Як часам піша «Звязда», «што было — было». Неяк раз, 9 мая, у нашай вясковай хаце гасцяваў сапраўдны генерал, і мая непітушчая мама з ім выпіла.
Зрэшты, расказ аб гэтым трэба пачаць здалёк.
Кажуць, старажытныя мудрацы не прызнавалі дарог, якія не вялі да храмаў. Іх, цэркваў, касцёлаў, сінагог, мячэцяў, трэба разумець, вельмі многа было, і ў нас, у Беларусі — таксама, але ж некалі даўно, бо потым шмат што было разбурана, шмат што зачынена. Людзі сталі хадзіць іншымі сцежкамі — хто на розныя кінафільмы, канцэрты ды танцы, хто (не без гэтага) у краму па віно, а хто і да нас у хату ці на падворак.
Я раскажу, чаму. Таму што жылі, можна сказаць, у цэнтры, у самым бойкім месцы. З аднаго боку ў нас быў будынак Дома культуры з танц- і кіназалам на 360 месцаў, з бібліятэкай, з канторай гаспадаркі, з другога — ФАП. Вось людзі і сцякаліся. Нейкага спецыяліста на месцы няма, дакторка на выкліку, зарплату яшчэ не прывезлі ці па яе сабралася вялікая чарга, — значыць, у нас можна пачакаць, абмеркаваць апошнія навіны, з нечага ці з некага пасмяцца... Прычым не толькі: у дзень той жа зарплаты, напрыклад, убачыўшы збор публікі, у нас на падворку з'яўляўся мясцовы тэнар, дзядзька Міша, — спяваў свае каронныя «Вдоль по Питерской» і «Коробушку»... Голас быў — не перадаць! Па такім вялікая сцэна плакала!
Не пуставаў і наш Дом культуры. На тыя ж індыйскія фільмы народ проста валам валіў (часам, дарэчы, праз наш двор, бо так на дваццаць метраў бліжэй) і са сваімі табурэткамі, бо крэслаў (паўтаруся: 360-ці!) не хапала... Калі ж прывозілі кіно «толькі для дарослых» (цяпер гэта 16+), тыя ў нас пакідалі дзяцей, а самі ішлі глядзець...
І ўсім было добра: мы, малыя, гулялі альбо, седзячы на ганку, глядзелі на экран, слухалі індыйскія песні.
З ліхвой хапала і сваіх: у нас быў свой вакальна-інструментальны ансамбль, на танцы сцякалася моладзь з усёй акругі. Здаралася, месца для ўсіх не хапала, і тады частка моладзі выходзіла на двор, на свежае паветра. Часам сярод кавалераў разгараліся спрэчкі і — зноў жа не без таго — трашчалі штыкеціны нашага плота.
З канцэртамі, са спектаклямі выступалі ў нас і сапраўдныя артысты — з Масквы, з Кіева, а неяк быў цырк з Ленінграда... І тады калі-нікалі начальства прасіла маму па-суседску зварыць бульбачкі, прынесці салёных агурочкаў альбо і ў нас дома сабраць на стол — пачаставаць некага з самых пачэсных прыезджых гасцей.
...Прыкладна так у нашай хаце з'явіўся сапраўдны генерал, і частавалі яго таксама ўсім сапраўдным: цікавай гутаркай (бацька мог падтрымаць размову хоць з першакласнікам, хоць з міністрам), гарачай бульбай, салам, агуркамі, мёдам...
Здаецца, усяго ўжо хапала на стале, аднак мама ўсё тупала, старалася нешта падаць. І тады генерал проста загадаў ёй сесці, наліў віна. Ніякія маміны адгаворкі ў разлік не браліся (дзень Перамогі!), — прыйшлося ўважыць кампанію, выпіць. Потым яшчэ і яшчэ...
Калі госці з хаты сышлі, мама ляжала, як тая параненая — з мокрым ручніком на галаве. А тата потым падсмейваўся: маўляў, ага, яна непітушчая з законным мужам, а як з генералам, дык ого-го!
...І яшчэ. Хата наша будавалася па тыпавым праекце. Акурат такіх самых, абсалютна аднолькавых, у вёсцы, на вуліцы, было шмат. Не дзіва, што часам п'яныя дзядзькі (цёткі напіваліся хіба з генераламі) блыталі весніцы, а потым і дзверы. Такім чынам у нас ледзь не паўтарылася вядомая кінагісторыя: пакуль мама тупала па гаспадарцы, у хату «ўваліўся» адзін з суседзяў, раздзеўся і лёг у пасцель...
