Вы тут

З легендаў і казак былых пакаленняў… Родная мова: ганарыцца, ведаць, узбагачаць


У кожнага народа ёсць хаця б адзін геніяльны твор — гэта яго мова. Выказванне, з якім нельга не пагадзіцца. Недарэмна ў свеце вось ужо больш за дваццаць гадоў адзначаецца Дзень роднай мовы... Той самай, што, па выразе Максіма Танка, сатканая ў нас «з легендаў і казак былых пакаленняў, з калосся цяжкога жытоў і пшаніц, з сузор’яў і сонечных цёплых праменняў, з грымучага ззяння бурлівых крыніц...».


Час ідзе, змянілася вёска, якая традыцыйна лічылася захавальніцай слоўных скарбаў, з’явіўся інтэрнэт, які размывае ўсе наяўныя нормы і перакройвае свядомасць, дадалося эксперыментаў літаратараў... Як гэта паўплывала на беларускую мову? Разважаюць дырэктар выдавецтва «Мастацкая літаратура» Алесь Бадак, кандыдат філалагічных навук, дацэнт кафедры медыялінгвістыкі і рэдагавання журфака БДУ Пятро Жаўняровіч і я, пісьменніца, рэдактар аддзела культуры «Звязды» Людміла Рублеўская.

Пра мову літаратурную і ўжытковую

Л. Рублеўская. Мова — адзіная жывая стыхія, але заўсёды існуюць побач мовы ўжытковая і літаратурная... А ёсць яшчэ і мова мастацкіх твораў. Як яны сёння адрозніваюцца? Калі на пачатку ХХ стагоддзя выпрацоўвалі нормы літаратурнай мовы, гэта быў вельмі складаны працэс. Напрыклад, выбіралі, гаворку якога рэгіёна ўзяць за ўзор. Сёння ж у кожнай мастацкай кнізе, лічыце, свой моўны канон... Можа, гэта і слушна?

П. Жаўняровіч: Літаратурная мова — прыкмета адукаванага чалавека. Але нярэдка класічныя мастацкія творы маюць уплыў дыялектаў, такім чынам, у Івана Пташнікава — адзін варыянт мовы, у Вячаслава Адамчыка — другі, у Івана Мележа — трэці... Увод у мову дыялектызмаў — пытанне адкрытае. Яны, з аднаго боку, папаўняюць мову, з другога — ці паўсюль іх можна выкарыстоўваць?

А. Бадак: Калі я працаваў у «Бярозцы» ў пачатку 1990-х, мы шмат эксперыментавалі з мовай... Ужывалі тарашкевіцу, прыдумлялі новыя словы... Не ведаю, як ставіліся да гэтага мовазнаўцы.

Л. Р.: Тады быў час, калі імкліва мянялася жыццё, у такія перыяды, думаю, кожны мае права зрабіць свой унёсак, узбагачаць мову як можа, а час непатрэбнае адсее. І не мовазнаўцы, а пісьменнікі мову ўзбагачаюць. І я за тое, каб як мага больш і цяпер дадавалася — новых слоў, формаў...

П. Ж.: Літаратурная мова павінна быць унармаваная. Для рэдактара вельмі праблематычна, калі слова няма ў слоўніку, а ў тэксце ёсць. Напрыклад, я імкнуся не прапускаць у друк два словы — «накірунак» і «ўзгадаць». Акадэмічныя слоўнікі даюць толькі «кірунак» і «напрамак».

Л. Р.: Ну і няхай паралельна існуюць — і «згадаць», і «ўзгадаць»...

П. Ж: А чым яны семантычна адрозніваюцца?

Л. Р.: Асноўны сэнс, можа, і аднолькавы, але нюансы можна адчуць, як для мастака не існуе проста жоўтай ці зялёнай фарбы, а ёсць сотні іх адценняў. Паглядзіце, як Алесь Разанаў у «Этымалагічных эцюдах», яго апошняй працы, якая друкуецца цяпер у «ЛіМе», расшыфроўвае беларускія словы-этнонімы... Кожны іншы гук дае яму іншую прывязку, асацыяцыю.

