пакінулі. І бабуля як быццам зажыла, праўда, чамусьці не помнячы, што куды палажыла, дзе была, як каго завуць і што ўрэшце рабіць з тым газавым катлом? З наступленнем халадоў яго падключылі, сказалі і нават запіску каля разеткі прыклеілі, каб, бронь бог, не выцягвала шнур, а то...
Бабуля, як выглядала, зразумела, нават перапісала (начапляла на сцены цыдулак) і ўсё роўна па некалькі разоў на дні хадзіла (і ходзіць!) да суседзяў — удакладняе, ці правільна яна зрабіла, упрошвае, каб тыя зайшліся ў хату, каб паглядзелі-праверылі, каб хоць абышлося, каб не здарылася нейкай бяды...
Не, не з ёю: «Мне, — кажа, — даўно сыходзіць пара, дзецям хату пакінуць... Дык трэба ж, каб у парадку!».
...Маці (і гэта, відаць, да скону?) помняць і думаюць пра дзяцей, часта паспяховых і зусім не бедных.
Ці помняць, ці думаюць дзеці пра маці?
Пытанне.
Розная бывае памяць
Увесну ці не першы клопат — аб'ехаць могілкі і прыбраць магілы. Іх, на жаль, шмат: за Радаўніцу ўсё не паспець...
Як выглядала — не толькі нам: да суседніх магіл напярэдадні таксама скіравалася маладая сям'я з дзецьмі, паважліва запынілася. Малыя паклалі свае букецікі, бацькі закурылі.
Маўчанне доўжылася хвілін, можа, з пяць ці дзесяць, пасля чаго ўсе чацвёра дружна... сышлі. Пажухлае лісце засталося ляжаць, пустазелле — расці...
Аднак блізкіх нябожчыка ніхто не папракне: яны ж прыходзілі. Вунь і кветкі ляжаць.
...Розная бывае памяць.
...Шчасце ад зробленай работы
Ранічка. Сталіца. Вакзал. Электрычка развозіць дачнікаў (іх яшчэ «турыстамі» завуць, бо многія пры заплечніках і з кавенькамі).
Двое такіх насупраць ладкуюцца — сімпатычныя дзяды. Гавораць пра цяпліцы і цёплыя градкі, пра змаганне з кратамі-мурашкамі-драздамі, пра будоўлю... І далей (амаль даслоўна): «Там, на дачы, я чалавек, бо толькі прачнуўся, на вуліцу выйшаў, — сто работ сабе ўбачыў! А тут, у горадзе, устаў, у прыбіральню паперы занёс і ўсё! Ніякага клопату, калі ў краму не трэба: сядзі, як пень, — глядзі тэлевізар».
Гэта — словы мужчын. За жанчын (а мо і не толькі?) добра сказаў Ігар Шклярэўскі (рускі паэт і наш, магілёвец):
Руки болять! Ноги болять!
Клевер скосили. Жито поспело.
Жито собрали. Сад убирать.
Глянешь, а греча уже покраснела.
Гречу убрали. Лён колотить.
Лён посушили. Сено возить.
Сено сметали. Бульбу копать...
Руки болять! Ноги болять!
...Шчасце ад зробленай работы.
Валянціна ДОЎНАР
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
У парадку дня — зацвярджэнне Канцэпцыі нацбяспекі і Ваеннай дактрыны.
