Каб сустрэць свой аб'ект вывучэння, гэтыя людзі, бывае, доўгі час узіраюцца ў неба ці блукаюць сярод хмызнякоў, уважліва прыслухоўваюцца да гукаў лесу і поля. Яны знаёмяць нас з новымі відамі птушак, якія прыляцелі ў Беларусь, і дапамагаюць захоўваць рэдкіх птушак. Пра асаблівасці сваёй прафесіі расказала арнітолаг Анастасія Кузьмянкова.
– Анастасія, а хто такія арнітолагі?
– Гэта адмыслоўцы, якія займаюцца вывучэннем птушак. Ёсць арнітолагі, якія, як я, ведаюць стандартныя методыкі ўліку, умеюць праводзіць даследаванні, могуць паехаць кудысьці палічыць птушак, абагульніць назіранні. А ёсць яшчэ арнітолагі-ветурачы. І тут часам узнікае блытаніна. Бывае, мне кажуць: «Вы ж арнітолаг, бачыце, у птушкі зламана крыло, падкажыце, што рабіць». А я магу ж толькі ўлік правесці і не ведаю, як лячыць. У арнітолагаў таксама ёсць свая спецыялізацыя, і ў чым пэўнае заданне кожнага спецыяліста – гэта асобнае пытанне.
– А на якім відзе птушак вы спецыялізуецеся?
– Калі я вучылася ў магістратуры і аспірантуры, займалася кулікамі, якія жывуць на сельскагаспадарчых ландшафтах, таму што ў Беларусі гэта недадаследаваная вобласць. Вывучэнню відаў, што гняздуюцца менавіта на сельгаспалях, у нашай краіне не надавалі ўвагі, таму гэта было маёй тэмай.
– З чаго пачаўся ваш шлях у прафесію?
– Адкуль такая любоў да птушак? – Я паступала ва ўніверсітэт, каб быць арнітолагам. Птушкамі захаплялася з дзяцінства, гадоў з васьмі-дзевяці. Гуляла па сваёй вёсцы, глядзела вакол і ўбачыла на дрэве незвычайную птушачку. Як потым высветлілася, гэта быў попаўзень – адзіны прадстаўнік птушак, які можа перасоўвацца па ствале ўніз галавой. І вось я пайшла ў бібліятэку ды паспрабавала вызначыць від па ілюстрацыях. Мяне гэта вельмі зацікавіла, і я вырашыла далей пашыраць свае спазнанні ў гэтай вобласці. Чаму птушкі? Не ведаю, гэта, пэўна што, як з каханнем – проста так здарылася.
– Якая птушка, на ваш пагляд, самая цікавая ў Беларусі?
– Ёсць птушкі, якія рэдка бываюць у нашай краіне. І я з маім сябрам Дзянісам Кіцелем кальцавалі прадстаўнікоў такіх выглядаў. Напрыклад, пеначку-зарнічку, аўсянку- дробку, аўсянку-рэмеза. Мы іх упершыню адлавілі ў Беларусі, і зрабіць гэта было няпроста. Я дапамагала Дзянісу. Гэта было так цікава і незабыўна! Уявіце, ты раптам разумееш, што ніхто ў краіне яшчэ не трымаў у руках гэтай птушачкі... (Усміхаецца.) Падчас восеньскай міграцыі да нас могуць залятаць прадстаўнікі розных відаў, але не ўсіх лёгка адзначыць без адлову. Напрыклад, аўсянка не спявае, прашмыгне ў кустах – і ўсё, а калі праходзяць адловы, яна можа трапіць у рукі арнітолага. Яшчэ мне падабаецца хадулачнік, вераб'іны сычык, чыж… Спіс улюбёнчыкаў можна працягваць.
– А як праходзіць кальцаванне птушак?