П. Ж.: Трэба ў літаратурнай мове трымацца нормы. Гэтак у Расіі абураліся — як гэта мы будзем выкарыстоўваць слова «кофе» толькі ў мужчынскім родзе? Але калі сёння ў інтэрв’ю чалавек кажа «вкусное кофе», гэтым паказвае сваю культуру маўлення. У нас жа няма законаў, як у той жа Францыі, калі праглядае СМІ спецыяльная камісія і штрафуе выданні за выкарыстанне непатрэбных англіцызмаў.

А. Б.: Адно, калі мы кажам пра формы слоў, скажам, «наагул» ці «наогул», і іншае, калі кажам пра дыялекты. У нас у выдавецтве ў серыі «Залатая калекцыя беларускай літаратуры» выйшаў том беларускага апавядання 1920–30-х гадоў. Мне ён цікавы словамі, многія з якіх проста забытыя. І важна, каб як мага болей такіх сакавітых слоў захавалася ў мастацкіх тэкстах, таму што носьбіты, на вялікі жаль, сышлі.

Л. Р.: Памятаю, яшчэ на пачатку 1990-х гучала, што, вось, хутка знікнуць апошнія носьбіты «сапраўднай» беларускай мовы, вяскоўцы, і мова знікне. Бо ў горадзе не могуць размаўляць на правільнай, «сапраўднай» беларускай мове, асабліва «дзеці асфальту». Нават комплекс такі ў нас спрабавалі ўзгадаваць. Але гучала і іншае меркаванне: мова выратуецца, калі прыжывецца «на асфальце».

А. Б.: У горадзе беларускамоўная інтэлігенцыя гаворыць менавіта на літаратурнай мове, і ў любым горадзе яна гучыць падобна... У той час як прыедзеш у вёску на Брэстчыне — пачуеш агромністую розніцу з мовай, на якой гавораць у вёсцы на Віцебшчыне.

П. Ж.: Любая літаратурная мова — французская, нямецкая, руская — створаная штучна. Літаратурную мову павінен успрымаць і той, хто нарадзіўся на Віцебшчыне, і той, хто на Брэстчыне. Іншае, што ўсе мовы апошнія дваццаць гадоў пачалі мяняцца. Праблема англа-амерыканізмаў закранула ўсю Еўропу. Сёння ў навуковых публікацыях пачынаюць вылучаць ўжо трэцюю форму мовы. Гэта формы вусная, пісьмовая і віртуальная. Віртуальная набліжаная да вуснага маўлення, але фіксуецца ў пісьмовай форме на экране камп’ютара альбо мабільніка.

Л. Р.: Беларуская мова паўнавартасна займае ўсе згаданыя пляцоўкі?

П. Ж.: Між іншым, беларуская мова нават у параўнанні з тымі мовамі, у якіх больш носьбітаў, у інтэрнэце прадстаўлена вельмі моцна. З аднаго боку, нават тое, што ёсць дзве формы пісьмовай мовы і ў Вікіпедыі змешчаныя артыкулы на тарашкевіцы і наркамаўцы, павялічвае колькасць яе карыстальнікаў. З другога боку, даследчыкі могуць толькі аналізаваць тыя працэсы, якія адбываюцца ў мове інтэрнэту, а нешта змяніць не ў стане.

Пра нормы і слоўнікі

Л. Р.: Памятаю, колькі было спрэчак пра слоўнік пад рэдакцыяй Крапівы, які падаваў шмат паралельных формаў, накшталт «вавёрка» і «белка», «аловак» і «карандаш». Я дасюль змагаюся, калі слова «падмурак» мне ўпарта правяць на «фундамент».

А. Б.: Я неяк спытаў у аднаго навукоўца, як ён глядзіць на тое, калі ўжываецца ў беларускай мове слова «карандаш» — гэта ж няправільна... Той адказаў: «А што рабіць, калі слова „карандаш“ у творах Аркадзя Куляшова?»

