Прафарыентацыя абітурыентаў — справа не проста круглагадовая, а бесперапынная штодзённая. У гэтым упэўнены дырэктар Гомельскага дзяржаўнага каледжа кулінарыі Уладзіслаў Шапялевіч.
— Мы — вузкапрофільная ўстанова, якая вось ужо 60 гадоў рыхтуе кадры для грамадскага харчавання. У любой прафесіі ёсць свая рамантыка: з улікам нашай спецыялізацыі мы называем яе «кухоннай». Сёння нам дапамагаюць у папулярызацыі нашых прафесій шматлікія кулінарныя шоу, серыялы і кінастужкі. Кухня — гэта не проста пліта і мікрахвалевая печ, як хтосьці памылкова думае, а цэлы свет. На базе нашага каледжа створаны Цэнтр кампетэнцый кулінарнага мастацтва і хлебапячэння, дзе ёсць суперсучаснае абсталяванне, — падкрэслівае дырэктар. — Мы працуем на прафарыентацыю школьнікаў і ў медыяпрасторы, абавязова прысутнічаем у сацыяльных сетках.
Летась упершыню ў каледжы набралі дзве групы на базе дзевяці класаў па прафесіях «кухар, афіцыянт» і «кандытар, кухар» — па 30 чалавек кожная. Дык вось, на 60 месцаў было каля 150 ахвотных. «Такога попыту, шчыра кажучы, мы не чакалі, — прызнаецца дырэктар. — Мяркую, што калі б груп было больш, то мы запоўнілі б
усе месцы...»
Ён упэўнены, што найлепшымі папулярызатарамі навучальнай установы з'яўляюцца самі навучэнцы каледжа, калі, вядома, ім цікава там навучацца: «Майстар-класы для іх праводзілі практычна ўсе брэнд-шэфы рэстаранаў у Гомелі. Гэта нашы выпускнікі. Адна справа, калі пра будучую прафесію расказваюць дырэктар ці выкладчыкі, і зусім іншая — паслухаць паспяховых выпускнікоў, якія ўжо сталі прафесіяналамі ў сваёй справе і могуць падзяліцца нюансамі прафесіі, пра якія ведаюць толькі яны. Адзін з брэнд-шэфаў у гутарцы са мной неяк прызнаўся, што раней ён не хацеў дзяліцца інфармацыяй, але цяпер разумее: чым больш ведаў аддасць, тым больш прафесіяналаў атрымае на выхадзе.
У каледжы ёсць уласная сталовая, дзе навучэнцы праходзяць практыку. Напрыклад, будучыя афіцыянты вучацца працаваць з кліентамі, абслугоўваючы іншых навучэнцаў каледжа. «Работа з жывымі людзьмі — вельмі складаная і шматгранная, — падкрэслівае Уладзіслаў Шапялевіч. — Хто такі афіцыянт? Гэта «твар» і «душа» любога бара, кавярні ці рэстарана. Ён працуе з наведвальнікамі, кансультуе іх, прымае заказы, прыносіць гатовыя стравы і напіткі. Ад яго залежыць настрой кліента, а значыць, і паспяховасць бізнесу. Нашы навучэнцы прайграюць розныя сітуацыі, каб быць да іх гатовымі ў будучыні...»
Каледж з 2014 года актыўна ўдзельнічае не толькі ў абласных і рэспубліканскіх, але і ў міжнародных конкурсах прафесійнага майстэрства. Яго прадстаўнікамі завая-
вана вялікая колькасць узнагарод і дыпломаў. «Зразумела, што ўсе не могуць стаць прызёрамі, але ўсе павінны мець магчымасць акунуцца ў атмасферу падрыхтоўкі, атрымаць эмацыянальны зарад і адчуць дух спартыўнага саперніцтва. Гэта датычыцца не толькі конкурсу, але і вучобы», — падкрэсліў Уладзіслаў Шапялевіч.
Ён таксама расказаў аб сваім вопыце зносін з навучэнцамі. Два разы на год у каледжы праходзіць «Сустрэча з дырэктарам», на якую прыходзяць усе ахвотныя. «Вельмі нефармальнае і няпростае для мяне мерапрыемства, таму што падрыхтавацца да яго немагчыма, — прызнаўся дырэктар. — Самая кароткая сустрэча доўжылася 2,5 гадзіны, самая працяглая — 5 гадзін. Абмяркоўваюцца самыя розныя тэмы і пытанні: ад прафесійных тэм, навучання, правядзення майстар-класаў, арганізацыі быту ў інтэрнаце да сацыяльных прапаноў і нават музыкі. Пытанні часта нязручныя, на іх не заўсёды можна адказаць адразу. Але гэты фармат асабіста мне дае магчымасць трымаць руку на пульсе: я ведаю, што сёння актуальна для навучэнцаў і што іх хвалюе. Асабліва цікава сустракацца з навучэнцамі выпускнога курса, якім ёсць што сказаць і пры гэтым выказваць думкі ўжо нястрашна...»
