Кніжная паліца

Казкі на верасень і рэцэпт стварэння рамана. Займальнае чытанне для дзяцей і дарослых

«Серыя 12 месяцаў. Верасень». Мінск, Мастацкая літаратура, 2020.

Чытанка для дзяцей на кожны месяц – такі амбітны праект ажыццявіла выдавецтва. Зборнік казак на верасень – выдатны падарунак малодшым школьнікам да навучальнага года. Што ж раяць прачытаць у першы месяц восені выдаўцы шматтомніка? У кнігу ўвайшлі набыткі розных народаў свету. Тут прадстаўлены беларускія народныя казкі, узоры рускай, іспанскай, партугальскай, румынскай, швейцарскай, літоўскай народнай казкі, “гісторыі кітайскай мудрасці”, а таксама творы знакамітых пісьменнікаў – Льва Талстога, Ханса Хрысціяна Андэрсена, Дзмітрыя Маміна-Сібірака, Усевалада Гаршына, Лідзіі Чарскай і, канешне, беларускіх аўтараў. У кнізе выкарыстаны малюнкі з фондаў Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі і творы сучасных мастакоў. Думаецца, прыгожыя ілюстрацыі ў спалучэнні з сусветна вядомымі тэкстамі (укладанне Алеся Бадака, дызайнер Настасся Капульцэвіч) здольныя завабіць сучасных дзяцей, зрабіцца дастойнай альтэрнатывай камп’ютару. Іх чакае магчымасць захапіцца майстэрствам вялікага казачніка Андэрсена і паспачуваць ягонай Русалачцы, даведацца пра птушыную мову і крыштальную гару, падзівіцца досціпу іспанскага селяніна, які аказаўся разумнейшым за багатых сеньёраў, зірнуць вачыма вядомых пісьменнікаў на прыгоды Мухі і Жабкі-падарожніцы, пазнаёміцца з капрызлівай прынцэсай Эзольдай і шмат яшчэ з кім. Добрыя і разумныя казкі вучаць цаніць сапраўднае сяброўства, паказваюць бессэнсоўнасць фанабэрыі і мімалётнасць усяго, што можна купіць за грошы. Перамагаюць тут героі не знатныя і багатыя, а дасціпныя і сумленныя, як у беларускай народнай казцы “Як Сцёпка з панам гаварыў”: Сцяпан, “з выгляду недалужны, затое на язык бойкі”, здолеў так распавесці злоснаму пану дрэнныя навіны, што і сам застаўся цэлы, і ўсіх дваровых уратаваў ад панскага гневу. Але і добры чалавек можа ўсё жыццё змарнаваць на пошукі неіснуючага шчасця, як Іван з казкі Лідзіі Чарскай, а сапраўднае шчасце тым часам было побач. Займальная чытанка на кожны дзень месяца прынясе аслоду і карысць дзецям. Застаецца дадаць, што адпаведныя кніжкі да іншых месяцаў года таксама вартыя ўвагі.

Дзіна Рубіна. Адзінокі пішучы чалавек. Масква, Эксмо, 2020.

Вядомая пісьменніца дзеліцца сакрэтамі майстэрства, запрашаючы чытачоў на сваю літаратурную кухню. Як з выгляду звычайны хлопчык або дзяўчынка ператвараецца ў «фабрыку па перапрацоўцы жыцця»? Колькі ў кнігах аўтаркі вымыслу? Чым мастацкая праўда адрозніваецца ад праўды жыцця? На гэтыя і іншыя пытанні чытач атрымае вычарпальныя адказы.

З чаго ж «робяць» пісьменнікаў? Адказ Дзіны Рубінай – з перфекцыянізму і з вымуштраванай прагі да славы. Бацька Дзіны, мастак, прышчапіў дачцэ жарсць да дасканаласці і вялікую працавітасць. «Першы напісаны варыянт тэксту ніколі мяне не задавальняе, і назаўтра ён перапісваецца. Паслязаўтра я да яго вяртаюся... І так безліч разоў». Сама Рубіна называе гэта «дзіцячай траўмай прымусу да працы», лічачы такую ​​школу галоўнай удачай свайго жыцця, бо «поспех – гэта бажаство, якому трэба прыносіць штодзённыя ахвяры напружанай працай і адрачэннем ад шматлікіх задавальненняў». Тым не менш, у пісьменніцкай справе нават напружаная праца не гарантуе поспеху: «Ніхто… не выдасць табе сертыфіката на вытворчасць кніг, і кожную наступную кнігу ты пачынаеш на свой страх і рызыку на пустым, выпаленым бессанню полі».

Шмат увагі надаецца зместу літаратурнага твора. Да прыкладу, тым, хто лічыць, што кніга павінна не столькі гаварыць пра недахопы, колькі «вучыць і выхоўваць», Рубіна пярэчыць словамі Флабера: «Ніякая кніга не небяспечная, калі яна добра напісана». А пісьменнікі – «піранні, яны выскубаюць гніль у свядомасці грамадства, тым самым міжволі робяць гэтае грамадства здаровым».

Рубіна перакананая: сапраўдны пісьменнік піша толькі пра тое, што яго сур’ёзна хвалюе. Ён ці яна падсвядома выбірае для галоўнага героя або гераіні той тып асобы, у якім з найбольшай паўнатой можа праявіцца пісьменніцкі дар. Сюжэт павінен быць выбудаваны і злітаваны, як радыёсхема. Стыль не менш важны, прычым «шэдэўры нараджаюцца толькі там, дзе “што” і “як” зліваюцца ў сімбіёзе».

Дзіна Рубіна на ўласным прыкладзе даводзіць: аўтар кніг не рок-спявак, а пісьменніцкая прафесія патрабуе самоты і цішыні. Яна прызнаецца, што выхад на публіку для яе заўсёды патрабуе высілкаў. Для сацсетак у яе ёсць піяр-менеджэр. Дзіна Рубіна лічыць, што для чалавека, які піша кнігі, не варта марнаваць сябе на «інтэрнэт-дзвіжуху». На яе думку, адукацыя, нават бліскучая, мала дапамагае ў стварэнні кніг, значна важней ўяўленне і ўражанні. Пісьменніца жыве ў Ерусаліме, шмат падарожнічае, што дапамагае ёй знаходзіць новыя тэмы і сюжэты. А ўвогуле творчасць – гэта «звычка да незадаволенасці», імкненне стварыць кагосьці, каго яшчэ не бывала, сцвярджае Рубіна і цытуе Фрэйда: «Перад праблемай пісьменніцкай творчасці псіхааналіз складае зброю».

Алена Брава