П. Ж.: Прабачце, але ў Аркадзя Куляшова ёсць і «Цвёрда трымаўся юнак на дапросе», хаця слова «дапрос» у беларускай мове няма. Нам даўно трэба новы вялікі тлумачальны слоўнік беларускай мовы тамоў на 15. Над яго папяровым выданнем трэба шмат працаваць, а вось інтэрнэт-версія магла б з’явіцца хутчэй. На жаль, памылак ва ўжыванні слоў вельмі шмат... Не толькі ў інтэрнэце, але і ў СМІ. Ну можа ж рэдактар аўтару падказаць, што нельга пісаць «ажаніўся на жанчыне», а толькі «з жанчынай»? Гэта сінтаксіс дзвюх моў, які адлюстроўвае менталітэт двух блізкіх народаў. «Ажаніцца з» — паказвае раўнапраўе ў сям’і, гэта зусім іншае, чым рускае «жениться на», якое фіксуе няроўнае становішча, у нас жа не было Дамастрою, а быў Статут. Таксама мала прыемнага, калі адбываецца трансфармацыя фразеалагізмаў, разбураецца нацыянальная карціна свету, чалавек пачынае запамінаць зусім не тое, што выпрацавана стагоддзямі яго народам, і сялянамі, і шляхтай.

А. Б.: Колас быў вельмі незадаволены тым, як перакладалі першы радок «Новай зямлі» «Мой родны кут, як ты мне мілы», таму што перакладчык Гарадзецкі прапаноўваў перадаць «кут» як «уголок» , але ў рускай мове гэта зусім не тое, што «куток» для беларусаў... Мова — сапраўды код да разумення душы народа.

П. Ж.: Нам патрэбны партал «Пісьменнасць.By», аналагічны парталу «Грамота.Ru». Але ў Расіі ён фінансуецца Федэральным агенцтвам па друку і масавых камунікацыях, курыруецца навукоўцамі Дзяржаўнага інстытута рускай мовы імя А. С. Пушкіна. А нам прапануюць стварыць падобнае хіба на грамадскіх пачатках...

Л. Р.: Мова развіваецца, і трэба дапускаць існаванне паралельных формаў... Колькі я адстойвала сваю аўтарскую мову ў гістарычных раманах — права на поўнагалоссе, поўныя канчаткі ў формах «лужынаў», «шафаў», формы «вашая», «ягоная»... Стылізацыю пад велягурыстую мову мемуараў... Паправяць, кіруючыся правіламі, — і разбураецца мелодыка фразаў...

П. Ж.: Ёсць даследчыкі, якія сцвярджаюць, што ідзе працэс семантычнай кандэнсацыі, сціскаецца маўленне, людзі хочуць меншай колькасцю знакаў перадаць большую колькасць інфармацыі... Таму згаданыя канчаткі лічацца неінфарматыўнымі, яны нічога не дадаюць да сэнсу, яны дадаюць да стылю пісьменніка.

Л. Р.: Яны перадаюць асаблівую мелодыку беларускай мовы, ментальнасць нацыянальную, калі хочаце! Тое, пра што Караткевіч казаў, што беларус па-асабліваму будуе фразу, колькі набраў паветра — столькі аддаў.

А. Б.: Карацей, я зразумеў, Людміле можна пісаць у сваіх творах «шафаў» і «гэтая», а ўсім астатнім трэба пісаць «шаф» і «гэта».

Л. Р.: Памятаю, у Літінстытуце адзін расійскі пісьменнік пачытаў мае першыя празаічныя спробы, тэксты былі на рускай мове, і адзначыў, што я будую фразы зусім не так, як рускія, што ў мяне мысленне нейкае інакшае. Нават пры тым, што я беларускую мову збольшага па кнігах вучыла! Ёсць рытміка нацыянальнай мовы, яе мелодыка, якую трэба захаваць!

П. Ж.: У нас не хапае навуковых кадраў і сродкаў. Ёсць, скажам, дзве навуковыя школы беларускай лінгвістыкі — у БДУ і БДПУ. Да сёння ў нас няма агульнай думкі, выкарыстоўваць форму «аб Івану», як прапаноўваюць навукоўцы БДПУ, ці «аб Іване», як лічаць у БДУ і прапісана ў акадэмічных граматыках.

А. Б.: Ну як гэта — два ўніверсітэты не могуць дамовіцца, якія канчаткі павінны быць у слоў? Прычым знаходзяцца ў адным горадзе!

Л. Р.: Гэта нармальная сітуацыя. Памятаю, як у Літінстытуце нам тлумачылі розніцу паміж Ленінградскай і Маскоўскай філалагічнымі школамі наконт некаторых слоў, напрыклад, «греча» і «гречка».

