Паверхневыя сцёкавыя воды, што скідваюцца з гарадскіх тэрыторый у водныя аб’екты, — істотная крыніца забруджвання навакольнага асяроддзя. Канцэнтрацыі змешчаных у іх забруджвальных рэчываў залежаць ад характарыстык і стану вадазбору, узроўню ўпарадкаванасці тэрыторыі, гідраметэаралагічных параметраў выпадаючых ападкаў, а таксама ад відаў сцёкавых вод, якія могуць адводзіцца ў цэнтралізаваную сетку дажджавой каналізацыі.
У 2019 і 2020 гадах Цэнтральны навукова-даследчы інстытут комплекснага выкарыстання водных рэсурсаў выконваў комплексную ацэнку стану сеткі дажджавой каналізацыі Мазыра і Магілёва і распрацаваў навукова-абгрунтаваныя арганізацыйныя і тэхнічныя імпрэзы, скіраваныя на паляпшэнне сістэмы збору і транспартацыі, ачысткі павярхоўных сцёкавых вод, што паступаюць з тэрыторыі гэтых гарадоў у водныя аб’екты.
Дажджавая каналізацыя Магілёва выканана па дэцэнтралізаванай схеме і ўяўляе сабою шэраг разрозненых калектараў дыяметрам ад 500 да 1 000 мм з самастойнымі выпускамі ў ручаі Казіміраўскі, Струшню, Дэбру, рэкі Дубровенку і Дняпро. Спецыялісты даследавалі сетку дажджавой каналізацыі з выпускамі паверхневых сцёкавых вод у малыя вадацёкі. Агульная колькасць такіх выпускаў — 95, з іх 47 буйных — з плошчай вадазбору больш за 1 га.
Павярхоўныя сцёкавыя воды з тэрыторыі Магілёва скідваюцца ў вадацёкі галоўным чынам без ачысткі, за выключэннем трох выпускаў, на якіх усталяваны ачышчальныя збудаванні (у ручаі Казіміраўскі і Струшню ды раку Дубровенку).
Мазыр адрозніваецца складаным рэльефам: у розных кірунках яго перасякае разгалінаваная сетка яроў з адносна ўстойлівымі схіламі. Перапад абсалютных вышынь у горадзе складае 95 м. У залежнасці ад рэльефу мясцовасці і арганізацыі цэнтралізаванай сістэмы дажджавой каналізацыі ён падзелены на тры зоны: Стары Мазыр, Новы Мазыр, Пхоў.
У Старым Мазыры трасаванне (размеркаванне. — Заўв. рэд.) калектараў дажджавой каналізацыі падначалена ярава-бэлькавай сетцы. З калектараў сцёкавыя воды скідваюцца наўпрост у раку Прыпяць. Адна з сур’ёзных праблем эксплуатацыі сістэмы дажджавой каналізацыі ў гэтай частцы горада — перыядычнае засмечанне сеткі, якія лёгка размываюцца грунтамі.
У Новым Мазыры сістэма дажджавой каналізацыі прынята са зваротным ухілам ад Прыпяці з транспартацыяй паверхневых сцёкавых вод у раку Салакучу.
У Пхове адсутнічае цэнтралізаваная сістэма дажджавой каналізацыі.
Паверхневыя сцёкавыя воды з тэрыторыі Мазыра скідваюцца праз 17 выпускаў цэнтралізаванай сістэмы дажджавой каналізацыі ў Прыпяць, праз адзін выпуск — у Салакучу, два — у каналы меліярацыйнай сістэмы (басейна ракі Тур), а таксама праз пяць — з тэрыторый прампрадпрыемстваў у Прыпяць. Ачышчальныя збудаванні ўсталяваны толькі на адным выпуску ў раку Салакучу.
Фактары, што вызначылі кірункі распрацоўкі імпрэз па кіраванні павярхоўнымі сцёкавымі водамі
У першай зоне складзеная сістэма забудовы не дазваляе адводзіць вялікія пляцоўкі пад пабудову ачышчальных будынкаў паверхневых сцёкавых вод як на тэрыторыях прадпрыемстваў, гэтак і на прысядзібных тэрыторыях.
Другая зона цяпер актыўна забудоўваецца жылым фондам. У Новым Мазыры ў выніку пракладкі сетак дажджавой каналізацыі зрушылася натуральная мяжа водападзелу паміж вадазборамі рэк Тур і Салакучы, што прывяло да павелічэння аб’ёму паступлення паверхневых сцёкавых вод у апошнюю.
