У Нідэрландах разгарнулася чарговая хваля фермерскіх пратэстаў з-за палітыкі ўладаў краіны па пытаннях экалогіі. Гэтым разам пратэстоўцы заблакіравалі некалькі аўтатрас, раскідаўшы па іх гной, сена ці смецце; пачаліся пажары. Пра гэта паведаміла Нідэрландская тэлерадыёвяшчальная карпарацыя (NOS). Урад краіны не збіраецца саступаць пратэстоўцам, нягледзячы на пагрозу харчовага крызісу. Адзначаецца, што дзеянні фермераў прывялі да вялікіх затораў і аварый на аўтатрасах Нідэрландаў. Міністэрства сельскай гаспадаркі і прыроды Нідэрландаў лічыць, што фермеры зайшлі занадта далёка, паведаміла NOS. Паліцыя Нідэрландаў, у сваю чаргу, заклікае фермераў спыніць пратэсты. У сваёй заяве яны заўважылі, што такія дзеянні сур'ёзна пагражаюць бяспецы дарожнага руху і могуць прывесці да незваротных сітуацый. Сваіх нідэрландскіх калег падтрымалі сельгасвытворцы па ўсім свеце. Чаму разгортваецца глабальная хваля пратэсту фермераў, да чаго гэта можа прывесці?
Навіны з Нідэрландаў, якія традыцыйна ўяўляюцца спакойнай і заможнай краінай, з пачатку ліпеня ўсё больш нагадваюць зводкі з тэатра ваенных дзеянняў, адзначыў vz.ru. Галандскія фермеры і грамадзяне каралеўства, якія іх падтрымліваюць, перакрываюць аўтастрады і блакіруюць доступы да дзясяткаў гандлёвых цэнтраў і супермаркетаў. Пратэсты ахапілі ўсю краіну і перайшлі за яе межы ў суседнія еўрапейскія дзяржавы, а таксама перакінуліся нават праз Атлантыку (стала вядома, што канадскія сельгасвытворцы правялі акцыі салідарнасці).
«Вайна пачалася», — абвяшчалі гіганцкія транспаранты, разгорнутыя на «трактарных войсках». Цэнтральнае бюро гандлю харчаваннем Нідэрландаў (CBL), сур'ёзна напалоханае лічбамі шкоды гандлю, 4 ліпеня распаўсюдзіла заяву аб тым, што супермаркеты і кампаніі грамадскага харчавання не маюць ніякага дачынення да канфлікту фермераў і ўрада, і заклікала органы правасуддзя і паліцыю Нідэрландаў неадкладна ўмяшацца ў сітуацыю і пакласці канец блакадзе. Амстэрдамскі аэрапорт «Скіпхол» і авіякампанія KLM заклікалі пасажыраў карыстацца толькі грамадскім транспартам, каб своечасова трапіць на патрэбны авіярэйс.
Урад, які тыдзень таму цьмяна разважаў аб праве грамадзян на ўмераны пратэст у рамках закона — сам таго не падазраючы, у духу чэшскага сатырыка Яраслава Гашэка — ужо ўсвядоміў, што мае справу з арганізаваным пратэсным рухам, а не з разрозненымі акцыямі, адзначыў vz.ru. Традыцыйна нявызначаная рыторыка галандскіх еўрабюракратаў хутка змянілася на гатоўнасць дзейнічаць жорстка і задушыць пратэсты ўсімі магчымымі спосабамі.
Увечары 5 ліпеня паліцыя адкрыла прыцэльны агонь з табельнай зброі па калоне тэхнікі пратэстоўцаў на ўездзе ў Херэнвен — цэнтральны горад правінцыі Фрысландыя. Па волі выпадку ніхто з удзельнікаў акцыі не быў забіты або паранены, але некалькі фермераў было арыштавана на месцы. Заявы сілавікоў аб тым, што стральба пачалася з прычыны імклівага нападу трактарыстаў на паліцэйскія аўтамабілі, быў тут жа абвергнуты шматлікімі сведкамі, якія вылажылі відэазапісы з месца здарэння.
