Параалімпійскія гульні ў Токіа... У басейне «Акватык-цэнтра» пачынаюцца спаборніцтвы на 100 метраў на спіне сярод спартсменаў катэгорыі S9. У паветры, як заўсёды, лунае нервовае напружанне, азарт барацьбы і чаканне вынікаў. Менш чым за дзве хвіліны ўсе заканчваецца. На другой прыступцы п'едэстала з вынікам 1 хв. 1,96 секунды — беларус Ягор Шчалканаў. Яго сярэбраны медаль стаў вельмі прыемным сюрпрызам для ўсіх — трэнераў, кіраўніцтва, балельшчыкаў. А што пра гэтае думае сам трыумфатар Ягор Шчалканаў, ён расказаў «Звяздзе».
«Параалімпійскія гульні пакуль — галоўны старт у маім жыцці. Было цяжка, адчувалася хваляванне. Ціснулі думкі, што гэта самыя важныя спаборніцтвы, што мы доўга рыхтаваліся і не хацелася выступаць дрэнна. Стараўся не думаць аб гэтым», — расказвае Ягор. Але непасрэдна ў басейне статус і важнасць турніру не адчуваліся — не было гледачоў на трыбунах. І няхай падчас заплыву спартсмены не звяртаюць увагі на трыбуны, падтрымка ўсё ж такі мае значэнне.
Ціску дадавала і ўсім вядомая праблема — пандэмія каранавіруса. Нават строгія эпідэміялагічныя абмежаванні не выратавалі беларускую каманду ад гэтай навалы. Перад самым стартам станоўчыя тэсты аказаліся ў плыўцоў Максіма Вашкевіча і Рыгора Зудзілава, які быў суседам Ягора Шчалканава па пакоі. «Я жыў з чалавекам, у якога аказаўся станоўчы вынік тэста на каранавірус. У Рыгора былі ўсе сімптомы: тэмпература, кашаль. І я кожны дзень прачынаўся з думкай: хоць бы ў мяне не было станоўчага тэста. Калі хварэе тры чалавекі, лічыцца, што ў камандзе павышаная небяспека. А ў нас хварэлі двое. Таму мы былі вельмі ўважлівыя, кожны дзень здавалі тэсты, пастаянна ўсе апрацоўвалі антысептыкам. Думкі аб тым, што я прыехаў у Токіа пахварэць былі цяжкімі, канешне», — успамінае Ягор.
На чэмпіянаце Еўропы 2021 года, які стаў кантрольнай праверкай сіл перад Параалімпійскімі гульнямі, Ягор вызначыўся «бронзавым дублем». Бронзавыя медалі ён заваяваў на дыстанцыях 100 метраў на спіне і 100 метраў батэрфляем. Але на Параалімпійскіх гульнях такі поспех упэўненасці не дадаваў. Як тлумачыць Ягор, у Токіа прыехала шмат моцных плыўцоў не з еўрапейскіх краін — ЗША, Аўстраліі. Таму адразу было зразумела, што канкурэнцыя чакаецца значна вышэйшая.
«Я не разлічваў, што вярнуся дадому з узнагародай. Але ведаў, што буду за яе біцца. Інакш які сэнс, калі не змагацца? Не гледачом, не турыстам туды ехаць. Гэта такі ж старт, толькі больш сур'ёзны. А работа такая ж, як і на іншых спаборніцтвах», — дзеліцца Ягор.
У Токіа спартсмен праплыў чатыры дыстанцыі. На 50 метрах вольным стылем Ягор паказаў вынік 25,96 секунды і закончыў выступленне на восьмым месцы. «Тое, што, на думку абывацеляў, «крыху не атрымалася», для нас — правал. Я не разлічваў, што выйду ў фінал на 50 метрах. Але так аказалася, што я апошнім адабраўся ў фінал і ўжо ставіў сабе задачу выплысці з 26 секунд. Іншых задач не ставіў, бо на 50 метрах вельмі сур'ёзная канкурэнцыя. І я быў задаволены, што выплыў з 26 секунд», — адзначае Ягор. І тлумачыць, што дыстанцыя ў 50 метраў — сапраўдная латарэя. Адзін няправільны грабок, рух, несвоечасовы ўздых — і маеш зусім іншы вынік.
