Лета — раздолле для вегетарыянцаў. Дарэчы, многія прымаюць рашэнне адмовіцца ад жывёльнай ежы менавіта летам, кажуць дыетолагі. Дык усё ж карысна гэта або шкодна? І ці можна вярнуцца з вегетарыянства да курачкі і адбіўных, калі раптам не спадабаецца? Пра гэта мы спыталі ў намесніка генеральнага дырэктара РНПЦ НАН Беларусі па харчаванні Алены Маргуновай.
Вегетарыянскай дыетай называюць поўную або частковую адмову ад ужывання прадуктаў жывёльнага паходжання. Самыя строгія вегетарыянцы называюцца веганамі. Яны ўжываюць прадукты толькі расліннага паходжання — нават малако, яйкі і мёд для іх непрымальныя, бо вырабляюцца жывёламі. Не кажучы ўжо пра мяса і рыбу. Некаторыя веганы не ядуць нават грыбы, паколькі тыя фармальна не адносяцца да расліннага свету. Вегетарыянцы, што дазваляюць сабе не толькі раслінную ежу, але і малочныя прадукты, называюцца лактавегетарыянцамі.
А тыя, хто акрамя малочкі ядуць яшчэ і яйкі, — лактаовавегетарыянцамі. Дыетолагі лічаць гэтыя віды вегетарыянства «абароненымі», таму што з малочнымі прадуктамі і яйкамі арганізм атрымлівае неабходныя амінакіслоты і некаторыя дэфіцытныя пры расліннай дыеце вітаміны. Веганства нутрыцыёлагі адносяць да «неабароненага» тыпу вегетарыянства.
— Той ці іншай разнавіднасці вегетарыянскай сістэмы харчавання прытрымліваецца ў нашай краіне дастаткова шмат людзей. Скажу адразу: я да вегетарыянства стаўлюся асцярожна і не лічу сябе яго прыхільніцай, — адзначае Алена Маргунова. — Многія хваляць вегетарыянскую дыету, распавядаюць, што сталі сябе лепш адчуваць, схуднелі і аздаравіліся. У клінічнай практыцы медыкі часам выкарыстоўваюць вегетарыянскія разгрузачныя дні. Існуюць пэўныя захворванні, пры якіх вегетарыянства паказана, але кароткачасова — як курс лячэння. Аднак, на жаль, нішто не заменіць шэраг амінакіслот, якія можна атрымаць толькі з прадуктаў жывёльнага паходжання. Між тым яны ўбудоўваюцца ва ўсе сістэмы арганізма і ў першую чаргу адказваюць за мышачны каркас нашага цела.
У адмове ад мяса досыць шмат плюсаў, упэўненыя дыетолагі. У першую чаргу гэта аднаўленне і аздараўленне апорна-рухальнага апарату (з суставаў выводзяцца солі, што памяншае сімптомы многіх захворванняў). Таксама вы заўважыце паляпшэнне работы страўнікава-кішачнага тракту. Зеляніна, садавіна і гародніна — гэта клятчатка, дадайце адсутнасць цяжкай ежы (тлустага мяса, каўбасы), і мы атрымліваем мяккі тэрапеўтычны эфект. Зразумела, яшчэ адзін плюс — досыць хуткая карэкцыя фігуры: каларыйнасць рацыёну рэзка падае, і лішнія кілаграмы сыходзяць. І, нарэшце, вы адчуваеце, што не падтрымліваеце індустрыю гвалту і па меры сіл удзельнічаеце ў барацьбе за экалогію — гэта таксама дадае пазітыву.
Але ёсць у гэтай сістэме харчавання і плюсы ўяўныя, гавораць спецыялісты.
— Спачатку многія людзі, якія перайшлі на вегетарыянскі тып харчавання, і асабліва на веганскую яго разнавіднасць, кажуць аб незвычайным прыліве жыццёвых сіл. Справа ў тым, што ў выніку рэзкага абмежавання каларыйнасці рацыёну ў працэсе расшчаплення тлушчавых запасаў утвараюцца кетонавыя целы, якія ўздзейнічаюць на галаўны мозг, выклікаючы адчуванне эйфарыі і лёгкасці. Прыўзняты настрой і прымаецца за вынік аздараўлення.
Вегетарыянства — гэта не толькі дыета, а вельмі часта яшчэ і лад мыслення, падкрэслівае спецыяліст.
— Нават калі ўрачы знаходзяць відавочныя парушэнні, звязаныя з вегетарыянскай сістэмай харчавання (напрыклад, ацёкі), часам пераканаць людзей у тым, што праблема заключаецца менавіта ў недаатрыманні жывёльнага бялку, практычна немагчыма. Гэта вельмі выразная жыццёвая пазіцыя і той выбар, які кожны робіць сам. Але, на жаль, не заўсёды людзі дасведчаныя аб наступствах, — адзначае суразмоўніца.