Узровень жорсткасці пратэстоўцаў дасягнуў такога напалу, што яны пачалі выкарыстоўваць у якасці зброі пратэсту не толькі аўтамабілі, трактары і грузавікі, але і больш небяспечную тэхніку — напрыклад, устарэлы, але яшчэ цалкам мабільны брытанскі танк «Шэрман», прыгнаны кімсьці з калекцыянераў.
У якасці баявой адзінкі танк пакуль што не ўжываўся, фермеры прымяняюць не менш радыкальную тактыку барацьбы — напрыклад, яны закідалі гноем загарадны дом міністра прыроды і азоту Хрысціяны ван дэр Вал-Зегелінк.
Аднойчы пратэстоўцы збудавалі з 400 трактароў лозунг «No farmers, no food» («Няма фермераў, няма ежы»). Узначалілі вулічныя акцыі актывісты руху «Фермерскія сілы самаабароны» (Farmers Defence Forse — FDF). На іх эмблеме — скрыжаваныя вілы. Яны абвясцілі збор ахвяраванняў на «баявы фонд і штрафы». Акрамя таго, FDF прадаюць сувеніры са сваёй сімволікай, у тым ліку футболкі з надпісам «Жонка байца фермерскай самаабароны».
У мясцовых СМІ і заявах некаторых апазіцыйных палітыкаў ужо адкрыта агучваецца тое, што падзеі, якія адбываюцца, з'яўляюцца нічым іншым, як «нідэрландскім паўстаннем фермераў». Пры гэтым асноўныя еўрапейскія медыя вельмі неахвотна паведамляюць аб тым, што адбываецца ў краіне — лідары па ўзроўні прадукцыйнасці і экспарту сельскагаспадарчых культур. Інфармацыя аб фермерскіх пратэстах падаецца вельмі скупа, агульнымі рысамі абмалёўваецца нагода для пратэсту, але старанна пазбягаецца дэталёвы разбор сапраўдных прычын фермерскага бунту — чарговы віток непрадуманай барацьбы еўрапейскіх урадаў за зялёную эканоміку.
Схема, па якой развіваліся падзеі, даўно перастала выклікаць здзіўленне ў тых, хто сочыць за займальным працэсам падпілоўвання Еўрасаюзам эканамічнага сука, на якім ён сядзіць, заўважыў vz.ru. Галандскі ўрад пад кіраўніцтвам Марка Рутэ, кіруючыся «каштоўнымі ўказаннямі» з Бруселя, прыняў рашэнне да 2030 года роўна напалову скараціць узровень забруджвання атмасферы і глебы. А атмасфера забруджваецца, у прыватнасці, угнаеннямі, якія выкарыстоўваюць фермеры. Нават гноем, напрыклад, бо ўгнаенні выдзяляюць азот. Але меншае выкарыстанне ўгнаенняў азначае падзенне ўраджайнасці, а значыць, збядненне фермераў.
Відавочна, што Рутэ, які знаходзіцца 12 гадоў ва ўладзе (празваны «тэфлонавым Маркам» за ўменне «разрульваць» праблемы, што «адскокваюць ад яго, быццам бліны ад патэльні») гэтым разам не разлічыў сілу народнага гневу, адзначыла news.ru. «Зялёныя» фантазіі брусельскіх чыноўнікаў распаўсюджваюцца на ўсе краіны Еўрасаюза, але галандцам у гэтых адносінах не пашанцавала значна больш за астатніх. Па-першае, як ні парадаксальна, з прычыны таго, што на працягу цэлага шэрага гадоў гэтая невялікая (4,2 мільёна гектараў, 131-е месца ў свеце па плошчы), але паспяховая еўрапейская краіна дэманстравала вельмі высокія паказчыкі па вытворчасці і экспарту сельскагаспадарчых матэрыялаў, па жывёлагадоўлі і аграрных тэхналогіях. Сельгасмашыны вытворчасці Нідэрландаў вядомыя ва ўсім свеце, галандскія фермеры з'яўляюцца прызнанымі лідарамі ў галіне насенняводства, у развядзенні элітных парод жывёлы і птушкі.
