Леташнія змяненні ў Адміністрацыйны і Крымінальны кодэксы краіны зрабілі іх больш гуманнымі. Новаўвядзенні даюць больш магчымасцяў для альтэрнатыўных мер адказнасці, якія не звязаныя з пазбаўленнем волі і ўвогуле з прымяненнем крымінальнага пакарання. А меркаваныя змяненні, датычныя магчымасці звяртацца для перагляду справы ў Канстытуцыйны суд, стануць дадатковым стымулам для судоў агульнай юрысдыкцыі больш дбайна працаваць з заканадаўствам, на падставе якога разглядаюцца справы, лічыць Валерый Калінковіч, першы намеснік старшыні Вярхоўнага суда. Пра ўдасканаленне парадку абскарджвання судовых рашэнняў, каб кожны мог звярнуцца па абарону сваіх парушаных правоў, ішла гаворка і на нядаўняй нарадзе ў кіраўніка дзяржавы, дзе ён падкрэсліў, што магчымасць выправіць судовыя памылкі павінна быць безумоўна гарантавана чалавеку, а судаводства мусіць быць максімальна справядлівым. Для гэтага мяркуецца распаўсюдзіць дзеянне інстытута апеляцыі на ўсе судовыя рашэнні, у тым ліку на рашэнні Вярхоўнага суда (цяпер яны не падлягаюць абскарджванню). Дарэчы, у склад апеляцыйнай калегіі, магчыма, змогуць увайсці не толькі суддзі, але і прадстаўнікі грамадскасці.
Чым больш альтэрнатыўных магчымасцяў пакаранню ў правасуддзя, тым менш асуджаных і менш асоб, якія прыцягваюцца да крымінальнай адказнасці за несур'ёзныя правапарушэнні. І хоць у 2020-м колькасць адміністрацыйных спраў значна ўзрасла, у 2021-м назіралася адваротная тэндэнцыя. Што датычыцца павелічэння жорсткасці ў пакараннях, то яны ў законе сталіся кропкавымі, а асноўная маса паправак была скіравана ўсё ж не на лібералізацыю, а на прадастаўленне магчымасці альтэрнатывы, запэўніў Валерый Калінковіч.
Права грамадзян непасрэдна звяртацца ў Канстытуцыйны суд (пры выкананні азначаных у Канстытуцыі ўмоў) прымусіць суды стаць больш дысцыплінаванымі. Прынамсі, выключыць выпадкі прыняцця рашэнняў, калі закон трактуецца не ў адпаведнасці з яго дакладным сэнсам. Існуе такая падстава для перагляду рашэння суда, калі ён у сваім рашэнні сказіў дакладны сэнс закона, канстатаваў Валерый Калінковіч.
— Гэта таксама стане яшчэ адной нагодай паляпшаць работу нашых судоў ва ўсіх формах і напрамках, таму што ўжо цяпер можна спрагназаваць: жадаючых звярнуцца ў Канстытуцыйны суд са скаргай можа быць дастаткова.
Правая культура з часам павышаецца. Адна з нядаўніх навел — прадугледжанае за абразу гонару, годнасці і дзелавой рэпутацыі крымінальнае пакаранне.
— Гонар, годнасць і дзелавая рэпутацыя — аснова паняцця «статус асобы чалавека», які падлягае заканадаўчай абароне ўсімі сродкамі: адміністрацыйна- і крымінальна-прававымі, — падкрэсліў суразмоўнік. — Пад канстытуцыйную гарантыю таго ці іншага права механізм абароны павінен утрымлівацца ў заканадаўстве больш нізкіх узроўняў: кодэксах і законах.
Што датычыцца адпаведнасці пакарання здзейсненаму правапарушэнню ў многіх адміністрацыйных і крымінальных справах 2020—2021 гадоў, то заканадаўчая вілка адказнасці ўстанаўліваецца заканадаўцам зыходзячы з той ацэнкі парушэння закона, якая ім прадугледжана, акрэсліў Валерый Калінковіч:
— Калі гаворка пра крымінальнае злачынства, трэба глядзець, наколькі яно па сваім характары і наступствах небяспечнае як з'ява. Пакаранне за збыт наркотыкаў у нас часта параўноўваюць з адказнасцю за забойства. А што, збыт наркотыкаў, ад якіх можна памерці, — не забойства? Забойства, проста ў растэрміноўку. Сацыяльныя наступствы ад абедзвюх з'яў суравымерныя. Крымінальна-прававая санкцыя ўстанаўліваецца ў залежнасці ад сацыяльных наступстваў і небяспекі самога правапарушэння. А вось гранічныя межы ўнутры санкцыі (умоўна, ад трох да дзесяці гадоў) вызначаюцца пры разглядзе канкрэтнай справы, калі ёсць канкрэтны злачынца, канкрэтныя абставіны здзяйснення. І ўжо справа суда — разабрацца ўнутры гэтай санкцыі і вызначыць меру адказнасці, якая павінна прымяняцца да чалавека ў канкрэтнай справе, прымяніць санкцыю так, каб было справядліва.
Пры пакараннях за антыграмадскі настрой жартаваць не варта, асабліва калі паглядзець на тое, што адбылося ва Украіне і ледзьве не здарылася ў Казахстане. Неабходна займаць жорсткую пазіцыю, адклаўшы ў бок сантыменты, калі гаворка ідзе пра пакаранне за дзеянні падобнага кшталту.
— Антыграмадскія праявы, які могуць нанесці сур'ёзны ўрон, павінны адпаведным чынам перапыняцца. Іншага шляху няма. У нас ёсць розныя меры пакарання, а ўжо якая кара будзе прызначана канкрэтнаму чалавеку, — вызначаецца прысудам суда, у залежнасці ад таго, хто на што «напрацаваў».
Такім чынам здзяйсняецца агульнапапераджальная функцыя крымінальнага закона.
Ірына СІДАРОК
Мерапрыемства праводзіцца на добраахвотнай аснове.
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