У спаборніцтвах на 200 метраў комплексам Ягор спыніўся за крок ад п'едэстала. Ён называе гэтую дыстанцыю самай цяжкай. Два тыдні работы без выхадных нагадалі аб сабе. Дыстанцыя ў 100 метраў батэрфляем прынесла Ягору сёмае месца ў выніковым пратаколе. І за гэты вынік яму крыўдна: «Калі б я скінуў са свайго найлепшага выніку тры дзясятыя секунды, то можна было б змагацца за трэцяе месца. Гэта 200 метраў комплексам крыху вінаваты. Я там выклаўся на 200 працэнтаў, і, калі плыў 100 батэрфляем, мне было цяжка, бо я да канца не аднавіўся. Цяжка давалася да канца трымаць тэмп. Гэта была апошняя дыстанцыя, і я ў прынцыпе стаміўся», — тлумачыць Ягор. Дарэчы, найлепшы спосаб аднавіць арганізм паміж заплывамі — гэта сон. Спартсмен раіць выкарыстоўваць гэты спосаб для адпачынку пасля любых нагрузак.
«Сярэбраная» дыстанцыя ў 100 метраў на спіне стала сюрпрызам і для самога Ягора. Аказваецца, гэта не зусім яго профіль, і прычым нягледзячы на «бронзу» чэмпіянату Еўропы. «Я не плаваў гэтую дыстанцыю раней. Першы раз я праплыў яе ў 2019 годзе, і мы тады вырашылі, што спіна — гэта не маё. Я і не трэніраваў яе. Пакуль аднойчы на чэмпіянаце Беларусі не паказаў сярэдні вынік. І вырашылі паспрабаваць заявіць гэту дыстанцыю на чэмпіянат Еўропы. Там у кваліфікацыі атрымалася нядрэнна, потым у фінале трэцяе месца. Трэніраваў гэтую дыстанцыю і на параалімпіяду. Але чаму там усё так добра атрымалася, я растлумачыць не магу», — дзеліцца сярэбраны прызёр Параалімпійскіх гульняў на дыстанцыі 100 метраў на спіне.
Цікавы факт — у розных басейнах плыўцы па-рознаму адчуваюць ваду. Адрозніваецца тэмпература і, што парушае ўсе правілы фізікі, шчыльнасць вады. «Бывае, што рука проста слізгае па вадзе. А бывае, што прыходзіцца літаральна чапляцца за ваду. Мне падабаецца вада ў нашым басейне ў БДУФК. І ў Токіа яна была прыкладна такая», — расказвае Ягор.
Галоўны трэнер нацыянальнай зборнай па плаванні Генадзь Вішнякоў адзначаў, што маладому, але перспектыўнаму Ягору Шчалканаву думаць ад медалях Токіа рана, яго Параалімпіядай будзе Парыж у 2024 годзе. Але, як той казаў, хочаш рассмяшыць Бога, раскажы яму пра свае планы. На шчасце, Ягор чаканні трэнера не апраўдаў. І гэта не вельмі дзіўна. Як адзначаў той жа Генадзь Вішнякоў, за апошнія паўтара года Ягор паказаў відавочны прагрэс. У чым сакрэт — не ведае нават сам спартсмен. Як звычайна працаваў, трэніраваўся, а вынікі паляпшаліся: «Не магу сказаць, што зрабіў нешта выключнае, і ў мяне пачалі расці вынікі. Дзякуй трэнерам Генадзю Вішнякову і Станіславу Паздзеяву. Магчыма, я стаў больш адказна ставіцца да працы. Зразумеў, што ўсё залежыць ад мяне самога і за мяне ніхто нічога рабіць не будзе». Магчыма, сакрэт прагрэсу Ягора Шчалканава, сапраўды, у псіхалогіі. Калі гэта так, то дзякуй за гэта варта сказаць сябру па камандзе Уладзіміру Ізотаву. «Свой першы сур'ёзны міжнародны старт, чэмпіянат свету ў Лондане, я праваліў. На 50 метрах мне не хапіла чатырох сотых секунды да медаля. І Вова крыху папрацаваў са мной, падтрымаў маральна-псіхалагічна. Дзякуючы яму я навучыўся кантраляваць свае эмоцыі, стаў больш упэўненым. Вова мне дапамог, зарадзіў мяне. Раней, выходзячы на старт, я думаў, што сапернікі мацнецшыя, таму ў мяне нічога не атрымаецца. А цяпер я аб гэтым не думаю. Цяпер мае думкі скіраваны на тое, што я не горшы за сапернікаў і таксама магу добра выступіць», — дзеліцца Ягор.
