Як камунікаваць з дзіцём пасля разводу

«Дзень добры!

Дапамажыце, калі ласка, правільна выбудаваць стратэгію паводзін з бацькам майго сына. Мы ў разводзе амаль пяць гадоў. Нашаму хлопчыку нядаўна споўнілася 11 гадоў. З таго моманту, як мы раз'ехаліся з былым мужам, ён практычна знік з нашага жыцця. Сустрэчы з дзіцём былі толькі на дзень народзінаў і напярэдадні Новага года. Прычым гэта заўсёды кароткае камунікаванне, якое ў большай ступені зводзілася да перадачы сімвалічнага падарунка і агульных фраз кшталту: «Як справы?», «Што новага?»

Увесь гэты час былы муж таксама спраўна плаціў аліменты і меркаваў, што на гэтым яго ўдзел у жыцці дзіцяці рэалізаваны. Праўду кажучы, гэта ўсіх задавальняла. У мяне неўзабаве пасля разводу з'явіўся мужчына, з якім мы жывём і цяпер. У былога мужа таксама было асабістае жыццё, наколькі мне вядома, досыць актыўнае. А паўгода таму ён ажаніўся, і ў яго жонкі ёсць сын ад першага шлюбу, амаль аднагодак з нашым дзіцём. Тут і з'явілася праблема, якой ніхто не чакаў. Мой былы муж і яго новая жонка вырашылі, што нашы дзеці павінны сябраваць. Я ў цэлым нічога супраць не мела б, калі мой сын быў бы рады такому павароту падзей.

Але сын гэтак траўмаваны сітуацыяй, гэтак хваравіта перажывае тое, што іншы хлопчык кліча яго бацьку «татам», і яны гуляюць па вечарах разам, што паўстаў катэгарычна супраць сустрэч нават з бацькам. Мне зразумела, што яго перапаўняе крыўда, што хутка такія «сяброўскія» адносіны не выбудоўваюцца, патрэбны час. Але былы муж нічога не хоча чуць. Ён вырашыў, што час рабіць «з хлопчыка мужчыну», нягледзячы на жаданні самога дзіцяці. Мой голас не бярэцца ў разлік. Сэрца рвецца на частцы, калі я бачу, у якім стане сын вяртаецца з гэтых сустрэч.

Апроч таго, сын разумее, што я не магу яго абараніць, і гэта пачынае адбівацца на яго адносіны і да мяне, і да майго мужчыны, з якім у сына ўвесь гэты час былі цёплыя, даверлівыя ўзаемаадносіны. Я не хачу сварак з дзіцём, не хачу траўмаваць яго і ламаць яго псіхіку, каб задавальняць амбіцыі яго бацькі. Я за разумнае камунікаванне і толькі... На карысць майму дзіцяці.

Як я павінна паступіць з юрыдычнага пункту погляду ў сітуацыі, што склалася?»

Вольга Навасед, г. Магілёў.

Адказ дае Таццяна СЯМЕШКА, адвакат Мінскай абласной калегіі адвакатаў, кіруючы партнёр адвакацкага бюро «Ваш ПРЫВАТНЫ АДВАКАТ»:

– На жаль, сітуацыя, з якой давялося сутыкнуцца аўтару ліста ў рэдакцыю, досыць пашыраная ў юрыдычнай практыцы. Прапаную дэталёва разабрацца з нормамі заканадаўства, што рэгулююць праваадносіны ў дадзенай частцы.

• Першае, што трэба ведаць: бацька і маці маюць роўныя правы і абавязкі ў дачыненні  да сваіх дзяцей. Дадзенае палажэнне замацавана ў ч.1 арт. 76 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб шлюбе і сям'і (далей — КоШС Рэспублікі Беларусь).
• Другое: бацькі карыстаюцца роўнымі правамі і нясуць роўныя абавязкі ў дачыненні да сваіх дзяцей і ў выпадку скасавання шлюбу паміж імі. Дадзеная норма замацавана ў ч. 2 арт. 76 КоШС Рэспублікі Беларусь.
• Трэцяе: бацька, які жыве асобна ад дзяцей, мае права мець стасункі з імі і абавязаны браць удзел у іх выхаванні (ч. 1 арт. 77 КоШС Рэспублікі Беларусь).
• Чацвёртае: паводле ч. 1 арт. 77 КоШС Рэспублікі Беларусь, бацька, пры якім жывуць дзеці, не мае права перашкаджаць іншаму бацьку мець зносіны з дзецьмі і браць удзел у іх выхаванні.

Такім чынам, аналізуючы вышэйпрыведзеныя нормы заканадаўства, прыходзім да высновы, што ў асобна пражываючага бацькі існуе безумоўнае права мець стасункі са сваім дзіцём.

