Адзін з прызнаных «слупоў» еўрапейскай эканомікі — Германія — сутыкнулася з «новай беднасцю». Пра гэта заявіў на брыфінгу ў Берліне кіраўнік Мінэканомікі ФРГ Роберт Хабек, паведаміла РІА «Навіны». «Мы перажываем «новую беднасць» з-за высокіх цэн на энергію», — сказаў міністр. Ён дадаў, што частка насельніцтва ўжо не мае патрэбы ў закліках эканоміць энергію, паколькі зараз, з пункту гледжання многіх спажыўцоў, яны «трацяць лішнія кілаваты». Раней нямецкае выданне Handelsblatt паведамляла, што ў Германіі інфляцыя за сакавік склала 7,3 працэнта — рэкордны паказчык з 1981-га. Павышэнне цэн у Германіі звязана са збоем паставак з Расіі і Украіны, а таксама з павышэннем цэн на бензін і электрычнасць з-за антырасійскіх санкцый. У сярэднім па еўразоне тарыфы толькі на энерганосьбіты ў мінулым месяцы ўзраслі на 44,7 працэнта, што эксперты называюць проста ашаламляльным вынікам (летась адпаведны паказчык быў у дзесяць разоў ніжэйшы — 4,3 працэнта). На фоне шакавальнага павышэння цэн адбываецца імклівае зніжэнне пакупніцкай здольнасці насельніцтва і імкліва нарастае пратэсная хваля — сітуацыя насамрэч найскладанейшая. Чаму на Еўропу абрынуўся «ідэальны шторм», чаго чакаць надалей?
Еўрасаюз меркаваў, што сёлета ён канчаткова адновіцца пасля пандэміі, узніме эканоміку і ўступіць у новую эру працвітання. Але гэтыя чаканні аказаліся марныя, канстатаваў Euronews. У сакавіку гадавая інфляцыя ў еўразоне вырасла да 7,5 працэнта ў параўнанні з 5,9 % у лютым, што супярэчыць прагнозам большасці аналітыкаў.
Еўрапейскія кампаніі зараз вымушаны аплачваць неверагодна буйныя рахункі, якія пагражаюць спыніць вытворчасць і закрыць заводы, у той час як пакупніцкая здольнасць хатніх гаспадарак падае з рэкорднай хуткасцю. «Ідэальны шторм» росту цэн, перабояў у ланцужках паставак і эканамічнага запаволення ўзмацняе страх перад стагнацыяй. «Еўропа ўступае ў цяжкую фазу. У кароткатэрміновай перспектыве мы сутыкнёмся з больш высокай інфляцыяй і запаволеным ростам. Існуе значная нявызначанасць адносна таго, наколькі вялікія будуць гэтыя наступствы і як доўга яны працягнуцца», — адзначыла кіраўнік Еўрапейскага цэнтральнага банка Крысцін Лагард, выступаючы на мінулым тыдні на мерапрыемстве на Кіпры.
Разбуральны ўплыў на еўрапейскую эканоміку аказваюць уведзеныя Захадам антырасійскія санкцыі. Калі кіраўнікі ЕС падтрымаюць эмбарга на імпарт энерганосьбітаў з Расіі, гэта паглыбіць блок у новы эканамічны хаос. Германія, якая моцна залежыць ад расійскіх нафты і газу, адносіцца да ліку краін, якія больш за ўсё не хочуць ісці на такі радыкальны крок, баючыся, што іх прамысловасць не справіцца з узрушэннем. «Нямецкая прамысловасць бачыць рызыку таго, што кампаніі сутыкнуцца з цяжкасцямі з-за цэн на энерганосьбіты або з-за спынення Расіяй экспарту энергетычнай сыравіны, — заявіў Euronews кіраўнік федэрацыі прамысловасці Германіі Іаахім Ланг. — Ужо цяпер некаторыя энергаёмістыя кампаніі вымушаны згортваць вытворчасць з-за надмерных затрат на цяпло і электрычнасць». Прэзідэнт федэральнага саюза нямецкай прамысловасці Зігфрыд Русвурм у інтэрв'ю тэлеканалу ZDF, заявіў, што ўвядзенне эмбарга на расійскія энергарэсурсы будзе мець фатальныя наступствы.
