Яго гісторыя здзіўляе. Ёй самае месца на вялікім экране. Атрымаўся б добры фільм. Перамога за перамогай. За кадрам — цёплая сям'я. Георгій Выдзерка — чэмпіён свету па шашках-64 сярод моладзі. Паглядзець на поспех 13-гадовага юнака, які пачаў гучна перамагаць яшчэ ў дзевяцігадовым узросце, асабліва карысна. Што стаіць за яго чэмпіёнствам? Якая формула? І ці дапаможа яна іншым, калі пра яе расказаць?
Акрамя самога героя, мы пагаварылі з яго мамай Святланай. І выйшлі на мегацікавыя сакрэты. Што можна зрабіць ужо сёння, каб заўтра ваша дзіця мела ўпэўненасць у сваіх сілах? Як выхаваць чалавека, які не спасуе перад гарою праблем? Ці можна накіраваць школьніка на поспех?
Практычныя моманты, маленькія хітрыкі... Чытайце, укараняйце, дзяліцеся з іншымі бацькамі.
Гродна. Мы сустрэліся з Георгіем у гарачы час падрыхтоўкі да наступнага турніру. За плячыма — новы тытул. Чэмпіён свету па шашках-64 сярод моладзі да 17 гадоў. Хлопец б'е ўсе магчымыя рэкорды. Стаў самым юным чэмпіёнам сярод мужчын па шашках-100 у гісторыі Беларусі. Здзівіў суддзю, абыграўшы вопытных шашыстаў. Нацыянальнае званне майстра спорту чакае, калі Георгію споўніцца 14.
У дашкольным узросце хлопчык ужо сапернічаў у шашках са сваім дзядулем. Актыўна займацца пачаў у восем гадоў пасля прагляду фільма «Гары Потэр і філасофскі камень». Натхнілі чароўныя шахматы: фігуркі паводзілі сябе як жывыя. І гэта гісторыя не пра магію, не пра цуд, не пра «хутка, лёгка, проста». Не пра «сеў за шашачную дошку — і адразу сказаў: «Маё!» Да майстэрства і поспеху вяла дарога, поўная перашкод. І ўнутраны дыялог не сціхаў.
На першых спаборніцтвах 8-гадовы Георгій прайграў адразу ўсе 16 гульняў. Але давёў турнір да канца. Не спыніўся нават пасля 15-га паражэння. Такую трэніроўку характару не кожны дарослы спартсмен вытрымае, а тут — дзіця, якое ўчора хадзіла ў садок. З нізоў турнірнай табліцы ўзляцець да зорак — тытанічныя высілкі.
— Людзям, што жывуць у рэальнасці, праходзяць свой неідэальны шлях, паражэнні, па сутнасці, патрэбны. Гэта неад'емная частка вопыту. Часам яны дапамагаюць стрымаць запал, калі пачынаеш задзіраць нос, — каментіруе Георгій.
— Адчуваеш сваю вядомасць?
— Калі-нікалі так (сціпла ўсміхаецца). Здараюцца нават камічныя сітуацыі, апошняя — літаральна на днях, — дзеліцца юнак. — У школьнай сталовай работніца звярнулася: «Ты — той самы хлопчык, чэмпіён свету?! Глядзела сюжэт на тэлебачанні. Па кофце цябе пазнала». Да падобных момантаў з чужымі людзьмі падыходжу з пачуццём гумару. Проста смешна, і ўсё.
— У 9 гадоў ты перамог на маладзёжным чэмпіянаце Еўропы. Якая яна, формула поспеху? Чаму не кожны заваёўвае медалі і кубкі?
— Трэба добра ведаць свае моцныя бакі, каб выбраць спорт правільна. Калі базавыя задаткі ёсць, то далей, як ні круці, застаецца толькі адно — развіваць якасці пераможцы. А гэта працавітасць, настойлівасць, — адказвае наш герой, а пасля дадае: — Важна падтрымліваць захапленне справай, а яшчэ не перагружаць сябе, бо хутка перагарыш. У шашках вядуць рэй добрая памяць, уседлівасць, кантроль над эмоцыямі. На турніры нельга выдаць настрой ні тварам, ні жэстам, ні рухам».
