Два імпартазамяшчальныя прэпараты анкалагічнага профілю распрацавалі вучоныя навукова-вытворчага цэнтра «ХімФармСінтэз» Інстытута біяарганічнай хіміі Нацыянальнай акадэміі навук. Аб гэтым расказала журналістам яго кіраўнік, доктар хімічных навук, член-карэспандэнт НАН Беларусі Алена Калінічэнка.
— У гэтым годзе мы правялі вялікую работу — завяршылі распрацоўку двух анкагематалагічных прэпаратаў. Першы — супрацьпухлінны прэпарат суніцініба малат — ужо прайшоў клінічныя выпрабаванні ў нашай антыдопінгавай лабараторыі на вялікай колькасці добраахвотнікаў. Клінічныя выпрабаванні паказалі, што ён і яго імпартны аналаг поўнасцю біяэквівалентныя. Пакет дакументацыі ўжо перададзены ў Цэнтр экспертыз і выпрабаванняў у ахове здароўя для атрымання дазволу на рэалізацыю, — расказала Алена Калінічэнка. — Да лістапада — снежня гэтага года чакаем атрымання дазволу, а ў наступным годзе плануем выйсці на рынак Беларусі, хоць паралельна будзем рэгістраваць наш прэпарат і ў Расіі.
У кастрычніку завяршаецца трэці этап клінічных біяэквівалентных выпрабаванняў другога анкалагічнага прэпарату — пазапаніба. І ў гэтым жа годзе мы плануем падаць яго на рэгістрацыю. Гэтыя два прэпараты закупляліся Міністэрствам аховы здароўя на суму больш як 10 мільёнаў долараў, прычым не заўсёды ўдавалася іх закупіць. Цяпер жа ў нас будзе ўласная вытворчасць гэтых жыццёва важных для анкалагічных пацыентаў прэпаратаў.
Летась навукова-вытворчы цэнтр таксама завяршыў дзве важныя распрацоўкі. «Гэта генерычныя лекавыя сродкі, імпартазамяшчальныя, якія раней увозіліся ў Рэспубліку Беларусь і каштавалі даволі дорага. Размова ідзе пра нілацініб і сарафеніб. «ХімФармСінтэз» цяпер актыўна працуе з Расіяй па пастаўках сарафенібу на яе рынак, — паведаміла Алена Калінічэнка.
Навукова-вытворчы цэнтр «ХімФармСінтэз» — унікальнае прадпрыемства. Сёння галоўныя пастаўшчыкі ў нашу краіну фармацэўтычных субстанцый для вытворчасці лекаў — Кітай і Індыя. А вось выпуск высокатэхналагічных субстанцый, якія не патрабуюць буйнатанажнай вытворчасці, сканцэнтраваны ў Еўропе: гэта Швейцарыя, Францыя, Германія, Данія, Чэхія, Ізраіль. Еўрапейскім шляхам пайшла і Беларусь.
На базе Інстытута біяарганічнай хіміі Нацыянальнай акадэміі навук быў створаны навукова-вытворчы цэнтр «ХімФармСінтэз» па выпуску фармсубстанцый і гатовых лекавых формаў, які спецыялізуецца на супрацьпухлінных спалучэннях. Унікальнасць вытворчасці ў тым, што яна ахоплівае поўны тэхналагічны ланцужок — ад вытворчасці фармсубстанцый да гатовага прэпарату. Пры распрацоўцы і вытворчасці фармсубстанцый і лекавых сродкаў выкарыстоўваюцца найноўшыя дасягненні ў галіне хіміі і біятэхналогіі кампанентаў нуклеінавых кіслот і іншых біялагічна актыўных злучэнняў.