Можна ўявіць пачуцці бацькі, які, вярнуўшыся з работы, убачыў, што ягонае месца ўжо занятае...
Шчасце, чалавек той быў і добра знаёмы, і сам па сабе прыстойны... Проста з вяселля ішоў, «стаміўся» і трохі «недацягнуў»: яго дом — такі самы цагляны, абтынкаваны — быў на нашай жа вуліцы, метраў на дваццаць далей... Назаўтра прыходзіў выбачацца.
...Карацей, вёска тады жыла весела. Цяпер — класік праўду пісаў — «Няма таго, што раньш было».
Іван ГАРАЛЬЧУК
г. Мінск
Не ведаю, як чый, — наш хатні тэлефон у апошнія гады амаль заўсёды маўчыць. Гэта некалі ён не сціхаў, асабліва па вечарах, бо служыў і нам, і суседзям... У многіх тады свайго не было. Бывала, просяць «да апарата» Ларысу Іванаўну (помніце ў «Міміно»?), і пакуль ты сцяміш, якую?.. Здаралася, не толькі на іншы паверх, у суседні пад'езд па яе хадзілі. Вось так і знаёміліся, калі было з кім, бо часам жа людзі не туды траплялі, памыляліся...
У адну кватэру, як расказвалі, нехта цэлы дзень званіў — прасіў да тэлефона Васіля Іванавіча. Казалі чалавеку, што не тыя лічбы набраў, што тут такога няма. Ён як быццам верыў, нават прабачаўся, а праз нейкі час зноў абрываў тэлефон... Дастаў, карацей: прыйшлося сказаць, што Васіля Іванавіча няма і не будзе, што ён... патануў. «Як? — жахнуўся суразмоўнік. — Калі гэта здарылася?!» — «Даўно... Яшчэ ў Грамадзянскую...»
Больш па тым нумары Васіля Іванавіча не пыталіся, бо нарэшце зразумеў чалавек, што не трэба шукаць «нябожчыка» там, дзе яго няма. Зразумеў, заўважце, з дапамогай жарту — у гэтым выпадку, магчыма, абдуманага. А бывае ж...
Восем гадоў таму, якраз перад Калядамі, нашаму зяцю спаўнялася 30. Мы доўга думалі, што б яму падарыць, і ўрэшце палажылі ў канверт грошы на новы мабільнік.
Ледзь не назаўтра Сяргей пазваніў нам (ужо з новага тэлефона), падзякаваў за падарунак, сказаў, што вывучае яго магчымасці...
Гэта — я добра помню — было ў нядзелю, а ў панядзелак...
Раніцай, на трамваі, зяць паехаў на работу. Па дарозе, як потым расказваў, зайшоў у інтэрнэт, паглядзеў-пачытаў навіны — не заўважыў, як дабраўся да свайго прыпынку... Спешна рушыў на выхад, выключыў тэлефон, які раптам на ўвесь трамвай аб'явіў: «Слухайце казку «Воўк і сямёра казлянят».
Шчасце, што дзверы ў трамваі ўжо адчыніліся, і Сяргей — разам з усімі «казлянятамі» — паспеў выскачыць на вуліцу. А ўжо там — збочыў у двор найбліжэйшага дома, хай не адразу, але ж выключыў казку, пабег на работу і нават паспеў на ранішнюю планёрку. Сяргеева начальства праводзіла іх кожны панядзелак (гэта — як закон) і называла пяцімінуткамі, хоць цягнуліся яны...
У асобныя дні — проста гадзінамі! За гэты час, як казаў Сяргей, можна было б чорту галаву скруціць, а яны замест гэтага сядзелі за сталом: слухалі выступленні, нараканні, папрокі шэфа, потым з пустога ў парожняе пералівалі самі.
Мабільнікі перад нарадай, ну вядома ж, выключалі. Сяргей, як быццам, таксама, але ў той раз — новы апарат! — мусіць, неяк не так. Факт, што словы дырэктара: «Сёння я сабраў вас, каб сказаць...», перапыніла гучнае: «Слухайце казку «Воўк і сямёра казлянят»...