Гэтая краіна — другі па велічыні экспарцёр сельгаспрадукцыі ў свеце. Штогод Нідэрланды экспартуюць сельгаспрадукцыі амаль на сто мільярдаў долараў. «Лічбы цудоўныя, калі параўноўваць з іншымі найбуйнейшымі вытворцамі. ЗША стаяць на першым месцы з экспартам каля 150 мільярдаў долараў, але да Нідэрландаў не дацягвае, скажам, вялікая Бразілія з экспартам у 79 мільярдаў долараў і Кітай, чый экспарт сельскагаспадарчай прадукцыі дасягае «ўсяго» 63 мільярды долараў», — піша харвацкае выданне Advance.
Адметна, што асновай аграпрамысловага сектара эканомікі Нідэрландаў з'яўляюцца невялікія сямейныя фермерскія гаспадаркі, амаль палова з якіх валодае зямельнымі ўчасткамі менш за 10 гектараў. Адпаведна, поле для экалагічных эксперыментаў над эканомікай і грамадзянамі было вельмі прасторным — яшчэ ў 2017 годзе дзяржаўны сакратар па эканамічных пытаннях і паплечнік Марка Рутэ Марцін ван Дам ганарліва заяўляў: «Made іn the Netherlands — больш не брэнд выключна для цюльпанаў і сыру. Наша сусветная рэпутацыя ў сферы сельскагаспадарчых ведаў і тэхналогій працягвае расці».
Нязменны прэм'ер-міністр краіны Рутэ, лідар «Народнай партыі за свабоду і дэмакратыю» (Volkspartіj voor Vrіjheіd en Democratіe) выдатна падышоў на ролю таго, хто можа ўпарта і не азіраючыся ні на якія абставіны і страты, укараняць павестку, якая важная для ЕС тут і цяпер. Вельмі характэрна, што палітычным ідэалам Рутэ, паводле яго ўласных слоў, з'яўляецца брытанская «жалезная лэдзі» Маргарэт Тэтчэр, якая мела велізарны досвед у супрацьстаянні як інтарэсам уласных грамадзян, так і іх пратэстам.
Урад Нідэрландаў выдзеліў 24,3 мільярда еўра на фінансаванне сельскагаспадарчых рэформаў — нягледзячы на тое, што паводле ацэнак шэрага даследчых інстытутаў, уключаючы ўрадавыя, яны прывядуць да закрыцця амаль траціны жывёлагадоўчых фермаў у краіне. Ніякія аргументы сапернікаў гэтых паспешных крокаў па змаганні з «крытычным забруджваннем глебы» не браліся ў разлік. «Я ведаю, што гэта будзе мець каласальныя наступствы для фермераў, якія доўгі час жывуць у атмасферы нявызначанасці», — паўтарала міністр Ван дэр Вал. Абараняючыся, прадстаўнікі фермерскіх гаспадарак спрабавалі давесці ўраду, што абвінавачанні ў незваротнай шкодзе, якую яны наносяць прыродзе на думку ўрада, як мінімум непрапарцыянальныя. «Гэта жудасна. Але ў той жа час у нас няма іншага выбару», — чулі яны ў адказ ад міністра.
Жывёлаводы адыгрываюць адну з ключавых роляў у вытворчасці прадуктаў харчавання ў краіне, разарэнне і закрыццё фактычна адной трэці гаспадарак можа прывесці да катастрафічных наступстваў, аж да недахопу харчавання ў краінах, якія залежаць у пастаўках ад Нідэрландаў. Адказ Хрысціяны ван дэр Вал быў ізноў вычарпальна кароткім: «Прырода не можа чакаць». Але фермеры таксама не могуць чакаць, і іх смярдзючы перформанс на парозе дома Хрысціяны ван дэр Вал з'яўляецца наглядным прыкладам іх рашучага стаўлення да дзейнасці ўласнага ўрада.