У Пхове падчас паводак за кошт падымання грунтовых вод магчымы затапленні прысядзібных пляцовак, што размяшчаюцца ў абалоне ракі Ненач.
На падставе гэтых даных былі распрацаваны планы арганізацыйных і тэхнічных імпрэз, скіраваных на паляпшэнне сістэмы збору і транспартацыі, ачысткі павярхоўных сцёкавых вод, што паступаюць з тэрыторыі Мазыра і Магілёва ў водныя аб’екты.
Планамернае ўкараненне распрацаваных імпрэз па арганізацыі цэнтралізаванай сістэмы дажджавой каналізацыі дазволіць надалей зменшыць масу паступлення забруджвальных рэчываў у складзе паверхневых сцёкавых вод з тэрыторыі гарадоў у водныя аб’екты і адпаведна зменшыць на іх антрапагенавую нагрузку.
Цяпер цэнтралізаваныя сістэмы дажджавой каналізацыі ў населеных пунктах Беларусі арганізуюцца праз максімальнае асфальтаванне плошчы вадазбору паверхневага сцёку і кладку зачыненых дажджавых калектараў для транспартавання паверхневых сцёкавых вод, часта без ачысткі, у водныя аб’екты. Такі шлях развіцця цэнтралізаваных сістэм дажджавой каналізацыі ва ўмовах зменлівага клімату прыводзіць да негатыўных наступстваў.
У Еўропе да пачатку 2000-х большасць метадаў кіраванні дажджавымі водамі таксама разглядалі толькі як праектаванне асобных і камбінаваных каналізацыйных сістэм («шэрая інфраструктура»).
У 2002 годзе Камісія па абароне марскога асяроддзя Балтыйскага мора HELCOM распрацавала рэкамендацыю «Пра скарачэнне выкідаў з гарадскіх раёнаў шляхам належнага кіравання дажджавымі сістэмамі» (№ 23/5—2002). У ёй падкрэслівалася неабходнасць ужываць комплексны падыход да кіравання дажджавой каналізацыяй з улікам як колькасці, гэтак і якасці паверхневых сцёкавых вод, а таксама заахвочанне гарадоў раёна Балтыйскага мора за ўжыванне зялёнай і сіняй інфраструктур па кіраванні паверхневымі сцёкавымі водамі.
Зялёная інфраструктура — выкарыстанне рознай расліннасці ў збудаваннях для адводу і ўтрымання дажджавых вод (біядрэнажныя каналы, пранікальныя паверхні, траншэі для зялёных насаджэнняў, дажджавыя сады, плантатары для дажджавых вод).
Сіняя інфраструктура — наяўнасць вады ў грамадскіх прасторах горада (кюветы, прыдарожныя, водаадводныя каналы і «дажджавыя ручаі», фільтрацыйныя студні і ёмістасці).
У апошнія гады ў Еўропе актыўна інвестуюцца сродкі ў зялёную і сінюю інфраструктуры для аднаўлення здольнасці прыроды лавіць ваду там, дзе яна вывальваецца, і скарыстаць яе як рэсурс да таго, як яна ператворыцца ў сцёкавыя воды. У гэтым выпадку наземная сістэма кіравання дажджавымі водамі адыгрывае важнейшую ролю, а наземныя і падземныя сістэмы інтэграваны. Усё гэта дазваляе павялічыць устойлівасць гарадоў да экстрэмальнага надвор’я і кліматычных з’яў.
Цяпер ужыванне элементаў зялёнай і сіняй інфраструктур у Беларусі абцяжарана, бо адсутнічаюць адпаведныя рашэнні ў тэхнічных нарматыўных прававых актах. Таму трэба распрацаваць навукова-абгрунтаваныя патрабаванні па ўстойлівым кіраванні паверхневымі сцёкавымі водамі ў населеных пунктах з улікам міжнароднага вопыту, якія надалей будуць імплементаваны ў нарматыўныя ці тэхнічныя нарматыўныя прававыя акты.
Паліна ЗАХАРКА, начальнік аддзела нарміравання ўплыву на навакольнае асяроддзе РУП «ЦНДІКВВР»
Існуюць строгія патрабаванні да месцаў для купання.
Яе песні займаюць першыя радкі ў музычных чартах краіны, пастаянна гучаць на радыё і тэлебачанні.