Нацыянальны інстытут статыстыкі (Іstat) апублікаваў папярэднія даныя аб інфляцыі ў Італіі, якая ў сакавіку павялічылася на 6,7 працэнта ў параўнанні з аналагічным перыядам мінулага года, паведаміла РІА «Навіны». Каментуючы апошнія даныя афіцыйнай статыстыкі аб інфляцыі, прэзідэнт Нацыянальнага саюза спажыўцоў Італіі Масіміліяна Дона назваў «катастрофай» рэзкі скачок цэн і шматлікія спекуляцыі, зафіксаваныя на Апенінах. Адзначаецца, што рост інфляцыі ў Італіі працягваецца дзявяты месяц, але такога высокага паказчыка не фіксавалі больш за трыццаць гадаў — з ліпеня 1991-га. Кіраўнік саюза спажыўцоў падкрэсліў, што інфляцыя ў 6,7 працэнта для сямейнай пары з двума дзецьмі азначае павелічэнне кошту жыцця на 2369 еўра ў год: 1052 еўра — толькі на жыллё, ваду і электрычнасць, 654 еўра — на транспарт, 434 еўра — на харчовыя прадукты і напіткі.
Змрочны паварот падзей непазбежна спарадзіў прагнозы наконт магчымасці стагфляцыі — перыяду, які характарызуецца эканамічнай стагнацыяй, высокай інфляцыяй і беспрацоўем. Адпаведны тэрмін з'явіўся ў 1970-х, калі нафтаздабывальныя краіны аб'явілі нафтавае эмбарга пасля вайны Суднага дня (араба-ізраільская вайна 1973 года) і справакавалі незвычайны рост вытворчых выдаткаў. Крызіс прывёў да нафтавага шоку, які спалучаў рост інфляцыі з эканамічным спадам. Такі сцэнарый спачатку падаўся дзіўным: звычайна, калі эканоміка запавольваецца, беспрацоўе расце, а спажывецкі попыт мае тэндэнцыю падаць, што прыводзіць да зніжэння цэн. Цяперашні энергетычны крызіс пагражае адрадзіць стагфляцыю. «Спалучэнне адмоўнага росту і высокай інфляцыі — гэта кашмар», — заўважыў Euronews галоўны эканаміст банка ІNG Belgіum Пітэр Вандэн Хаўт.
На мінулым тыдні кіраўнік Сусветнай харчовай праграмы ААН Дэвід Бізлі заявіў Савету Бяспекі, што канфлікт ва Украіне можа справакаваць самы цяжкі глабальны харчовы крызіс з часоў Другой сусветнай вайны. У Бруселі афіцыйныя асобы ЕС імкнуліся запэўніць грамадзян, што запасы харчавання гарантаваныя, але прызнавалі неабходнасць сярэднетэрміновых мер, каб пазбегнуць дэфіцыту. Даныя па інфляцыі за сакавік паказалі, што прадукты харчавання, алкаголь і тытунь падаражэлі на 5 працэнтаў у параўнанні з 4,2 % у лютым.
Харчовы крызіс, недахоп электраэнергіі, збоі ў лагістычных ланцужках прадвяшчаюць складаныя часы для еўрапейскай эканомікі, дзе высокая інфляцыя больш не з'яўляецца часовым галаўным болем, а замест гэтага становіцца праблемай на доўгі час. «Мы таксама павінны ўлічваць, што ў нас будуць некаторыя другасныя эфекты зараз, калі цэны на энергію і прадукты харчавання высокія. У рэшце рэшт, гэта можа таксама адбіцца на іншых цэнах — тавары і паслугі даражэюць, — папярэдзіў Вандэн Хаўт. — Зніжэнне інфляцыі будзе вельмі павольным працэсам».
«Рост цэн на энерганосьбіты і прадукты харчавання прывядзе да зніжэння ўзроўню жыцця ў ЕС і будзе мець сацыяльныя наступствы», — заявіў на прэс-канферэнцыі па выніках пасяджэння Еўрагрупы яе старшыня Паскаль Данах'ю, паведаміла ТАСС. Усё гэта стварае нявызначанасць. «Мы прызнаём, што эканамічны рост замарудзіцца ў гэтым годзе», — заўважыў Паскаль Данах'ю. У сваю чаргу кіраўнік дырэктар Еўрапейскага стабілізацыйнага механізму Клаус Рэглінг заявіў, што ў другім квартале еўразону чакае эканамічны спад.