П. Ж.: Сёння здараецца, што чалавек можа проста запатрабаваць, каб не скланялі яго прозвішча, хоць гэта і будзе парушэннем нормаў граматыкі. Думаю, Янка Купала на тым свеце абурыўся б, каб дзе-небудзь прачытаў, што яго верш прысвечаны «Паўліне Мядзёлка», бо ў яго ж напісана — «Прысвячаецца Паўліне Мядзёлцы». А як правільна: «май» альбо «травень»? Абодва словы фіксуюцца, а ўладкаванасці няма...

Л. Р.: Ну а слова «саіскальнік» застаецца, ці ўсё-такі іншае падабралі?

П. Ж.: Вы, вядома, можаце напісаць «спашукальнік», але калі будзеце абараняць дысертацыю, то не абароніце яе, бо ў слоўніках даецца толькі «саіскальнік», хоць слова «іскаць» у беларускай мове няма.

Пра крыніцы ўзбагачэння

П. Ж.: Так, мова — жывы арганізм, яна ўвесь час узбагачаецца. Сёння, напрыклад, з’явілася шмат новых слоў, звязаных з каранавірусам. Але ў апошнім акадэмічным слоўніку беларускай мовы 2012 года слова «каранавірус» няма. Расіяне выдаюць новы слоўнік раз на год, у нас дзесяць прайшло... Сярод крыніц узбагачэння мовы — дыялектызмы, гістарызмы. Калі ў 1990-х мы пісалі, што Францыск Скарына атрымаў званне бакалаўра, гэта слова было ў пасіўным складзе мовы. Сёння словы «магістр», «бакалаўр» вярнуліся ў актыўны ўжытак.

Л. Р.: Але ж ведаю выпадкі, калі словы і сёння адмыслова прыдумляюць ці адшукваюць, каб папулярызаваць.

П. Ж.: Можа, нейкія такія словы і прыжывуцца. Працэс сціскання мовы не спыніцца. Таму што мы ніколі не скажам сёння «пабягу на маршрутнае таксі», скажам: «на маршрутку». А Ірына Шкраба ў сваім слоўніку падае больш за дзве тысячы безэквівалентных слоў: «сёлета», «знічка», «палавець»... Вось дзе трэба браць багацце — з народнай мудрасці!

Л. Р.: Ва ўрыўку са свайго рамана, які ўзялі для ўсебеларускай дыктоўкі, я адмыслова пакінула слова «цікавостка», хоць тады гэта не было маім звычайным ужытковым словам. Вырашыла трохі падтрымаць распаўсюд гожага слоўца.

П. Ж.: Калі слова ўжывае ў сваіх творах некалькі пісьменікаў, яго спакойна можна браць у картатэку. Памятаю, як я аналізаваў Караткевічава слова «прыўкрасны». Адразу яго перанялі тыя, хто меў адносіны да гістарычнай літаратуры.

Л.Р: Я, напрыклад.

П. Ж.: Потым, гляджу, слоўнік новых слоў ужо фіксуе гэтую лексему, хаця, напрыклад, шаноўны Алесь Каўрус выступіў за яе непрыняцце. Караткевіч на машынапісе «Зямлі пад белымі крыламі», дзе рэдактарам закрэслена слова «прыўкрасны», на палях піша: «Ёсць такое слова. Глядзі Раманава». Відаць, меў магчымасць чытаць тамы этнографа Раманава ў Кіеве, у нас жа тыя рарытэты згарэлі падчас вайны.

А. Б.: А як змагацца з англіцызмамі? Скажам, адпаведнік слову «фэйк» хіба нельга знайсці?

П. Ж.: Вы можаце, безумоўна, казаць «хлусня». Але калі вы сказалі «фэйк», паказалі, што вы «ў трэндзе». Мы ж не прымусім моладзь не выкарыстоўваць словы «лайфхак», «дэдлайн», «хайп»... А як пачалася пандэмія, укаранілася слова «вебінар» — канферэнцыя у дыстанцыйным фармаце. Па-мойму, няма чаго хвалявацца, што беларуская мова знікне, — такія сёння магчымасці для яе развіцця і папаўнення, у тым ліку інтэрнэт.

А. Б.: Мяне вельмі насцярожвае, што сённяшнія маладыя пісьменнікі шмат часу праводзяць у інтэрнэце. Інтэрнэт псуе стыль. Колькі памылак, абдруковак даносіцца да чытача... Мне не падабаецца, калі ў інтэрнэце сярод беларускамоўных чытачоў распаўсюджана трасянка.