Навучаныя горкім вопытам еўрапейскай салідарнасці, нідэрландскія фермеры разумеюць, што ў крызіснай сітуацыі іх прыбыткі будуць тут жа прынесеныя на алтар чыіх заўгодна інтарэсаў — прыродных ці агульнаеўрапейскіх. Тое ж самае разумеюць фермеры іншых еўрапейскіх краін, якія распачалі забастоўкі і акцыі пратэсту з салідарнасці са сваімі галандскімі калегамі.
Трактарныя дэманстрацыі адбыліся і ў Германіі, у Ніжняй Саксоніі. Іх арганізавала заснавальнік руху Land schafft Verbіndung («Зямля аб'ядноўвае») Майку Шульц-Браерс. Яна вырошчвае буракі і бульбу, угнойваючы палеткі з дапамогай суседняй свінафермы, удакладняе Berlіner Zeіtung. З Вестфаліі многія фермеры адправіліся ў Нідэрланды, каб спыніць рэформу там, а не чакаць, пакуль яна прыйдзе ў Германію.
Бунтуюць італьянцы і палякі — з-за высокіх цэн на паліва і ўгнаенні. «Рух за зямлю і сельскую гаспадарку», які ўзначальвае Матэа Таларыка, патрабуе ад рымскага ўрада абараняць фермераў, а не буйны капітал. На думку актывістаў, цяперашні сумны стан аграрнага сектара — вынік памылковай палітыкі апошніх 30 гадоў. Італьянскія фермеры пратэставалі пад лозунгамі: «Мы не рабы, мы фермеры!», «Мы не можам звесці канцы з канцамі!», «Рушым на Рым!».
Адметна, што заходнія медыя пераходзяць на бок пратэстоўцаў. Напрыклад, Bloomberg адзначыла, што гной на 25 працэнтаў таннейшы за штучныя ўгнаенні, якія падаражэлі ўтрая. Брытанская The Guardіan назвала палітыку ЕС «знішчэннем сельскай гаспадаркі». На думку выдання, усё скончыцца тым, што еўрапейцы будуць альбо галадаць, альбо «пачнуць харчавацца мухамі і чарвякамі».
Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка на селектарнай нарадзе па пытаннях уборачнай кампаніі нагадаў аб «ашалелай сітуацыі ў свеце».
«Сітуацыя ў свеце з прадуктамі харчавання вельмі няпэўная. Падкрэсліваю, абсалютна няпэўная. У сувязі з ашалелай сітуацыяй у свеце, калі шчыра казаць, мы не ведаем, што будзе заўтра, і гэта самае небяспечнае. Шмат хто кажа аб тым, што мы напярэдадні голаду. Мы гэта адкідваць не можам і задаём сёння пытанне: а раптам? І калі голад, вы ведаеце яго наступствы. Таму нам трэба сабрацца. Гасподзь падарыў нам цудоўныя ўмовы надвор'я ў бягучым годзе, і мы павінны гэтым скарыстацца», — адзначыў Аляксандр Лукашэнка.
«І, што немалаважна, я сказаў бы, вельмі важна, мы сёлета, калі спрацуем добра, можам нядрэнна зарабіць і паправіць эканоміку сельскай гаспадаркі. Словам, сітуацыя вельмі сур'ёзная і, я сказаў бы, надзвычайная з пункту гледжання арганізацыі работ у вёсцы», — падкрэсліў кіраўнік дзяржавы.
«Я заўважыў, у сродках масавай інфармацыі і сёлета мы вяскоўцаў не крыўдзілі. Яны заўсёды прысутнічалі на тэлебачанні, у газетах, часопісах, інтэрнэце. Гэта правільна. Трэба і надалей сродкам масавай інфармацыі ўдзяляць вялікую ўвагу вяскоўцам. Яны павінны быць галоўнымі героямі. Не хлебам адзіным жыве чалавек. Усе хочуць, каб іх бачылі і адзначалі іх працу», — заўважыў беларускі лідар.
Захар БУРАК
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