Гэта важна для прыняцця ўсіх рашэнняў, што датычацца ўзаемаадносін з бацькам дзіцяці. Аднак з вышэйпаказанага правіла ёсць выключэнні. А менавіта законам прадугледжаны шэраг прычын і падстаў, па якіх права на камунікаванне бацькі з непаўналетнім дзіцём можа быць абмежавана. Звяртаю асаблівую ўвагу, што падобнае рашэнне можа быць прынята толькі судом па выніках разгляду адпаведнай грамадзянскай справы. Ва ўсіх астатніх выпадках ніхто не мае права па сваіх суб'ектыўных меркаваннях перашкаджаць камунікаванню бацькі з дзіцём.

Важна разумець, што абмежаванне камунікавання асобна пражываючага бацькі з дзіцём — сур'ёзная мера, для ўжывання якой неабходны важкія падставы і довады. З ліста Вольгі не бачыцца перадумоў для ўжывання судом падобнай меры. Грунтуючыся на прадстаўленай інфармацыі, я не рэкамендую маці хлопчыка ісці шляхам абмежавання былога мужа ў магчымасці камунікавання з іх агульным дзіцём. Замест гэтага я рэкамендую жанчыне вызначыць юрыдычна парадак камунікавання бацькі і сына.

Варта адзначыць, што, як і ў кожнай спрэчцы, у разглядаемых праваадносінах ёсць магчымасць дазволіць сітуацыю, не даводзячы яе да суда. А менавіта самастойна ўзгадніць парадак камунікавання асобна пражываючага бацькі з дзіцём. Калі атрымаецца дасягнуць падобнае, рэкамендую зафіксаваць усё на паперы, склаўшы ў натарыуса адпаведнае пагадненне.

Калі ж бацькі не знойдуць агульнай мовы ў частцы вызначэння парадку камунікавання бацькі з дзіцём і не змогуць вырашыць спрэчную сітуацыю мірна, шляхам перамоў, грунтуючыся на прынцыпе разумнасці, з улікам меркаванняў і жаданняў дзіцяці, яго інтарэсаў і г. д., то тады адзіным выйсцем з сітуацыі, што склалася, стане зварот з іскам у суд.

У дадзенай частцы патрэбна ўлічваць, што з падобным іскам мае права звярнуцца як асобна пражываючы бацька, так і маці дзіцяці, на выхаванні ў якой ён знаходзіцца.

Згодна п. 12 пастановы Пленума Вярхоўнага Суда Рэспублікі Беларусь ад 30 верасня 2004 года № 11  «Аб практыцы разгляду судамі спрэчак, звязаных з выхаваннем дзяцей», па такіх ісках суду, улічваючы пэўныя акалічнасці, патрэбна вызначыць, як часта будзе адбывацца камунікаванне бацькі з дзецьмі (колькасць сустрэч у месяц, у тыдзень, па выходных), у якім месцы (у доме маці, бацькі, у школе, у дзіцячым садку і г. д.) і на працягу якога часу (дзень, суткі, некалькі гадзін, на перыяд водпуску бацькі і да т. п.). У рэзалюцыйнай частцы рашэння па такіх справах павінна ўтрымлівацца ўказанне аб ускладанні абавязку на іншага бацьку не чыніць перашкод для вызначанага судом парадку камунікавання з дзіцём.

З улікам паказаных вышэй патрабаванняў заканадаўства рэкамендую ў дадзенай пэўнай сітуацыі, а таксама ў падобных да гэтай, ужо непасрэдна ў самім тэксце іскавай заявы ў суд дэталёва выкладаць пажаданы графік камунікавання з дзіцём, у тым ліку з указаннем меркаванай колькасці, частаты, працягласці, месца, іншых умоў сустрэч з дзіцём асобна пражываючага бацькі.

Варта выразна разумець, што рашэнне аб парадку камунікавання асобна пражываючага бацькі з дзіцём суд будзе прымаць не адвольна, а з улікам пэўных матэрыялаў справы, пададзеных у распараджэнне суддзі на момант прыняцця рашэння па справе. Па гэтай прычыне ў тэксце іскавай заявы, апроч графіку сустрэч з дзіцём, я рэкамендую ў абавязковым парадку аргументаваць для суда мэтазгоднасць усталявання менавіта такога заяўленага графіку камунікавання бацькі з дзіцём. Неабходна ведаць, што суд (пры вынясенні рашэння па дадзенай катэгорыі спраў) у абавязковым парадку прымае да ўвагі наступныя даныя: узрост дзіцяці, стан яго здароўя, прыхільнасць да кожнага з бацькоў, іншыя акалічнасці, здольныя зрабіць уплыў на фізічнае ды псіхічнае здароўе дзяцей, іх маральнае развіццё.

З уласнага адвакацкага досведу адзначу, што справы дадзенай катэгорыі вельмі індывідуальныя. І дамагчыся перамогі ў дадзенай спрэчцы бацька зможа толькі ў тым выпадку,  калі ён кіруецца менавіта інтарэсамі дзіцяці, клапоціцца пра яго фізічнае, духоўнае і маральнае развіццё, пра яго здароўе, адукаванне і падрыхтоўку да самастойнага жыцця. Гэта ключавыя крытэрыі для суда, і гэта важна разумець абаім бацькам.

Друкуецца ў часопісе «Алеся»