П. Ж.: Ёсць такі выраз — кропкі біфуркацыі, якія вызначаюць шлях далейшага развіцця. Для мовы гэта з’яўленне пісьма піктаграфічнага, потым алфавіта, потым кнігадрукавання... І кожная такая кропка змушала мысленне чалавека перабудоўвацца. Новая такая кропка — эпоха інтэрнэту, тады загаварылі пра кліпавае мысленне, да якога мозг дарослых не прыстасоўваецца... Але за дваццаць гадоў нават у нас мозг прыстасаваўся. Мы ўлоўліваем інфармацыю па сорак-пяцьдзясят разоў у суткі, калі заходзім у інтэрнэт і праглядаем навіны, прывыклі, што абавязкова павінен быць элемент вербальны і візуальны.

А. Б.: Для развіцця мовы вельмі важна перакладаць творы замежных аўтараў...

П. Ж.: У мяне выйшла электронная кніга, я пераклаў «Братоў Карамазавых» Дастаеўскага. Перакладаў для сябе, каб паказаць, што беларускай мовай можна перадаць самыя складаныя пачуцці і думкі. Давялося і свае словы ствараць. Напрыклад, як перадаць слова «старчество»? «Старац» у беларускай мове — гэта жабрак.

Л. Р.: У мяне таксама словы прыдумляюцца, калі пішу, узнікаюць самі па сабе, не ўсё знойдзеш у афіцыйных слоўніках. Лічу, што абавязкова трэба шукаць і ў слоўніках Ластоўскага, Байкова і Некрашэвіча, Станкевіча...

П. Ж.: Класіка павінна быць на першым месцы. Лепш, чым пісаў Янка Брыль, сёння напісаць вельмі цяжка. А некаторыя пісьменнікі пачынаюць, нібыта да іх ніхто не пісаў. Караткевіч жа казаў: мы ўсе быццам мазаіка — выцягні які каменьчык, няхай не самы значны, але ён займае сваё месца, і ўвесь узор разбурыцца.

А. Б.: Дзе ёсць Брыль і Купала, павінна быць і сучасная літаратура. Кожная маладая генерацыя працуе па-свойму, не паўтараючы папярэднікаў, не лепш і не горш. Параўноўваць класікаў ХХ стагоддзя з сённяшнімі пісьменнікамі — памылковы шлях.

Пра мову гістарычных твораў

А. Б.: Памятаю, аднойчы Валянціна Коўтун, з якой мы тады разам працавалі ў часопісе «Маладосць», прыйшла ў рэдакцыю з «Кнігарні пісьменніка» шчаслівая, бо толькі што набыла слоўнік «Раслінны свет», кажа, схадзі, Алесь, і сабе купі. Пытаюся: "Навошта?«— «А там абласныя назвы раслін, — кажа, — як пішу гістарычны раман, вельмі дапамагае, калі ўжывеш каларытнае слова».

Л. Р.: З аднаго боку, хочацца насычаць твор каларытнымі словамі адпаведнай эпохі... З другога боку, памятаю дыскусіі, якія разгарэліся пасля прысуджэння расійскай прэміі «Рускі Букер» раману Калядзінай «Цветочный крест»: аўтарка настолькі старалася пераймаць мову XVІІ стагоддзя, што чытаць страшэнна цяжка...

А. Б.: Ёсць у нас у выдавецтве падобны рукапіс...Стылізацыя мовы пад старажытную. Але такая стылізацыя не азначае якасць твора, наадварот, можа перашкодзіць прачытанню. А ёсць яшчэ і анахранізмы...

П. Ж.: Пісьменнік мае права нават гістарычнага персанажа перацягнуць у іншую эпоху. Як Караткевіч зрабіў з Кашпарам Бекешам у рамане «Хрыстос прызямліўся ў Гародні» — той толькі праз пяцьдзясят гадоў нарадзіўся пасля апісаных падзей.

А. Б.: Сучасны рускі пісьменнік Яўген Вадалазкін напісаў раман «Лаўр», у якім паказаў рускае сярэднявечча. Ён ужывае і словы таго часу, і зусім сучасныя. Але адчуванне старажытнасці, гістарычнасці дасягаецца за кошт рытму мовы — ім таксама можна ствараць атмасферу. Гэты рытм у свой час вельмі дапамог Валянціне Коўтун, калі яна пісала свой раман «Пакліканыя» пра Ефрасінню Полацкую.

