«Абед — бомба! З'ела ўсё». Як ацэньваюць першыя вынікі пілотнага праекта навучэнцы і іх бацькі?

Харчаванне ў школах павінна быць не толькі здаровае, але і смачнае. У школьнікаў павінен быць выбар страў, і тады ніхто з іх не будзе адмаўляцца ад гарачага абеду. Гэта аксіёма, якую пацвярджаюць першыя вынікі пілотнага праекта, што стартаваў у краіне ў студзені і ахапіў 21 установу адукацыі: па тры — у кожнай вобласці і тры — у сталіцы.

У рамках маніторынгу арганізацыі школьнага харчавання старшыня Пастаяннай камісіі Савета Рэспублікі па адукацыі, навуцы, культуры і сацыяльным развіцці Ірына Старавойтава наведала мінскую сярэднюю школу № 121, дзе вось ужо як месяц школьнікі харчуюцца па-новаму. Водгукі ад усіх (і вучняў, і іх бацькоў) толькі станоўчыя.

— Пілотны праект па арганізацыі харчавання школьнікаў мае сваю спецыфіку. Ён старанна прапрацоўваўся са спецыялістамі з НПЦ па харчаванні Нацыянальнай акадэміі навук, з Навукова-практычным цэнтрам гігіены і, што вельмі важна, з бацькоўскай грамадскасцю. Перш чым яго запусціць, праводзілася анкетаванне бацькоў, у якіх пыталіся, калі, на іх думку, лепш арганізаваць першы прыём ежы. Большасць выказалася за тое, каб карміць дзяцей пасля трэцяга ўрока. Іх меркаванне было ўлічана, — падкрэслівае Ірына Старавойтава. — Спецыялісты камбіната школьнага харчавання Мінска распрацавалі новае меню з магчымасцю выбару страў, смакавымі прыхільнасцямі і харчовымі звычкамі, якія сфарміраваліся ў дзяцей у сям'і. Сучасныя дзеці прызвычаіліся харчавацца разнастайна, да таго ж з'яўляюцца новыя прадукты і новыя рэцэптуры.

— Хачу заўважыць, што калі аналізавалі, якое меню хацелі б бачыць нашы дзеці, то школьнікі згадвалі і традыцыйныя беларускія дранікі, і варэнікі, і бліны, — дадала Ірына Старавойтава. — Усё гэта прысутнічае ў іх дамашнім рацыёне, таму яны хочуць так харчавацца і ў школе. Заўважу, што больш за мільён беларускіх школьнікаў, якія навучаюцца ва ўстановах агульнай сярэдняй адукацыі, атрымліваюць гарачае харчаванне, таму гэта тэма заўсёды на асаблівым кантролі ў дзяржаўных органаў. Вельмі важна захаваць баланс — улічыць фізіялагічныя патрэбы дзіцяці ў пэўным узросце, смакавыя прыхільнасці дзяцей, пажаданні бацькоў, асаблівасці і магчымасці арганізацыі харчавання ў школах. Цяпер нам важна пачуць меркаванні ўсіх бакоў.

Харчаванне павінна быць здаровым, бяспечным і дыетычным, але і ігнараваць новыя тэндэнцыі ў харчаванні сучасных дзяцей няправільна.

