Калегу ў канцы красавіка вельмі далікатна абакралі. Як так? Расказваю. У яго дача дзесьці ці то пад Нясвіжам, ці то пад Капылём — вясковая дзедава хата. Хата сапраўды «дзедава»: вокны ў ёй старыя, драўляныя, на новыя шклопакеты ніхто не мяняў. На адным акне дачнікі паставілі расаду, а самі з'ехалі да наступных выхадных. Прыязджаюць праз тыдзень — шыба ў акне акуратна выстаўлена, памідоры ў скрынцы, якія перашкаджалі злодзею залезці, гэтаксама акуратна з падаконня перастаўлены на ложак... Злодзею, дакладней, зладзюжку, патрэбна было зусім няшмат. Ён забраў чакушку гарэлкі, што стаяла на кухні ў шафцы, і шакаладку, што там жа ляжала на стале. Прычым выпіў і закусіў «не адыходзячы ад касы», пакінуўшы пустую бутэльку і абгортку на той жа кухні. Больш з хаты нічога не вынес. Хоць там вялікага багацця і няма, але ж пажывіцца пры жаданні можна было. Сякерай, напрыклад. Ці качаргой.
Міліцыю гаспадары ўсё ж выклікалі — не кожны ж дзень у акне шыбу вымаюць. Злодзея вылічылі хутка — мясцовы выпівоха ўжо даўно быў на прыкмеце, да таго ж суседзі бачылі, як ён каля падворка круціўся. Той нават і не аднекваўся: так, залез, бо надта ж хацелася выпіць... Паглядзеўшы на яго, дачнікі пісаць заяву не сталі: што з яго возьмеш, дый урону ўсяго на сем рублёў, якія ён вярнуў, — не садзіць жа чалавека ў турму за шакаладку. (Падазраю, што галоўным аргументам на карысць злодзея была пашкадаваная ім расада, бо мог жа і звярнуць.) Карацей, зладзюжка нават не спалохаўся, а «пацярпелыя» расказвалі гэтую гісторыю хутчэй як анекдот, паблажліва пасмейваючыся...
Праўда, роўна да таго часу, пакуль, прыехаўшы ў канцы мая ў вёску, не даведаліся, што іхні зладзюжка ўжо зрабіўся сапраўдным злодзеем: абнёс у навакольных вёсках некалькі хат, прычым ужо не па дробязі. У таго скраў бензапілу, у таго — трымер, у бабулі вынес з хлеўчыка дзвюх гусей. З адной хаты знёс дваццаць бутэлек гарэлкі (гаспадыня-дачніца збіралася ў вёсцы сыну вяселле рабіць). «Як жа ты данёс?» — здзіўлена спыталіся следчыя, бо несці накрадзенае дадому трэба было ноччу кіламетры чатыры праз лес. «Цяжка, — уздыхнуў злодзей. — Але я спынюся, прысяду, глытну крыху з бутэлькі ды далей іду...»
Нягледзячы на нежартоўны ўрон, які нанёс гэты таварыш людзям, усё роўна крыху смешна, праўда? Можна нават у «Народ на провадзе» гэтую гісторыю напісаць. Але, калі сур'ёзна, пасміхацца тут асабліва няма з чаго. Намалявалася праблема, якую можна абазначыць так: як блазны становяцца мярзотнікамі і хто ім у гэтым дапамагае.
Яно ж у вёсцы так здаўна вядзецца: заўсёды ёсць некалькі чалавек недарэк або п'яніц, што выклікаюць не столькі абурэнне, колькі кпіны. А і праўда: ляжыць сабе чалавек на грудку, не дайшоўшы да хаты, сабакі каля яго заднюю лапу падымаюць — чаму б не пасмяяцца. А можа, і пашкадаваць: разбудзіць ды памагчы ўстаць на ногі. Заўтра ён прыйдзе прасіць пахмяліцца, ты яму паблажліва скажаш: ідзі адсюль, ён і пойдзе. А калі надумае з двара пацягнуць тое, што дрэнна ляжыць, — выспятка пад зад яму — вось і ўсё пакаранне. Блазен, што з яго возьмеш... Так было спрадвек.
Дакладней, так было раней, пакуль у вёсцы жыло шмат маладых дужых людзей, і гэтыя самыя блазны былі ў колькасці арыфметычнай пагрэшнасці ад агульнага. Але ў многіх невялікіх вёсках сітуацыя сёння крыху іншая. Жывуць пастаянна там у асноўным людзі сталага веку, якія пастаяць за сябе не вельмі могуць, таму недарэкі, што ў вёсках не перавяліся, а, наадварот, размножыліся, пачуваюць сябе пеўнямі. І галоўнае — беспакаранымі. Не таму, што міліцыя не знойдзе, — таму, што ў міліцыі падставы затрымліваць можа не знайсціся.
Магчыма, памятаеце, я ўжо ўзнімала гэтую тэму, калі падобную гісторыю даслала ў рэдакцыю чытачка з Навагрудскага раёна. Яна адмовілася пазычыць п'яніцу грошы на апахмел, і пакрыўджаны дзяцюк скраў у яе тэлефон. Не каб прадаць — апарат быў стары, танненькі, — а проста каб папсаваць бабулі нервы: выйшаўшы за двор, ён проста выкінуў тэлефон у куст. Бабуля выклікала міліцыю — і вы думаеце, яму за тое нешта было? Нічога, хіба лёгкі спалох. Бо мабільнік быў танны і прадаваць зладзюжка яго не збіраўся. Не дацягвае да крымінальнай справы...
Гэта калі пра бабулю. А што ж маладзейшыя-здаравейшыя, спытаеце. Яны ж хоць у нейкай колькасці ёсць, а як на дачы летам папрыязджаюць, дык і ўвогуле шмат. Мне нядаўна яшчэ адну гісторыю пра вясковых зладзеяў падкінулі. Якія ў моцнага нестарога гаспадара пакралі са склепа ўсё, што там было: і моркву, і бульбу, і буракі. Урон быў даволі буйны: адной бульбы — дзесяць мяхоў. Усё на крымінальную справу цягнула. Злодзея знайшлі, а справу... заводзіць не сталі. Бо абкрадзены падумаў-падумаў, дый паменшыў колькасць украдзенага. Пашкадаваў, дый жыць у адной вёсцы пасля з гэтым чалавекам давядзецца. А ён ужо не блазен, і не зладзюжка, ён — злодзей. Якога трэба калі не пабойвацца, дык асцерагацца і па магчымасці ніякіх спраў з ім зусім не мець...
Хто яму і іншым «героям» напісанага тут дапамог на больш высокую ступень нягодніцтва ўскараскацца — прапаную дадумаць самім чытачам.
Алена ЛЯЎКОВІЧ
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