У маі бягучага года ў краіне пройдзе фінал пятага рэспубліканскага чэмпіянату прафесійнага майстэрства па 49 кампетэнцыях.
«Яго пераможцы будуць мець ільготы пры паступленні на ўзровень сярэдняй спецыяльнай і вышэйшай адукацыі ў 2023 годзе», — паведаміла намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення прафесійнай адукацыі — начальнік упраўлення прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі Міністэрства адукацыі Аляксандра Пятрова. — Удзел у іх прыцягвае і патэнцыяльных абітурыентаў, і арганізацыі, паколькі яны бачаць узровень выканання работ па тых ці іншых кампетэнцыях.
— Мы неаднойчы адзначалі, што конкурсы праводзяцца не толькі дзеля таго, каб вызначыць пераможцаў. Гэта таксама магчымасць для школьнікаў і іх бацькоў убачыць, у чым заключаецца сутнасць той ці іншай прафесіі, — падкрэслівае рэктар Рэспубліканскага інстытута прафесійнай адукацыі (РІПА) Валерый Галубоўскі. — Прычым разуменне прафесіі фарміруецца не па апісанні, а яе спецыфіку можна ўбачыць на свае вочы. Конкурсы прафесійнага майстэрства мы разглядаем таксама і як пляцоўку ўзаемадзеяння з заказчыкамі кадраў. Яшчэ на этапе падрыхтоўкі да чэмпіянату прадпрыемствы ўдзельнічаюць у складанні конкурсных заданняў і ў аснашчэнні пляцовак пад тэхналогіі, якімі павінен валодаць канкурсант. Магчыма, работадаўцы прыглядаюцца да сваіх патэнцыяльных работнікаў, калі бачаць, наколькі складаныя задачы канкурсант можа выконваць.
«Выбар прафесійнай адукацыі — гэта эфектыўны старт у будучыню. Хацелася б, каб тое ўсведамляла грамадства і бацькі, якія ўплываюць на выбар прафесіі дзяцей, — падкрэслівае Валерый Галубоўскі. — Патрэбы рынку працы ў кваліфікаваных кадрах растуць, і гэта сусветны трэнд. Сёння рабочыя кадры ўжо не тыя, што былі раней, паколькі праца ўскладняецца і патрабуе ўмення карыстацца новымі тэхналогіямі, праектнага мыслення. Многія прафесійныя задачы рабочага звязаныя з тым, каб спачатку стварыць нейкую мадэль або спраектаваць памяшканне, каб выканаць у ім тыя ці іншыя работы. Гэта прадугледжвае новы ўзровень зместу адукацыі і асваенне новых кампетэнцый. Сістэма прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі найбольш дынамічная, таму што мы знаходзімся пад ціскам змен, што адбываюцца ў вытворчым сектары эканомікі. Таму і абнаўленне навучальных планаў адбываецца штогод, уводзяцца новыя тэмы, раздзелы, новы змест практыкі».
Рэктар РІПА звярнуў увагу на важнасць узаемадзеяння з рэальным сектарам эканомікі. Партнёры ўсё больш разумеюць, што трэба сумесна займацца зместам адукацыі, які ляжыць у аснове кампетэнцый будучага спецыяліста. «Інфармацыйныя кабельныя сеткі», «Абслугоўванне сістэм водападрыхтоўкі і водаачысткі», «Архітэктурны дызайн гарадскога асяроддзя» — абнаўленне спецыяльнасцяў ідзе ва ўнісон з развіццём тэхналогіі на рынку працы. У прыватнасці, абнаўленне зместу такой спецыяльнасці, як «Арганізацыя тэхнічнага сэрвісу транспартных сродкаў» ідзе з акцэнтам на электрамабілі. «Вы ведаеце гэты трэнд у вытворчасці, ён нарастае і ў сэрвісным абслугоўванні, — адзначыў Валерый Галубоўскі. — Сучасныя тэндэнцыі сведчаць, што праца будзе станавіцца ўсё больш высокатэхналагічнай. Адукацыйнае асяроддзе ў нашых навучальных установах дазваляе навучэнцам асвоіць кампетэнцыі, запатрабаваныя не толькі сёння, але і найбольш перспектыўныя, аб якіх перадавыя прадпрыемствы толькі задумваюцца. Яны, дарэчы, хутка падхопліваюць такіх выпускнікоў. У цэнтрах кампетэнцый, якіх па краіне створана 52, канцэнтруюцца самыя сучасныя абсталяванне і тэхналогіі».