– Тут усё даволі проста. На лапку надзяваецца металічнае кольца, на якім напісана назва краіны, дзе злоўлена птушка, і ўнікальны нумар. Па такім кольцы можна даведацца, напрыклад, што яна прыляцела з Германіі. Гэта вельмі важна для вывучэння міграцый птушак. У нас ёсць цэнтр кальцавання, дзе захоўваюцца ўсе сабраныя даныя. Адмыслоўцы пад канец года здаюць туды звесткі па беларускіх кольцах і адзначаных відах. А потым цэнтры кальцавання розных краін звязваюцца адзін з адным. Прыкладам, паведамляюць, што вось такога ліку была злоўлена вось такая птушка, і просяць пра яе дэталёвую інфармацыю – дакладныя каардынаты, дзе яна зарэгістравана і акальцавана, узрост, падлога і шмат што іншае. То-бок складаецца адмысловая анкета птушкі, якая была адлоўлена. У цэлым кальцаванне – гэта метад, які выкарыстоўваецца для пошуку адказаў на шмат якія важныя пытанні.
– Чым вы цяпер займаецеся?
– Працую ў таварыстве «Ахова птушак Бацькаўшчыны». Там я задзейнічана як арнітолаг-эксперт. А яшчэ праводжу лекцыі, экскурсіі. Але ў цэлым усё адно гэта ўсё пра птушак і для птушак.
– З чаго пачынаецца ваш працоўны дзень і як праходзіць?
– Бывае па-рознаму. У мяне шмат камандзіровак, таму дзень складаецца ў залежнасці ад таго, еду я куды-небудзь ці застаюся на месцы. Калі выезду няма, то зранку правяраю пошту, планую, што патрэбна зрабіць, – і за працу. А ў камандзіроўках усё па-іншаму. Вось летам, напрыклад, у мяне былі ўлікі чорнага бусла ў заказніку «Казьянскі». Тады працоўны дзень пачынаўся з таго, што я прачыналася ў машыне, у якой начавала (смяецца). Потым снедала, чакала, пакуль прагрэецца зямля, і гадзін з 11-і займалася назіраннем у розных кропках. Бываюць і іншага роду камандзіроўкі, калі я праводжу экскурсію ці чытаю лекцыю. Бо «Ахова птушак Бацькаўшчыны» займаецца і папулярызатарскім кірункам, прыцягненнем людзей да аховы прыроды.
– Былі ў вас нейкія цікавыя выпадкі?
– Адно з кірункаў маёй працы – гід па дзікай прыродзе. Раней праводзіла экскурсіі для замежных груп. Звычайна гэта былі вялікія туры, дзе мы ездзілі па ўсёй Беларусі і глядзелі на птушак. Аднойчы прыехала група пажылых англічане. Я іх сустрэла ў аэрапорце, пазнаёміла з праграмай. А яны на мяне глядзяць і кажуць: «Так, гэта ўсё выдатна, але дзе наш гід?» Мне тады было 23 гады, я прыйшла з хвосцікам, у падраных джынсах ды ружовай майцы. Вось яны і не зразумелі, што гэта іх мясцовы экскурсавод (смяецца). Быў яшчэ выпадак, калі мы з групай увечар адправіліся на дупяліны ток, і мне адна з удзельніц паведамляе: «У мяне курыная слепата». Гэта значыць, што чалавек у цемры нічога не бачыць. А нам трэба было ісці яшчэ паўтара кіламетра прыцемкам. Я ў шоку, але разумею, што пытанне трэба вырашаць. І тут бачу – нейкі бус заехаў на сенажаць. Падышла. У ім аказаліся бельгійцы-бёрдўотчары. Вытлумачыла ім, што трэба завезці нашу ўдзельніцу. У выніку гэта кабета і яшчэ частка групы з'ехалі, а іншыя пайшлі далей.
– У чым, па-вашаму, складаецца галоўная праблема абароны рэдкіх відаў птушак?
– На жаль, гаспадарчая дзейнасць чалавека вельмі моцна ўплывае на навакольнае асяроддзе. Бывае, складана падтрымваць высокую колькасць птушак з-за змены экасістэмы. Напрыклад, глушэц – птушка стараўзроставага лесу, і ні ў якой новай пасадцы, ні ў якім маладым хвойніку яго ніколі не будзе, бо ў нас лясы часта высякаюцца, узнікае праблема, як захаваць гэтых птушак. Трэба менш турбаваць пярнатых, не парушаць месца іх пасялення, браць пад ахову больш відаў.
Ангеліна ВАРАТЫНСКАЯ
Фота з архіва гераіні
Інтэрв'ю з алімпійскім чэмпіёнам па фехтаванні.
Прафесійна, аператыўна, па-добраму.