П. Ж.: Не было ў нас Дзяржавіна, разумееце... Тая мова, на якой гаварылі ў часы Скарыны, нам мала вядомая. Васямнаццатае, дзевятнаццатае стагоддзе з нашай літаратурнай традыцыі амаль выпала.

А. Б.: Вялікую справу зрабіў Алесь Разанаў, калі пераклаў на сучасную мову творы беларускіх пісьменнікаў сярэднявечча. Мы не ведаем, што ёсць такая літаратура, бо не можам яе прачытаць.

Л. Р.: Так, урэшце, каб у рускай літаратуры не пераказалі быліны зразумелай мовай, не адаптавалі, ніхто б пра багатыроў не ведаў, акрамя спецыялістаў, якія расчытваюць старажытныя тэксты.

П. Ж.: У беларускай мове засталіся элементы стараславянскай мовы, якіх у рускай няма. Напрыклад, дзеяслоўная форма плюсквамперфекта ў рускай мове ператварылася ў часціцу «было»: «он сказал было», «она сказала было». У беларускай мове — «сказаў быў», «сказала была», у залежнасці ад роду. Таму, калі ў беларускага аўтара каша ў галаве ў сітуацыі білінгвізму і ён думае і на адной мове, і на другой, так атрымліваецца і ў тэксце.

Л. Р.: Мы шмат прапусцілі, той жа перыяд рамантызму XІX стагоддзя, калі ў іншых культурах вербалізавалася і гераізавалася нацыянальная гісторыя. Дык няхай запозна — але ўсё запаўняецца.

А. Б.: Калі замест тарашкевіцы прынялі наркамаўку, праблем не ўзнікла, бо было шмат носьбітаў мовы. А я вось, як аўтар тэкстаў для песень, сутыкнуўся з тым, што спевакі, якія не вельмі добра ведаюць мову, вымаўляюць так, як напісана — «снег», «не ведаю», і мне даводзілася проста на партытуры дапісваць алоўкам у слове «снег» мяккі знак пасля «с» і пазначаць пераход «е» ў «я» перад націскам.

П. Ж.: З-за перарванасці літаратурнага існавання мовы ў нас праблема з філасофскай тэрміналогіяй, тэрмінамі маральна-этычных нормаў... Ды дзе выкарыстоўваць беларускую тэрміналогію, калі яна будзе распрацаваная? Медыцынскую даведку паспрабуй на беларускай мове зрабіць...

Л. Р.: Вось таму трэба актыўней даразбурваць стэрэатып, што беларуская мова «неразвітая» , «правінцыйная», які застаўся яшчэ ад часоў Дуніна-Марцінкевіча і Францішка Багушэвіча.

П. Ж.: І нагадваць, што носьбітаў беларускай мовы ў свеце намнога больш, чым той жа македонскай ці славенскай. І македонцы ці славенцы сваіх моў не саромеюцца.

А. Б.: У мове столькі таямніц... Мы неяк з Андрэем Федарэнкам размаўлялі, я пытаюся: «Як у вас называюць у вёсцы зялёныя парасткі цыбулі?» Ён кажа: «Стрэлкі...» — «А ў нас — пішчы». — «О, — кажа, — дык можа, адсюль пайшло «пішчом лезці»?

Л. Р.: Мову ніколі да канца не вывучыш. Увесь час адкрываеш для сябе новыя словы, формы, выразы. І я ўсё жыццё з задавальненнем раблю для сябе гэтыя адкрыцці.

Людміла РУБЛЕЎСКАЯ

Фота Яўгена ПЯСЕЦКАГА

Выбар рэдакцыі

Грамадства

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Час клопату садаводаў: на якія сарты пладовых і ягадных культур варта звярнуць увагу?

Выбар саджанца для садавода — той момант, значнасць якога складана пераацаніць.

Культура

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Чым сёлета будзе здзіўляць наведвальнікаў «Славянскі базар у Віцебску»?

Канцэрт для дзяцей і моладзі, пластычны спектакль Ягора Дружыніна і «Рок-панарама».