Цяпер што датычыцца будучай прыёмнай кампаніі. Выпускнікам і іх бацькам трэба ведаць, што ўсе ўстановы прафесійна-тэхнічнай адукацыі ў бягучым навучальным годзе сталі каледжамі. Каледжы могуць рэалізоўваць праграмы і прафесійна-тэхнічнай, і сярэдняй спецыяльнай адукацыі. Многія з іх прапануюць праграмы адразу на двух узроўнях: рыхтуюць па рабочых прафесіях і спецыялістаў з сярэдняй спецыяльнай адукацыяй. Але, напрыклад, медыцынскія, педагагічныя каледжы і каледжы сферы культуры прапануюць навучанне толькі на ўзроўні сярэдняй спецыяльнай адукацыі.
На ўзровень сярэдняй спецыяльнай адукацыі ў 2023 годзе плануецца прыняць каля 39 тысяч абітурыентаў, з іх 27 тысяч — за кошт сродкаў бюджэту. Тэрміны прыёмнай кампаніі застануцца прыкладна на ўзроўні мінулых гадоў — з 20 ліпеня да 18 жніўня (яны пакуль не зацверджаны).
На ўзровень прафесійна-тэхнічнай адукацыі залічаць каля 26 тысяч чалавек. Прыём дакументаў — з 15 да 23 жніўня. Калі застануцца незапоўненыя месцы, прыём можа быць прадоўжаны.
Як адзначыла Аляксандра Пятрова, сёлета будзе павялічаны набор на базе дзевяці класаў як на ўзроўні прафесійна-тэхнічнай, так і на ўзроўні сярэдняй спецыяльнай адукацыі:
— Трэба разумець, што выпускнік 9 класа стаіць перад дылемай. Што рабіць: працягваць навучанне на старшай ступені школы або ісці навучацца на ўзроўні прафесійна-тэхнічнай або сярэдняй спецыяльнай адукацыі? Як вы ведаеце, паводле Кодэкса аб адукацыі, агульная сярэдняя адукацыя цяпер з'яўляецца ў нас абавязковай. Таму, выбіраючы навучанне ў каледжы на любым узроўні, малады чалавек праз тры-чатыры гады атрымае і дыплом, які дазволіць яму паступаць на больш высокі ўзровень адукацыі, і адну, дзве або тры прафесіі, у залежнасці ад той сферы, якую ён абраў, а значыць, і фінансавую самастойнасць, — тлумачыць Аляксандра Пятрова. — На ўзроўні прафесійна-тэхнічнай адукацыі, як правіла, гэта дзве-тры рабочыя прафесіі. Напрыклад, «машыніст экскаватара; кіроўца пагрузчыка», «слесар па рамонце сельгасмашын; трактарыст-машыніст сельгасвытворчасці» або «кухар—садавод—агароднік». Гэта павышае канкурэнтаздольнасць выпускніка, страхуе яго ад сезоннасці работ, як у выпадку з агароднікам або трактарыстам. Гэта значыць, выпускнік будзе запатрабаваны арганізацыямі цэлы год. Спалучэнне прафесій ва ўстановах адукацыі залежыць ад патрэбы ў кадрах у канкрэтным рэгіёне.
«Цяпер у нас актыўна развіваецца адукацыйная праграма «Рабочы з сярэдняй спецыяльнай адукацыяй». Нядаўна адбылася знакавая падзея: уступіў у сілу абноўлены Агульнадзяржаўны класіфікатар АКРБ 011-2022 «Спецыяльнасці і кваліфікацыі», — праінфармавала Аляксандра Пятрова. — У 2023 годзе прыём будзе ажыццяўляцца ўжо па абноўленым класіфікатары. Але абітурыенты і іх бацькі не павінны хвалявацца, калі яны, напрыклад, не ўбачаць спецыяльнасць, якая была раней. Напрыклад, у старым класіфікатары была спецыяльнасць «Аўтамабілебудаванне», а ў абноўленай версіі яна называецца «Вытворчасць транспартных сродкаў». Спецыяльнасць засталася, але ў яе памянялася назва. Гэта звязана з тым, што новы класіфікатар прыведзены ў адпаведнасць з класіфікатарам відаў эканамічнай дзейнасці, актуальным сёння.
