Прыцягальнасць казкі

Кніга «Бася і яе чароўны свет» Надзі Букі выйшла ў Выдавецкім доме «Звязда» яшчэ два гады таму. Зусім нядаўна — у цвёрдай вокладцы, крыху іншым афармленні і на рускай мове — казка пабачыла свет у выдавецтве «Чатыры чвэрці». Выданне з 64 старонак адрасавана дзецям ад 4 да 12 гадоў.

Каштоўнасць любой казкі — адметныя героі. Што тычыцца твора Надзі Букі (што, між іншым, з’яўляецца своеасаблівым працягам першай кнігі мастачкі «Бася і Піглас», якая таксама ўвайшла ў новае выданне), то гэта найперш Піглас — бессмяротная істота, вока з крыламі, якое размаўляе бурбалкамі і жывіцца драўлянымі прышчэпкамі. Натхняе чалавека, засцерагае ад дрэнных учынкаў і сварак (вельмі зручна, ці не так?). Незвычайны персанаж сустракаецца ў большасці карцін аўтаркі. Дапаўняюць яго іншыя героі — Гласпія, якая сілкуецца негатыўнымі эмоцыямі і пачуццямі (аўтар акцэнтуе ўвагу, якімі — злосцю, зайздрасцю, рэўнасцю), Бублас (казачная расліна, можа вылечыць ад любой хваробы — вырастае на месцы, дзе ўпала сляза), Пува, якая харчуецца гузікамі і абараняе чалавека ад начных жахаў... Завяршае гэты россып казачных істот Атыкека — конь з крыламі страказы, які можа размаўляць як чалавек, мае фіялетавы ці ружовы колер у залежнасці ад таго, колькі Атыкека правёў часу ў вадзе або ў палёце. Гэта адзіны тып героя, пры дапамозе якога чалавек можа трапіць у чароўную краіну…

Спецыяльны тлумачальны слоўнік на апошняй старонцы не дасць чытачу, асабліва маленькаму, заблытацца ў персанажах. Сама ж Бася, ці Барбара, як і ў першай кнізе, вучыцца дабрыні і спачуванню блізкім. Дарэчы, галоўную гераіню аўтар назвала так, як і сваю кошку.

Пісьменніца і мастачка стварыла адметнага персанажа Пігласа, непадобнага да іншых, але які невыразна — рысамі характару — нагадвае многіх папулярных, што важна, самых станоўчых герояў. Аднак гэта не хлопчык і не дзяўчынка (як у рэалістычных гісторыях), не герой міфаў і паданняў (як у найлепшых сюжэтах сусветнай літаратуры), не жывёла, надзеленая якасцямі чалавека (галоўны прыём народных казак)… Піглас, вядома, нагадвае птушку, але гэта толькі аўтарскі ход, прыгожая абгортка — каму ж не спадабаецца своеасаблівая чароўная «птушка шчасця»?

У Пігласа, якога ўпэўнена можна залічыць да шэрагу супергерояў, маюцца ўнікальныя здольнасці. Ён можа лётаць, быць нябачным, нечакана з’яўляцца і нечакана знікаць. Толькі ў выпадку з гэтай істотай фізічныя суперздольнасці далёка не галоўныя, бо толькі дапамагаюць ёй выяўляць сваю духоўную моц. Дзіўная істота, па словах Надзі Букі, прыносіць натхненне, дапамагае каханым і тым, хто робіць добрыя ўчынкі. Галоўнае — герой вучыць дзяцей таму, што значыць быць сапраўдным чалавекам. Чытаць мараль, а гэтага дзеці вельмі не любяць, тут не выпадае, таму герой разам з іншымі персанажамі, а значыць, і з чытачом шукае адказ на пытанне, што ёсць дабро і зло.

Дарэчы, Надзея Бука не проста напісала і праілюстравала кнігу. З моманту з’яўлення галоўнага персанажа яна выкарыстоўвае сацыяльныя сеткі, дзе размяшчае фрагменты з твора, ілюстрацыі, фотаздымкі з прэзентацый, спасылкі на артыкулы ў СМІ. Гэта не можа не ўплываць на папулярнасць твора, асабліва сярод дарослых. Пазнавальны ўжо вобраз вока мільгае то тут, то там на выстаўках — анлайн і афлайн. Істотную ролю сыграла і стварэнне, і распаўсюджванне брэндынгавай прадукцыі: Піглас і Бася ў свой час з’явіліся на налепках, закладках, паштоўках і адзенні.

Важны факт: у хуткім часе пасля з’яўлення кнігі ў выдавецтве «Чатыры чвэрці» Надзя Бука пазначыла на сваёй старонцы ў Instagram, якую вядзе на рускай мове: «Адразу агаваруся, што я пісала казку на рускай, і на беларускую мову мне кнігі перакладалі. Проста для мяне было важна першапачаткова бачыць гэтыя кнігі на роднай мове, бо не хапае кніг для дзяцей па-беларуску». Першае, што кідаецца ў вочы, — нявычытанасць гэтага фрагмента тэксту (няхай чытач выбачае, усё ж гэта асабістая старонка аўтара, а не мастацкі тэкст). Другое, вартае ўвагі, жаданне — не проста прычыніцца да літаратурнага працэсу, але і ў пэўным сэнсе паўплываць на яго, зрабіць свой унёсак у распаўсюджванне твораў менавіта на беларускай мове. Ці варта чакаць ад аўтара працягу серыі і якую мову для твораў Надзя Бука абярэ ў будучыні, пакажа час.

Яўгенія ШЫЦЬКА