Нацыянальная параалімпійская зборная па плаванні — вельмі дружная каманда. Сябры ў басейне — сябры па-за яго межамі.
Спартыўная кар'ера ў Ягора Шчалканава пачалася па традыцыйным сцэнарыі. У дзяцінстве займаўся рознымі відамі спорту, з мамай хадзіў у басейн. Пакуль у адзін цудоўны дзень у кампаніі дзеда і таты хлопчык не прыйшоў у новы Брэсцкі палац водных відаў спорту. Дзед, вялікі аматар паныраць з аквалангам, прапанаваў унуку такую ідэю. У басейне Ягора заўважыў трэнер Уладзімір Маслій, які і адкрыў Ягору дзверы ў вялікі спорт. Праўда, як расказвае сам Ягор, тады заняткі плаваннем успрымаў проста як дадатковыя пасля школы, вялікай кар'еры рабіць не імкнуўся. Проста трэніраваўся ў сваё задавальненне. Першы буйны поспех прыйшоў у 2016 годзе. Тады 15-гадовы Ягор Шчалканаў на Сусветных юнацкіх гульнях ІWAS (Сусветныя юнацкія гульні Міжнароднай федэрацыі калясачнікаў і ампутантаў) заваяваў тры медалі. «Гэта больш фізіялагічныя здольнасці. Мне было 15 гадоў, арганізм расце, і вынікі растуць», — заўважае Ягор.
Затым было запрашэнне ў нацыянальную каманду, пераезд у Мінск і разуменне, што плаванне — гэта не просто хобі. Дарэчы, хобі Ягора таксама звязаны са спортам — аматарскі футбол, валейбол з сябрамі ў двары. Захапляецца хлопец і японскай культурай, гісторыяй, аўтамабілямі. Таму прыехаць у Токіа і не мець магчымасці бліжэй пазнаёміцца з краінай было крыўдна.
Акрамя трэніровак і спаборніцтваў, важная частка параалімпійскага спорту — класіфікацыя. Каб спаборніцтвы былі справядлівымі і роўнымі, дзейнічае сістэма, якая гарантуе, што перамога будзе вызначацца пэўнымі навыкамі, фізічнай падрыхтоўкай, вынослівасцю і тактычнымі здольнасцямі. Мэта класіфікацыі — звесці да мінімуму ўплыў парушэнняў на спартыўную дзейнасць. Адным з самых важных Ягор называе старт у англійскім Шэфілдзе, дзе праходзіў класіфікацыю напярэдадні Параалімпійскіх гульняў. «Гэта быў вельмі важны этап для мяне. Мы ўсе перажывалі за класіфікацыю, бо многія яе не праходзяць. У мяне была пагранічная сітуацыя паміж 9-м і 10-м класам. Да гэтага я тры гады быў у 10-м, затым — год у 9-м. Але, калі б цяпер мне далі 10-ы клас, ехаць у Токіа не было б сэнсу. Вынікі гэтых класаў адрозніваюцца як неба і зямля, і ў мяне не было б ніякіх шанцаў. Многае залежыць і ад таго, як дома будуць падрыхтаваныя дакументы, таму дзякуй спецыялістам, якія імі займаліся», — расказвае Ягор.
«Серабро» Параалімпійскіх гульняў — узнагарода, безумоўна, важная, але не галоўная. Запаветная мэта — «золата». Таму цяпер уся ўвага і ўсе сілы Ягор Шчалканава скіраваныя на Параалімпійскія гульні 2024 года ў Парыжы. І матывацыя ў яго самая простая, але самая шчырая: «Серабро» ў мяне ёсць, хацелася б яшчэ і «золата». Бацькі, дзед, за мяне вельмі перажываюць, і мне хацелася б іх парадаваць».
Валерыя СЦЯЦКО
Сумесныя праекты ядзерных тэхналогій.
У парадку дня — зацвярджэнне Канцэпцыі нацбяспекі і Ваеннай дактрыны.