Цяпер у ЕС найвышэйшыя паказчыкі інфляцыі фіксуюцца ў Літве (15,6 працэнта), Эстоніі (амаль 12 працэнтаў), Латвіі (каля 11 працэнтаў), а таксама ў Іспаніі (9,8 працэнта). Інфляцыя моцна ўдарыла і па Вялікабрытаніі. Як чакаецца, у найбліжэйшыя месяцы яна можа дасягнуць там 8 %.
У Туманным Альбіёне з-за росту цэн на паліва дзевяць з дзесяці чалавек (88 %) сутыкнуліся з «паліўнай беднасцю» і зараз не ў стане аплачваць рахункі за электраэнергію, паведамляе брытанскі тэлеканал Sky News. Дзень, якога так баяліся 22 мільёны хатніх гаспадарак у Вялікабрытаніі, надышоў 1 красавіка. Улады значна ўзнялі цэны на газ і электрычнасць для насельніцтва.
Усё больш брытанцаў аказваюцца ў сітуацыі, калі ім даводзіцца выбіраць паміж пакупкай ежы для сваіх дзяцей і аплатай ацяплення ў доме, заўважыла Sky News. На сёння найвышэйшы ўзровень «паліўнай беднасці» зафіксаваны ў горадзе Вулверхэмптане. Калісьці тут быў развіты прамысловы раён, але па меры таго, як прадпрыемствы зачыняліся, расло беспрацоўе сярод насельніцтва. Мясцовыя жыхары перажываюць павышэнне цэн на энерганосьбіты асабліва цяжка. Так, людзі вымушаны рана класціся спаць, каб сагрэцца ноччу. А маленькія дзеці, якія знаходзяцца ў халодных памяшканнях, часта хварэюць.
Па меры таго, як цэны на энерганосьбіты працягваюць расці, сем'ям, якія ўжо жывуць на мяжы галечы, стане яшчэ больш складана. Элейн Барнабі, 58-гадовая маці-адзіночка, якая выхоўвае траіх сыноў, кожны дзень правярае паказанні лічыльнікаў. «Гэта апошняе, што я раблю перад сном, і першае — калі прачынаюся», — кажа яна. Па словах жанчыны, яна атрымлівае дапамогу ў 130 фунтаў стэрлінгаў у тыдзень і ледзь можа дазволіць сабе самае неабходнае. «Я проста жыву дзень пры дні і сачу за тым, каб у маіх дзяцей было ацяпленне і што-небудзь паесці», — кажа брытанка.
82-гадовы пенсіянер Грэм Чайлдс распавёў Sky News, што кожны дзень ездзіць на аўтобусах і цягніках, каб сагрэцца. «Калі я сыходжу, мне не трэба ўключаць ацяпленне дома», — кажа ён. Паводле яго слоў, грэцца ў аўтобусе — самы танны спосаб пазбегнуць прастуды. Калі мужчына выходзіў на пенсію, ён не мог меркаваць, што аднойчы апынецца ў такой сітуацыі.
Улады Нідэрландаў прапанавалі жыхарам зменшыць магутнасць сістэм ацяплення ў дамах, а таксама прымаць душ замест ванны. Паводле слоў міністра па пытаннях клімату і энергетыкі Роба Джэтэна, эканомія энергіі «карысная і для кашалька, і для клімату». Урад у сваю чаргу абвясціў, што панізіць тэмпературу ў сваіх будынках узімку, а летам будзе менш карыстацца кандыцыянерамі.
Тым часам прагназуецца, што ў кастрычніку цэны на газ і электрычнасць у Вялікабрытаніі зноў значна павысяцца. Імклівае падаражэнне газу і электраэнергіі прывяло да масавых пратэстаў на Туманным Альбіёне. Як піша РБК са спасылкай на брытанскую The Gardіan, у мінулую суботу на акцыю пратэсту супраць росту цэн на энергарэсурсы выйшлі тысячы брытанцаў, абураныя дзеяннямі свайго ўрада. Паводле інфармацыі выдання, пратэсты прайшлі ў Кардыфе, Бірмінгеме, Лондане і шэрагу іншых гарадоў. У брытанскай сталіцы мітынгавалі паблізу рэзідэнцыі кабінета міністраў на Даўнінг-стрыт, 10.