Амаль як у покеры. Шашкі — гульня інтэлектуальная. Славутая здольнасць шашыстаў будаваць у галаве лабірынты, пралічваць хады наперад — чыстая праўда. Георгій Выдзерка прызнаўся, што гэта рэальна — прадумаць партыю ад пачатку да канца. Але ж затратна па часе, таму нявыгадна. У класічнай доўгай праграме чэмпіён пралічвае наперад 8-9 хадоў, у рапідзе — 4-5, у бліцы — 2-3.
— А сваю будучыню можаш пралічыць? Кім бачыш сябе гадоў праз 10?
— Я вырашаю задачы тады, калі яны з'яўляюцца. Гэта лагічны прадукцыйны шлях. Не ведаю, што будзе заўтра. Як гаварыць пра 10 гадоў? — разважае герой. — Наконт прафесіі — архітэктар, можа, матаналітык. Бачу гэту сферу. Але яшчэ не адбылося той падзеі, якая б усё змяніла. А жыццё — не шашкі. Хто ведае?
— У цябе столькі перамог! Здаецца, проста няма куды расці.
— Не, — адразу рэагуе Георгій. — Нават у дзесяцікратных чэмпіёнаў свету ёсць шлях далей. Можна развівацца ў гульні, распрацоўваць новыя варыянты. Можна заваёўваць тытулы. Я толькі чэмпіён свету сярод моладзі па рускіх шашках, хочацца — па шашках-100 і абавязкова сярод дарослых. Але гэта не жаданне, а мэта, як і стаць міжнародным гросмайстрам. Перамагчы на чэмпіянаце свету не адзін раз. Сёння рэкорд — 10, хочацца — 11. Ёсць пункты росту заўжды.
Акрамя шашак, Георгій займаецца плаваннем, выяўленчым мастацтвам, фатаграфіяй, канструяваннем. У чэмпіёна таксама 24 гадзіны ў сутках. А прадукцыйнасць на зайздросным піку. Як так?
«Арганізацыя, рэжым», — упэўнены Георгій. Ён лічыць, што гэта залежыць ад сям'і. Калі ў юнака з'явіўся трэнер, нагрузка павялічылася. Мама Святлана дапамагала сыну чарціць графік у табліцах, весці практычна пагадзінныя дзённікі. Навошта? Каб сын не страчваў час. Шашкі, урокі, хобі і абавязкова — свабодныя гадзіны. Чалавек не робат. Без адпачынку ён перагарыць. Планаванне — адзіны спосаб мець рэзультат без праблем са здароўем.
Перад чэмпіянатам свету гэтым летам Георгій Выдзерка займаўся па 8 гадзін штодзень, цяпер — па 4—6, бо ўрокі самі сябе не зробяць, на іх таксама патрэбны час. Пасля турніраў можна даць сабе магчымасць «пабыць агароднінай», як жартуе чэмпіён.
Голас Георгія прыемны, упэўнены, і сам ён упэўнены. Эмацыянальна старэйшы за аднагодкаў. Думкі, аналіз, адкрытасць. Нядзіўна, што на спаборніцтвах ён адчувае сябе як рыба ў вадзе. Сярод яго аднадумцаў — дарослыя людзі. Кажа, што, нягледзячы на канкурэнцыю, камунікаваць з іншымі шашыстамі вельмі падабаецца. І адносіны па-за межамі партый з сапернікамі добрыя і цёплыя.
Эмацыянальная даросласць — гэта не адзіны бонус, які даюць заняткі шашкамі.
Ва ўсіх шашыстаў, шахматыстаў бліскучая памяць. Вучыць вершы? Раз прачытаў вечарам і яшчэ раз перад урокам — гатова. Тое самае — з любымі параграфамі. Яны аналітыкі. Адціснуць патрэбнае без вады — у імгненне вока. З матэматыкай, інфарматыкай — ніякіх праблем.
Пасля першых вялікіх спаборніцтваў у Георгія з'явілася шалёная матывацыя вучыць замежныя мовы. Галандцы, кітайцы, эстонцы, немцы — ніхто не гаворыць па-руску. А паразмаўляць так хочацца.