Вельмі папулярная сярод абітурыентаў спецыяльнасць «Праграмнае забеспячэнне інфармацыйных тэхналогій» цяпер будзе называцца «Распрацоўка і суправаджэнне праграмнага забеспячэння інфармацыйных сістэм». Разам з тым кваліфікацыя «тэхнік-праграміст» захавалася».
Аляксандра Пятрова запэўніла, што на сайтах устаноў адукацыі інфармацыя аб старых і новых найменнях спецыяльнасцяў будзе састыкавана. Гэта значыць, там будзе прысутнічаць найменне спецыяльнасці ў новай рэдакцыі і найменне, якое было раней, каб абітурыенты разумелі, на якую спецыяльнасць яны паступаюць.
Упершыню ва ўстановы сярэдняй спецыяльнай адукацыі будуць прымаць па конкурсе сярэдняга бала дакумента аб адукацыі як на аснове 9 класаў, так і на аснове 11 класаў і прафесійна-тэхнічнай адукацыі. Раней абітурыенты, якія паступалі на аснове агульнай сярэдняй адукацыі, здавалі два прадметы на ЦТ. Цяпер жа іх будуць ранжыраваць у залежнасці ад бала атэстата і адзнак у атэстаце па профільных прадметах (пры аднолькавым сярэднім бале ў атэстаце), Захаваюцца толькі ўнутраныя іспыты на творчых спецыяльнасцях і спецыяльнасці «фізічнае выхаванне».
Дарэчы, на некаторых спецыяльнасцях у каледжах фарміруюцца вельмі сур'ёзныя конкурсы. Так, у філіяле БДУІР — Мінскім радыётэхнічным каледжы — прахадны бал на базе 9 класаў на спецыяльнасць «інфармацыйныя тэхналогіі» летась быў 9,9.
На ўзроўні прафесійна-тэхнічнай адукацыі попытам у абітурыентаў традыцыйна карыстаюцца такія прафесіі, як «цырульнік», «памочнік машыніста цеплавоза, электравоза, электрацягніка», «электраманцёр па рамонце і абслугоўванні электраабсталявання», «слесар па рамонце аўтамабіляў». У розных рэгіёнах конкурсы па гэтых спецыяльнасцях былі ад 1,2 да 2 чалавек на месца.
Аляксандра Пятрова і Валерый Галубоўскі падкрэсліваюць, што попыт на выпускнікоў каледжаў на рынку працы значна перавышае прапанову. Гэта значыць, што з працаўладкаваннем праблем не ўзнікне дакладна. І зусім не варта разглядаць атрыманне прафесійна-тэхнічнай адукацыі як фінішную лінію ў сваім прафесійным развіцці. Гэта толькі першая прыступка. Пасля заканчэння навучання можна выбраць скарочаную форму атрымання сярэдняй спецыяльнай адукацыі або паступаць у ВНУ на агульных падставах.
«Прафесійна-тэхнічная адукацыя, акрамя прафесіі, дае яшчэ і розныя ўніверсальныя кампетэнцыі, напрыклад, веды і ўменні ў галіне матэрыялазнаўства, электратэхнікі, што дазваляе выпускнікам у далейшым на шляху самаразвіцця даволі хутка пераключацца і атрымліваць сумежныя прафесіі, — падкрэслівае Аляксандра Пятрова. — Практыкаарыентаванасць навучання ў каледжах даходзіць да 70 працэнтаў».
«Спецыялісты, якія спачатку навучаліся ў прафесійна-тэхнічнай установе, затым — у сярэдняй спецыяльнай і вышэйшай, сёння самыя запатрабаваныя і паспяховыя, — запэўнівае Валерый Галубоўскі. — Менавіта ім работадаўцы аддаюць перавагу пры правядзенні конкурсу на пасаду, ім давяраюць найбольш складаную, адказную працу, з імі раяцца. І ўсё таму, што яны добра ведаюць увесь працэс вытворчасці не толькі тэарэтычна, але і практычна. Нават пры навучанні ў ВНУ сучасны студэнт тэхнічнага профілю імкнецца атрымаць паралельна яшчэ і рабочую спецыяльнасць, бо, каб стаць добрым інжынерам, трэба валодаць навыкамі эксплуатацыі абсталявання, разумець спецыфіку і структуру прамысловых працэсаў. Мяжа паміж рабочым і інжынерам усё больш размываецца».
Надзея НІКАЛАЕВА
А разам з імі навучанне, сацпакет і нават жыллё.
Беларусь — адзін з сусветных лідараў у галіне здабычы і глыбокай перапрацоўкі торфу.
«Мы зацікаўлены, каб да нас прыязджалі».