— Мы самі распрацоўваем тэхналогію і самі вырабляем фармацэўтычныя субстанцыі. Упэўнены ў іх якасці — яна вельмі высокая. З гэтых субстанцый рыхтуем таблеціраваныя формы, капсульныя, ліяфілізаваныя і ін'екцыйныя, — расказала начальнік навукова-вытворчага цэнтра. — Мы не фармацэўтычны гігант. І сваю ўвагу сканцэнтравалі на вытворчасці навукаёмістых, высокатэхналагічных, найбольш сучасных фармпрэпаратаў. Яны складаныя і ў тэхналогіі атрымання субстанцыі, і ў тэхналогіі вытворчасці таблеціраванай формы. Не трэба думаць, што «змяшаў, спрасаваў» — і атрымаў таблетачную форму. Мы ўжо два гады праводзім эксперымент, каб, змяшаўшы і спрасаваўшы, можна было атрымаць эквівалентную таблетку. І гэта два гады пастаянных пошукаў. Але мы дасягнулі пастаўленай мэты, — падкрэсліла Алена Калінічэнка.
А ў Інстытуце біяфізікі і клетачнай інжынерыі НАН Беларусі навучыліся пры дапамозе клетачных тэхналогій лячыць розныя захворванні. Яго навуковыя супрацоўнікі стаялі каля вытокаў гэтага напрамку ў нашай краіне.
— Пад клетачнымі тэхналогіямі разумеюць комплекс метадаў, накіраваных на вылучэнне клетак з тканак органаў чалавека, іх культываванне ў лабараторных умовах з тым, каб або назапасіць біямасу, або мадыфікаваць пад канкрэтныя мэты і задачы. Затым ужо канчатковы этап — трансплантацыя атрыманага клетачнага матэрыялу чалавеку для лячэння якога-небудзь канкрэтнага захворвання, — тлумачыць загадчыца лабараторыі імуналогіі і клетачнай тэрапіі Інстытута біяфізікі і клетачнай інжынерыі НАН Беларусі кандыдат біялагічных навук Наталля Антаневіч.
Міністэрствам аховы здароўя нашай краіны зацверджана ўжо больш за 60 інструкцый па прымяненні клеткавай тэрапіі пры самых розных захворваннях. Супрацоўнікі інстытута з'яўляюцца суаўтарамі гэтых інструкцый.
— Сярод клетак, якія выкарыстоўваюцца ў клетачнай тэрапіі, хачу вылучыць ствалавыя, — працягвае Наталля Антаневіч. — Наш інстытут працуе з мезенхімальнымі ствалавымі клеткамі, якія мы атрымліваем з касцявога мозгу, тлушчавай тканіны, плацэнты і нюхальнага высцілання. У цяперашні час выконваем шэраг праектаў па распрацоўцы новых медыцынскіх клеткавых прадуктаў, заснаваных на ствалавых клетках. Напрыклад, выкарыстоўваем ствалавыя клеткі валасянога фалікула для лячэння паталогій валасоў. У нас распрацоўваецца новы метад атрымання ствалавых клетак з пігментнага пласта сятчаткі. Са спецыялізаваных, дыферэнцыраваных клетак прымяняюцца на практыцы фібрабласты скуры, керацінацыты, лімбальныя ствалавыя клеткі. Цяпер ідзе распрацоўка цэлага шэрагу новых для нашай краіны біямедыцынскіх клетачных прадуктаў.
Сярод дасягненняў за 2020—2021 гады ў плане ўкаранення клетачных тэхналогій Наталля Антаневіч згадала зацвярджэнне Міністэрствам аховы здароўя метадаў лячэння раку мачавога пузыра з дапамогай дэндрытных клетак, сістэмнай чырвонай ваўчанкі — з дапамогай мезенхімальных ствалавых клетак, метад лячэння нетрымання мачы ў пацыентаў пасля выдалення прастаты — з выкарыстаннем мезенхімальных ствалавых клетак, атрыманых з тлушчавай тканкі, метад выдалення пасляаперацыйных рубцоў маткі, лячэння хранічнага перыядантыту, рубцовых дэфектаў і атрафіі скуры, лячэнне пазабальнічных ковідных пнеўманій з дапамогай клетачных тэхналогій.