Турніры — цудоўная магчымасць убачыць свет. Разам з мамай Георгій Выдзерка пазнаёміўся са славутасцямі беларускіх гарадоў, а таксама Польшчы, Літвы, Нідэрландаў, Эстоніі, Ізраіля, Турцыі, Балгарыі, чэмпіянаты ж праводзяць у розных кутках планеты. Класныя бонусы для дзіцяці, ці не так?
Калі Святлана, мама Георгія, разважае пра формулу поспеху і псіхалагічнага спакою дзіцяці, у словах яе і колер, і гук. Шчырыя думкі маюць лячэбны сэнс. Ён натхняе іншых бацькоў.
— Адно слова — павага. Ніколі не ставілася да Георгія як да малога карапуза. І ў два гады ён ужо быў асоба, роўная мне. Адказвала на кожнае пытанне. Калі ён да мяне падыходзіў, я адкладвала ўсе справы, давала зразумець: «Ты для мяне важны». Дзеці з маленства адчуваюць бацькоўскую павагу. Паступова яна стане самапавагай. Дзіця сустрэне ў жыцці рознае, і людзі нагавораць яму балючага. Але ўнутраная апора гарантуе, што шчыт ніхто не праб'е. «Ты не зможаш! Там усе разумныя! Куды лезеш?» Ну, калі вы лічыце, што ваша дзіця не можа, то яно і не зможа. Бо думка — рухавік. Асабліва маміна», — кажа Святлана.
— Атрымліваецца, павага — галоўнае?
— Яшчэ вера, безаглядная, абсалютная. Ляжыць дзіця на падлозе, плача, перажывае парад няўдач — няважна. Сляпая вера — магутная зброя. Найлепшыя лекі. Пахіснешся, пачнеш сумнявацца ў сілах свайго дзіцяці — шчыт праб'ецца. І гэта шчыліна нагадае пра сябе ў самы адказны момант. На чэмпіянаце свету я назірала такія гісторыі. Былі паўналетнія хлопцы, таленавітыя. Але ў дзяцінстве іх веру прабілі, яна кульгае. Яны наверсе, але далёка не так, як маглі б. А ёсць дзеці менш таленавітыя, затое з верай у сябе. Ідуць як танкі. Вось дзе магія.
— А якія практычныя моманты добра памятаць бацькам?
— Забыцца пра выразы: «Ты не такі, зрабіў не тое, трэба было быць лепшым». Так, мы не можам пастаянна хваліць. Але памятаць, што гэта ты зрабіў дрэнна, а не сам дрэнны, можам, — лічыць мама чэмпіёна. — І галоўнае. Ты зрабіў дрэнна — цябе пакаралі. Навошта? Проста выправі! І без ціску. Віна жудасна абразае крылы. Яна цягне за сабой пакаранне ад кагосьці ці ад самога сябе. Але ўсе маюць права на памылку. Гэта зноў пра павагу да сябе і іншых. А яшчэ дзіцяці добра адразу зразумець, што ўсё ў яго руках, спіхнуць на абставіны не атрымаецца. Ударыўся аб ножку стала — стол кепскі? Дробязь, якая выхоўвае негатыўную ўстаноўку. Шукаць апраўданне звонку — псіхалогія паражэння.
Успамінаю чэмпіянат Беларусі, на якім Георгій стаў самым маладым чэмпіёнам. Я тады сядзела ў калідоры, пісала планы. Галоўны суддзя гаворыць: «Георгій, пакажы мне свой талісман». Сын адчыняе дзверы да мяне, кажа: «Мама, тут пра талісман пытаюць». Суддзя: «Што там у цябе?» Не разумеюць яны: талісман сядзіць у калідоры і піша планы. Мы пра гэта маўчым, бо мяне перастануць пускаць на спаборніцтвы. Ужо спрабуюць. Але я пакуль яшчэ прарываюся (усміхаецца).
...Гэта маці здзіўляе мудрасцю, да якой хочацца дакрануцца. Няма і ніколі не будзе ў дзіцяці лепшага талісмана, чым яго любячыя бацькі.
Маргарыта САДОЎСКАЯ
Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.
Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».