Адмова ад жывёльнай ежы прыводзіць да дэфіцыту некаторых жыццёва важных рэчываў у арганізме. Жалеза, цынк, кальцый, незаменныя амінакіслоты, некаторыя вітаміны (А, В2, У12) або цалкам адсутнічаюць у гародніне, садавіне і зеляніне, або ёсць у недастатковай колькасці, а засвойвае іх наш арганізм з расліннай ежы горш, чым з жывёльнай. І самае галоўнае — гэта недахоп бялку.
— Нават пры рацыёне, багатым яго расліннымі крыніцамі, арганізм адчувае недахоп у асноўным будаўнічым матэрыяле для тканак і органаў, — тлумачыць Алена Маргунова. — Ад паступлення бялку залежыць стан імуннай і нават эндакрыннай сістэмы: усе гармоны — бялковыя структуры. Асабліва недахоп бялку заўважны пры строгім вегетарыянстве, калі акрамя мяса забароненыя малочныя прадукты, яйкі і рыба.
У выніку працяглага знаходжання на вегетарыянскай дыеце развіваецца жалезадэфіцытная анемія, паколькі дастатковую колькасць жалеза арганізм можа засвоіць толькі з прадуктаў жывёльнага паходжання, у прыватнасці з чырвоных гатункаў мяса.
Як вынік, нават у здаровых людзей у выніку працяглай вегетарыянскай дыеты могуць развівацца дысбіёз, гіпавітаміноз і бялковая недастатковасць (а яе вынік — анемія, ацёкі, хваробы сэрца, сасудаў і нервовай сістэмы).
Акрамя мінусаў для здароўя ёсць таксама і іншыя. Перш за ўсё гэта фінансавы бок пытання. Лета скончыцца, і раслінныя прадукты стануць дарагім задавальненнем. На адных збожжавых і бабовых наўрад ці працягнеш доўга, нават калі дадаць да іх арэхі і сухафрукты (якія таксама нятанныя). Уласна кажучы, улічваючы цэны, вегетарыянская дыета, магчыма, праб'е пралом у вашым бюджэце нават летам — у тым выпадку, калі ў вас няма ўласнага саду-агарода. Мяса таксама абыходзіцца дорага, але расліннай ежы чалавеку, каб адчуваць сябе сытым, патрабуецца значна, значна больш па аб'ёме, чым калі ён мог дазволіць сабе катлетку з гарнірам.
І нават калі домік у вёсцы ёсць, пытанне, чым напоўніць свой рацыён зімой, застаецца адкрытым. Бо кансервы не вітаюцца ў любой вегетарыянскай дыеце. Такое «вегетарыянства» — шлях да страты здароўя. Дамашнія кансерваваныя прадукты — гэта лішак солі і цукру, а ў крамных «закатках» да таго ж можа быць шмат загушчальнікаў, кансервантаў і фарбавальнікаў. Акрамя таго, калі вы вегетарыянец, праблемай становіцца паесці не дома (у дарозе, у кафэ або ў гасцях), ды і купіць дадому спецыяльныя вегетарыянскія прадукты можна толькі ў буйных гіпермаркетах, якія ёсць далёка не ўсюды.
— Ці можна вярнуцца з вегетарыянства да больш звыклага для нашых шырот рацыёну і ці шкодна гэта?
— Вярнуцца можна, але гэта павінен быць вельмі паступовы працэс. Калі вы былі вегетарыянцам на працягу доўгага часу, ваша ферментная сістэма перабудавалася і забылася, як ператраўляць жывёльны бялок. Арганізм успомніць, але вяртанне да мясной ежы не павінна быць рэзкім. А вось адмовіцца ад мяса ці проста скараціць яго долю на цёплы сезон, павялічыўшы колькасць расліннай ежы, — гэта хутчэй карысна.
Дарэчы, пераходзіць на раслінную дыету, калі вы ўжо вырашылі правесці гэтае лета без мяса, таксама лепш паступова. Калі на вячэру вы елі бульбу з сардэлькай, а на сняданак — бульбу без сардэлькі, наўрад ці вашай рашучасці хопіць надоўга. Для пачатку зменшыце аб'ём мясных страў у дзённым рацыёне, а таксама колькасць прыёмаў ежы з мясам у тыдзень. Паралельна павялічвайце ў рацыёне колькасць іншых пастаўшчыкоў жывёльнага бялку і амінакіслот — тварагу, сыру, яек.
Аляксандра АНЦЭЛЕВІЧ
Мерапрыемства праводзілася на добраахвотнай аснове.
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