У галіне дыягностыкі інстытутам распрацаваны метад вызначэння цыркулявання ў крыві пухлінных клетак, якія аддзяліліся ад злаякаснай пухліны і трапілі ў агульны крывацёк. Факт наяўнасці цыркуляцыйных пухлінных клетак у крыві і вызначэнне іх колькасці ўяўляе сабой каштоўную незалежную прагнастычную прыкмету, якая дазваляе вызначыць ступень прагрэсіравання злаякаснага працэсу і рабіць высновы аб спрыяльным ці неспрыяльным прагнозе для пацыента з метастатычнымі анкалагічнымі захворваннямі. Вызначэнне колькасці такіх клетак перад пачаткам новага курсу проціпухліннай лекавай тэрапіі або імунатэрапіі дазваляе вызначыць пункт адліку ў ацэнцы стану пацыента для наступнага маніторынгу за прагрэсам у лячэнні анказахворвання. У інстытуце былі распрацаваны колькасныя індыкатары зместу цыркуляцыйных пухлінных клетак для розных тыпаў пухлін.
Таксама ў Інстытуце біяхіміі і клетачнай інжынерыі займаюцца клетачнай імунатэрапіяй анкалагічных захворванняў. Актывацыя ўласнай імуннай сістэмы пацыента пры правядзенні клетачнай імунатэрапіі з'яўляецца эфектыўным дадатковым спосабам барацьбы з анказахворваннямі, дазваляе павялічыць безрэцыдыўны перыяд і рэгуляваць тэрміны наступных ліній хіміятэрапіі.
Галоўную задачу па актывацыі супрацьпухліннага імунітэту выконваюць уласныя дэндрытныя клеткі пацыента, здольныя ініцыяваць накіраваны імунны адказ у дачыненні да канкрэтнай пухліны. Біяматэрыялам для вытворчасці дэндрытных клетак служыць вянозная кроў. У якасці антыгеннага матэрыялу для стварэння біямедыцынскага клетачнага прадукту на аснове дэндрытных клетак выкарыстоўваюцца індывідуальныя натыўныя пухлінныя антыгены (лізаты пухліны), а таксама сінтэтычныя стандартызаваныя пухліна-асацыіраваныя антыгены. Такое лячэнне накіраванае на стабілізацыю пухліннага працэсу, прафілактыку рэцыдыву і знішчэнне нябачных мікраметастазаў.
Яшчэ адзін важны напрамак дзейнасці Інстытута біяфізікі і клетачных тэхналогій — кантроль распаўсюджвання ковіду і яго прафілактыка.
— Нам удалося ўстанавіць, што імунная ахова залежыць ад цяжкасці перанесенага захворвання і на працягу года захоўваецца, асабліва ў асоб, якія перанеслі захворванне ў цяжкай форме, — расказала загадчыца лабараторыі імуналогіі і клеткавай тэрапіі Наталля Антаневіч. — У мінулым годзе наш Інстытут стаў ініцыятарам навуковага праекта па стварэнні прататыпа беларускай вакцыны супраць ковіду. Ён выконваўся сіламі некалькіх арганізацый. На базе РНЦП мікрабіялогіі адбывалася вырошчванне віруса і яго ачыстка. На базе нашага інстытута былі праведзены клінічныя даследаванні па ацэнцы імунагеннасці і таксічнасці прэпарату, падрыхтавана доследная партыя для правядзення даклінічных даследаванняў. Па выніках былі сабраны дакументы, якія стануць асновай для вытворчасці вакцыны ў прамысловых маштабах.
Таксама Інстытутам біяфізікі і клеткавай інжынерыі распрацаваны метад ацэнкі ўтрымання ў перыферычнай крыві спецыфічных Т-клетак да антыгенаў віруса ковіду. Ён дазваляе нараўне з выяўленнем антыцелаў вызначыць, ці захоўваецца ў чалавека імунная ахова пасля перанесенага захворвання або вакцынацыі.
Надзея НІКАЛАЕВА
Набор на бюджэтныя месцы павялічыцца.
Колькі ж каштуе гэты важны кампанент здаровага рацыёну зараз?
Не выявіць ні секунды абыякавасці.
