Памыляемся не толькі мы
На працу ў рэдакцыю «Звязды» я прыйшла (страх падумаць!) у 1968 годзе. Спачатку была так званым тэхнічным сакратаром (старшай, куды пашлюць), потым — адной з падчытчыц (карэктары ўголас чыталі тэксты, а мы звяралі...), а яшчэ пазней падрасла да карэктара. «Ну што гэта за праца — чужыя памылкі выпраўляць», — дзівіліся часам іншыя. А мне яна падабалася, нават вельмі, бо мы, карэктары, працавалі поруч з найлепшымі журналістамі краіны, першымі, можна сказаць, чыталі заўтрашні нумар газеты (а яны ў «Звязды» бываюць вельмі цікавымі), да таго ж пастаянна папаўнялі веды...
Ды і памылкі бываюць розныя. Праграмы тэлеперадач, напрыклад, прыходзяць у рэдакцыю на рускай мове і ўжо тут перакладаюцца на беларускую... А нам, карэктарам, потым вырашаць: у Пучыні сапраўды ёсць опера «Смутак» ці нехта «То́ску» прыняў за «Тоску́»?
Падводзіць газетчыкаў і спешка. Адзін наш карэспандэнт, помню, нешта пісаў пра садавода, пра вясну, пра тое, што на дрэвах сталі распускацца...
Як па-беларуску называюцца «почки», на жаль, не ведаў — палез у слоўнік, каб паглядзець, убачыў першае значэнне — ныркі. Ну і «занёс» іх на пладовыя дрэвы.
Яшчэ ў адным матэрыяле людзі перад святам, калі памяць не падводзіць, упрыгожвалі свой гаўбец (балкон). Некаму гэта слова падалося незразумелым і з яго зрабілі... гаўбіцу.
Але ж у памяці не толькі гэта. Адзін час поруч з намі працавала вельмі поўная жанчына. Трэба сказаць, што худзець альбо папраўляцца тады неяк не ў модзе было, пра дыеты ніхто не гаварыў і не пісаў: худы чалавек дык худы, поўны дык поўны...
Вось і наша Рая важыла кілаграмаў 140 і ні трошкі не камплексавала, можа, нават наадварот: прыходзіла на працу, даставала з ладнай сумкі (ніякіх адмысловых кантэйнераў тады не было) свае міскі, каструлькі, керамічныя гаршчэчкі, слоікі і слоічкі і, што называецца, сумяшчала прыемнае з неабходным, гэта значыць ела і працавала.
Найчасцей газету ў друк падпісвалі своечасова, і па вечарах на грамадскім транспарце мы — нехта з рэдакцыйнага начальства, дзяжурны, карэктары ды іншыя — раз'язджаліся па дамах. Але ж час ад часу здараліся партыйныя з'езды, пленумы ЦК КПСС, смерці першых сакратароў, і тады працэс замаруджваўся, над газетай працавалі ледзь не да раніцы, пасля чаго на рэдакцыйнай «Волзе» нас развозілі па дамах.
Развозілі ўсіх, апроч Раі, бо яна жыла зусім блізка...
Дык вось. Неяк па той бок ночы ідзе яна дадому. Ідзе адна, сумка вялікая і нечым поўная. Значыць, можна пажывіцца, вырашылі маладыя зладзюжкі. Падскочылі, вырвалі з рук сумку і на пяту, што называецца.
Рая таксама не разгубілася. Расказвала назаўтра: «Я за імі — куляй (мы цішком душыліся ад смеху, уявіўшы кулю вагой у 140 кілаграмаў), крычу: «Кефір! Кефір!.. Стойце!.. Аддайце!..»
Для Раі піць перад сном кефір — гэта было святое.
...Хлопцы, на жаль, бегалі хутчэй, таму жанчына іх не дагнала. Але і не засмуцілася: рада была, што за дзень і частку ночы ўсё, што брала з сабою, з'ела. А значыць, зладзюжкам перапала толькі старая сумка, трохі пустога посуду і дзве паўлітроўкі кефіру.
