Першая ў гісторыя Вялікага тэатра опера для дзяцей — «Гісторыя Кая і Герды»

Упершыню ў рэпертуары Вялікага тэатра Беларусі з’явілася опера для дзяцей «Гісторыя Кая і Герды». Непаўторная пастаноўка расійскага кампазітара Сяргея Баневіча пасля прэм’еры на сцэне Марыінскага тэатра ў 1980 годзе вытрымала дзясяткі новых прачытанняў, але не страчвае сваёй актуальнасці і сёння.

Увасабленне знакамітай гісторыі Г. Х. Андэрсена ў тэатры ўзначаліла Ганна Маторная. Рэжысёр-пастаноўшчык падкрэсліла, што «Снежная каралева» (другая назва спектакля) застаецца адной з самых важных оперных пастановак для дзяцей.

— Гісторыя, якую распавёў Ганс Хрысціян Андэрсен, не з’яўляецца творам для дзяцей. У лібрэта Таццяны Калінінай матывы крыху зменены. Не спрошчаны, а зменены, — распавяла Г. Маторная на прэс-канферэнцыі. —  Опера заклікана пашырыць наша ўяўленне пра чалавека, пра свет, у якім гэты чалавек існуе. Аповед пра каханне, барацьбу людзей за сваю душу. Пры ўважлівым прачытанні можна выявіць і матывы выхоўвання ўнутранай веры, і самаахвяравання, простага кахання. Нават патрыятызму.

Галоўны рэжысёр Вялікага тэатра адзначае, што, аздобленая мноствам сэнсавых пластоў, казка-опера ў першую чаргу нясе адну галоўную ідэю — кожнаму чалавеку патрэбны дом. Ён павінен быць цёплы, там павінны жыць цудоўныя, шчырыя людзі, якія будуць адданымі і клапатлівымі. Калі на ўзроўні сям’і самыя каштоўныя чалавечыя якасці будуць выхоўвацца, тады ўсё найлепшае прыйдзе ў свет.

Аб няпростым і глыбокім музычным матэрыяле выказаўся дырыжор-пастаноўшчык оперы Юрый Караваеў. Дасведчаны музыкант прызнаўся, што перад аркестрам стаяла няпростая задача — філігранна выканаць фактурна няпросты музычны матэрыял.

Акрамя літаратурнага і музычнага складнікаў, Ганна Маторная зрабіла вялікую стаўку на сцэнаграфію. За дэкарацыі, касцюмы артыстаў і шматлікія спецэфекты адказваюць Андрэй Меранкоў і Вольга Мельнік-Малахава. Для мастачкі работа над «Гісторыяй Кая і Герды» стала першым вопытам супрацоўніцтва з Вялікім тэатрам Беларусі. Дагэтуль сцэнограф працавала ў Беларускім тэатры лялек і, верагодна, на гэта рабілася стаўка. В. Мельнік-Малахава добра знаёма з дзіцячай аўдыторыяй і мае свае спецыфічныя аўтарскія падыходы да стварэння сцэнаграфіі.

— Разам з Андрэем Меранковым мы вырашалі мноства няпростых канцэптуальных момантаў антуражу, — прызнаецца мастачка. — Нягледзячы на тое, што сюжэтна опера дазваляе размах фантазіі, не хацелася пераўтвараць гэта ў дэманстрацыю нашых здольнасцей. Мы імкнуліся ў мностве сусветаў, праз якія ідзе Герда ў пошуках Кая, стварыць кантраст і непаўторнасць.

Пастаноўка выглядае сапраўды маштабна, калі нават ацаніць колькасць акцёраў, якія былі задзейнічаны ў падрыхтоўцы. Снежную каралеву, акрамя Аксаны Волкавай, рыхтуюцца выконваць Дар’я Гаражанка, Кацярына Міхнавец і Аксана Якушэвіч.

Для салісткі тэатра Аксаны Волкавай роля каралевы звыклая. Фактура і моц голасу дазваляюць. Аднак сюжэт п’есы стварае выключную карціну, у якой артыстцы неабходна прадэманстраваць увесь акцёрскі талент, каб стварыць дакладны вобраз злых сіл. Іншыя персанажы, якія таксама ўвасабляюць зло (атаманша, тролі), атрымаліся мілымі і смешнымі.

Роля Атаманшы, па задуме Сяргея Баневіча, абавязкова павінна належаць мужчынам — у Вялікім тэатры асноўным выканаўцам стаў заслужаны артыст Беларусі Станіслаў Трыфанаў. Для слыннага барытона беларускай оперы гэта першая спроба пераўвасобіцца ў жанчыну. Акрамя яго паспрабуюць сябе ў ролі Атаманшы Уладзіслаў Зазулька, Дзмітрый Капілаў і Андрэй Сялюцін.

Саліст оперы Віктар Мендзелеў (Кай) напярэдадні прэм’еры адзначаў, што самым складаным для яго стала розніца ва ўзросце. Чалавеку з двума дзецьмі няпроста вярнуць сябе ў стан 14-гадовага падлетка. Артыст падзяліўся сваім сакрэтам: «Даводзіцца назіраць за дзецьмі, знаходзіць адпаведныя рухі, міміку, каб мой Кай атрымаўся падлеткам.

На жаль, я заўважыў, як непадробныя жывыя эмоцыі з узростам у чалавека знікаюць. Да гэтага стану вельмі-вельмі складана вярнуцца».

Гісторыю пра Кая і Герду неаднаразова ставілі ў тэатрах, экранізавалі ў кіно, пісалі і перапісвалі. За гады існавання сюжэта было складзена шмат легенд і знойдзена мноства інтэрпрэтацый. Цікава і ярка розныя пастаноўшчыкі адкрывалі гледачам аповед. Аднак галоўным здабыткам творчай каманды, якая ставіла оперу, стаў фенаменальны эфект уключанасці ў падзеі. Дарослы застаецца абяззброеным перад шчырасцю і дакладнасцю дзіцячых слоў, страчвае здольнасць глядзець на сцэны дарослымі вачыма, вяртаецца да «ўнутранага дзіцяці».

Яна ЦЭГЛА

Фота Таццяны МАТУСЕВІЧ