— У нашай школе дзеці заўсёды елі добра. Ад гарачага харчавання адмаўляліся толькі адзінкі, — запэўнівае дырэктар 121-й мінскай школы Жанна Давідовіч. — Але цяпер і яны пачалі заходзіць у сталовую. Раней навучэнцаў кармілі пасля першага ўрока, але да гэтага часу яны не паспявалі прагаладацца, таму, на жаль, утвараліся адходы. Цяпер іх стала значна менш. Ад сняданкаў мы адмовіліся і перайшлі на абеды. Першы прыём ежы — пасля 3,5 гадзіны ад пачатку работы навучальнай установы. У 11.30 дзеці прыходзяць у сталовую ўжо з добрым апетытам. Прычым ёсць магчымасць выбару: заказаць абед з супам ці без яго. Большая частка выбірае абед з супам, калі, канешне, гэта не малочны (ён попытам, на жаль, не карыстаецца). А старшакласнікі і ўвогуле лічаць, што з супам абед атрымліваецца больш пажыўны. Узначальваюць рэйтынг першых страў баршчы, свежая капуста і расольнік. Нашы старшакласнікі змятаюць усё (смяецца. — Аўт.). Перад стартам пілотнага праекта ў школе прайшоў бацькоўскі сход, была дэгустацыя новых страў. І цяпер мы пастаянна маніторым меркаванні, у нас ёсць свой тэлеграм-канал, дзе вядзём «Дзённік эксперымента», размяшчаем фатаграфіі страў, ёсць чат-бот для аператыўнага рэагавання.

Як расказала Жанна Давідовіч, на «ўра» ў дзяцей ідуць новыя мясныя стравы, асабліва курыныя: філе, сцёгны, галёнкі.

«Абед — бомба! З'ела ўсё», — напісала дзяўчынка сваёй маці пасля чарговай навінкі ў меню. У той дзень на абед былі «Краш-догі» — гэта булачка з сялянскай каўбаскай, гароднінай і соусам, нешта накшталт любімага ўсімі дзецьмі хот-дога, толькі, дзякуючы метадам кулінарнай апрацоўкі, больш карысная страва. «А чаму не далі малодшай школе? Вельмі пазайздросцілі малышы...» — папракнуў хтосьці ў тэлеграм-канале школы.

На даны момант спаборнічаць па папулярнасці з краш-догамі могуць толькі пельмені. Уявіце: сапраўдныя дамашнія пельмені са смятанай!

Але ёсць і антырэйтынг: дзеці слаба ядуць малочныя прадукты, не вельмі «паважаюць» рыбныя стравы, зялёны кансерваваны гарошак.

У школе ёсць меню на два найбліжэйшыя тыдні, з ім кожны можна азнаёміцца. Дзеці замаўляюць сабе абед напярэдадні. Заяўкі збірае класны кіраўнік. А раніцай да 9 гадзін падаюцца ўдакладненыя спісы з улікам тых, хто захварэў, каб ежа не адпраўлялася ў адходы. Дзіця можа выбраць, якую ён хоча кашу: рассыпчатую ці вязкую? Катлету рубленую або біфштэкс? Калі дзіця выбірае абед без супу, значыць, суп кампенсуецца салатай. І першы, і другі варыянт абеду — абсалютна раўнацэнныя па энергетычнай каштоўнасці.

Чым гэты эксперымент спадабаўся дзецям? Тым, што да іх меркавання прыслухаліся! Нарэшце і чай сталі падаваць не салодкі. На сталах з'явіліся цукарніцы. І кожны можа цяпер падсаладзіць чай па сваім гусце.

Заўважана, што для дзяцей мае значэнне ўсё: як аформлена памяшканне, дзе яны харчуюцца; сервіроўка сталоў і посуд, бо яны «ядуць вачыма». І такія нюансы для іх вельмі важныя. У школах, уключаных у праект, на сталах з'явіўся новы сталовы прыбор — нож, і, як высветлілася, нават малышы умеюць ім карыстацца.

Эксперымент па арганізацыі школьнага харчавання працягнецца да красавіка бягучага года. Ва ўстановах адукацыі будуць фіксаваць усе вынікі, адсочваць дынаміку, а таксама апытваць дзяцей і бацькоў. Да пачатку новага навучальнага года Міністэрства адукацыі і Савет Міністраў ацэняць вынікі пілотнага праекта і вырашаць, ці трэба гэты вопыт укараняць па ўсёй краіне. Мяркуецца, што ўдасца выпрацаваць аптымальную мадэль па арганізацыі школьнага харчавання.

Надзея НІКАЛАЕВА

Фота аўтара