Пратэсная хваля захліснула Стары Свет. Днямі работа практычна ўсяго грамадскага транспарту была паралізавана ў Афінах у выніку 24-гадзіннай усеагульнай забастоўкі. Глабальны страйк аб'явілі вядучыя прафсаюзныя аб'яднанні Грэцыі, якія пратэстуюць супраць высокіх цэн і патрабуюць павышэння зарплат, паведаміла ТАСС. У забастоўцы ўзялі ўдзел работнікі дзяржаўных службаў і бальніц, страхавых фондаў, падатковых органаў, прэфектур, муніцыпалітэтаў і горадабудаўнічых арганізацый. Засталіся прышвартаванымі ў партах па ўсёй краіне марскія судны ўсіх тыпаў з-за ўдзелу Усегрэчаскай марской федэрацыі ў забастоўцы. Таксама 24 гадзіны не хадзілі цягнікі і прыгарадныя электрычкі.
У Італіі таксама зноў распачаліся пратэсты. Раз'юшаны натоўп сустрэў прэм'ер-міністра Марыа Драгі ў Турыне лозунгамі і заклікамі да адстаўкі. У Іспаніі прайшлі дэманстрацыі каля будынка МЗС у Мадрыдзе. Людзі абураныя тым, што ўлады не могуць выдаткаваць грошы на ахову здароўя і адукацыю, затое знаходзяць сродкі на мілітарызацыю Украіны. Мітынгоўцы патрабавалі накіраваць сродкі ў сацыяльную сферу. Дэманстранты выйшлі на вуліцы балгарскай сталіцы. Яны таксама заклікалі ўрад пайсці ў адстаўку.
Тым часам прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін папярэдзіў аб пагрозе маштабнай дэіндустрыялізацыі і страты мільёнаў працоўных месцаў у Еўропе на фоне бягучых сусветных падзей, паведаміла ТАСС. «Глабальныя рынкі падаюць, а кошт акцый кампаній амерыканскага ваенна-прамысловага комплексу толькі павялічваецца. Капіталы выцякаюць у ЗША, пазбаўляючы рэсурсаў развіцця іншыя рэгіёны свету», — заўважыў Уладзімір Пуцін на нарадзе па падтрымцы авіягаліны. Ён дадаў, што «з гэтай жа серыі і спробы ўсімі сіламі перавесці Еўропу на дарагі амерыканскі звадкаваны газ». «У выніку еўрапейцаў не толькі прымушаюць раскашэліцца, але і, па сутнасці, сваімі рукамі падарваць канкурэнтаздольнасць еўрапейскіх кампаній, прыбраць іх з глабальнага рынку», — заўважыў кіраўнік расійскай дзяржавы.
Ён адзначыў, што Штаты «яшчэ паспрабуюць і зарабіць на бягучай глабальнай нестабільнасці». Прэзідэнт Расіі падкрэсліў, што еўрапейскія краіны гатовы ігнараваць інтарэсы сваіх грамадзян, каб дагадзіць «заакіянскаму сюзерэну». Таксама трэба мець на ўвазе магчымасць новай хвалі міграцыі з краін, якія развіваюцца, у Еўропу. «За харчовым крызісам будзе яшчэ адзін, непазбежна — яшчэ адна хваля міграцыі, у тым ліку і перш за ўсё ў еўрапейскія краіны, — лічыць Уладзімір Пуцін. — Тым не менш крок за крокам прымаюцца рашэнні, якія падштурхоўваюць сусветную эканоміку да крызісу».
«Калі чуецца рэха гарматнага стрэлу, за ім раздаецца звон золата. Гэты выраз дакладна апісвае Злучаныя Штаты, — трапна заўважыў аглядальнік кітайскай газеты «Хуаньцю шыбаа» Чжан Хун. — Яны наўмысна перабольшваюць пагрозу вайны, абвастраюць рэгіянальныя канфлікты, а пасля ліхаманкава высмоктваюць кроў з дэстабілізаваных краін, саюзнікаў і партнёраў і нават з усяго свету». Толькі гэтым разам глабальная хваля відавочна становіцца некіраванай. І, як той бумеранг, непазбежна з усяе сілы лясне па сваіх «гаспадарах».
Захар БУРАК
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