Шасцёра ўдзельнікаў нарады (Сяргей — сёмы — разам з тэлефонам куляй сігануў за дзверы) ледзьве стрымалі рогат!
...Факт, што пяцімінутка ў той панядзелак прайшла ўсяго за паўгадзіны. І потым, у іншыя панядзелкі, больш чым 30 хвілін яны не займалі — людзі ішлі працаваць. Праўда, без нашага зяця: ён на ўсякі выпадак звольніўся — знайшоў сабе іншую работу.
Ірына НІЧЫПАРЧУК
г. Гродна
Праўду кажуць, што гарбатага хіба труна паправіць. Як і ўпартага...
Узяць хоць бы тога Цярэшку. Мужык як мужык: чатыры класы адукацыі, а форсу — яшчэ да вайны на ўсе дзесяць было. А ўжо пасля яе, калі жывым-здаровым вярнуўся дамоў, калі старшынёй сельсавета стаў, дык і наогул — без фігі не да носа...
Праўда, не спраўляўся ён са сваёй работай, не цягнуў. Вось і «папрасілі» вызваліць крэсла: хай не адразу, прапанавалі іншае, трохі ніжэйшае, — брыгадзірам паставілі.
Пасада як быццам новая, а кіраўнік застаўся ранейшым. Толькі і ведаў, што горла драць — крычаць на людзей. Маўляў, і тое зрабілі не так, і гэта не гэтак... Смялейшыя пыталі: «А як жа трэба было?» Ён шчыра адказваў: «Не ведаю. Але не так!»
Стаміліся людзі, у іншыя брыгады прасіліся, у жонкі яго пыталіся, як яна з ім жыве? Тая, бедная, хіба ўздыхала, казала: «Бабачкі, блага з благім, а без ніякага...».
Жанчыны, а найперш удовы з дзецьмі, усё разумелі. І многія, відаць, таксама згадзіліся б пацярпець. А вось усё ці не ўсё — пытанне...
Вяскоўцы тады на балоце сушылі сена, прычым — для сваіх каровак: зграбалі ў валкі, у кучы, звозілі ў гумны, адзін аднаму дапамагалі... Толькі да Цярэшкі ніхто не спяшаўся. Жонка яго складала стог, ён завіхаўся — падаваў. Пачынала цямнець. «Быў бы ты чалавекам, — не стрывала Цярэшчыха, — дык і да нас нехта падышоў бы, дапамог крыху. А так... Воўк ваўком!»
Крыўдныя словы, і муж іх, вядома ж, не дараваў бы: замахнуўся б, а то і агрэў бы жонку грабільнам ці віламі, аднак... Сам быў на зямлі, яна — высока на стозе.
Прытаптала там апошнія пласты, вылажыла верхавіну, каб вецер не знёс, акуратна паклала на яе апоўзіны (звязаныя паміж сабой маладыя бярозкі) ды стала чакаць, што зараз муж перакіне вяроўку, па якой яна зможа спусціцца на зямлю. А той сабраў граблі ды вілы і пайшоў сабе на дарогу. «Цярэшка, будзь чалавекам, — пачала маліць жонка, — падай вяроўку! Я ж без яе не злезу — скалечуся!»
Муж на гэтыя словы нават галавы не павярнуў.
Тым часам людзі з балота разышліся-раз'ехаліся, на дварэ зусім сцямнела. Цярэшчыха адна, сірацінай, стаяла на стозе — спадзявалася яшчэ, што муж папалохае яе ды вернецца. А потым...
Ну што ёй было рабіць? На адзін бок стога скінула тыя апоўзіны, на другі — ладную кучу сена, каб мякчэй было прызямліцца, ды «з'ехала» ўніз — пашыбавала дадому.
...А дождж, ён і праўда ідзе не тады, як просяць, а тады, як косяць ды сена сушаць: зарадзіў назаўтра і на цэлы тыдзень! Праўда, з невялікімі перапынкамі, у час якіх непарушаныя, цэлыя стагі людзі памалу звозілі дамоў. А вось Цярэшкаў разбураны — аж да нізу прамок, сена сапсавалася.
...Казалі, што ў гэтым вінаваты вецер. І, між іншым, праўда: ён можа нарабіць шкоды. А найбольш — гуляючы ў пустых галовах.
Ніна КАНДРАШОНАК
г. Петрыкаў.
Рубрыку вядзе Валянціна ДОЎНАР
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