Валянціна Мазжарава,
карэктар
«Каўбасны» канфлікт. Працяг...
У 1974-м Мінску было прысвоена званне «Горад-герой». Уручыць Залатую Зорку і ордэн Леніна па традыцыі павінен быў Леанід Ільіч Брэжнеў. Але толькі праз чатыры гады пасля ўказа генсек адправіўся цягніком у беларускую сталіцу...
Сяброўскіх адносін паміж Брэжневым і Машэравым, кажуць, не было. Гэта ведалі ў верхніх эшалонах улады, аб гэтым здагадваліся простыя людзі.
У тыя гады Беларусь вырабляла мяса і малака на душу насельніцтва больш, чым Злучаныя Штаты. Эшалоны з беларускай сельгаспрадукцыяй рэгулярна ішлі на ўсход. Тым не менш прылаўкі ў магазінах ад Смаленска да Курыл не ламаліся ад ядомага. Гэту бяздонную і бясконцую прастору немагчыма было запоўніць толькі беларускімі прадуктамі. Аднак Брэжнеў настойліва патрабаваў ад Машэрава павялічыць аб'ёмы паставак. І аднойчы Машэраў не вытрымаў: маўляў, усяму ёсць мяжа — я не маю права сваю краіну пакінуць без прадуктаў! З тых часоў паміж імі быццам бы ўсталяваліся халаднаватыя адносіны. Зрэшты, дасведчаныя людзі кажуць, што цёплымі яны ніколі і не былі.
Машэраў быў незвычайнай асобай: добры прамоўца, з прывабнай знешнасцю і абаяннем, меў сапраўдны аўтарытэт у народзе. І яшчэ: ён быў Героем Савецкага Саюза — сапраўдным, баявым героем.
З гэтай нагоды ў Мінску ў той час хадзіў анекдот. Пчала ўецца над залатымі зоркамі Брэжнева. Ён махае рукамі, спрабуе адагнаць надакучлівую і, нарэшце, просіць: ляці да Машэрава, сядай на яго Залатую Зорку. Пчала адказвае: «Не, у Машэрава Зорка пахне порахам,
а ў цябе — ліпай».
Без перабольшання можна сказаць, што Машэраў быў папулярным ва ўсіх рэспубліках Савецкага Саюза. Брэжнеў яму, пэўна, зайздросціў... На фоне такіх узаемаадносін і прыбыў у Мінск.
Напярэдадні нас, маленькую групу фота-, кіна- і тэлерэпарцёраў, запрасілі ў ЦК партыі на інструктаж. Загадалі быць у самых лепшых касцюмах, у белых кашулях, абавязкова пры гальштуках, ніякіх джынсаў, не мітусіцца, трымацца вельмі сціпла. І, нарэшце, галоўнае: мы павінны вельмі аператыўна і якасна выканаць сваю работу, зняўшы на плёнку для будучых пакаленняў гістарычную падзею.
Фатаграфаваць для газет было даручана Льву Папковічу з «Советской Белоруссии» і мне, звяздоўцу. Каб пазбегнуць выпадковай асечкі, мы страхавалі адзін аднаго, бо адказнасць была велізарная. Ва ўсіх газетах рэспублікі былі пакінуты месцы для здымкаў, якія павінны быць пры любых абставінах. З усіх абласных цэнтраў прымчалі кур'еры, каб узяць іх на першыя палосы сваіх газет.
Роўна апоўдні картэж зіхатлівых лімузінаў прыбыў на плошчу Перамогі. Знатны госць ішоў побач з Машэравым, наперадзе салдаты неслі вянок. Потым, як належыць у такіх выпадках, Брэжневу трэба было паправіць на ім стужкі. Ён нагнуўся і з вялікай цяжкасцю выпраміўся, нібыта паднімаючы цяжкую штангу. Я шчоўкнуў затворам фотаапарата. Начальнік аховы генсека Мядзведзеў в-вельмі нават выразна паглядзеў на мяне.
Не губляючы ні секунды, з плошчы Перамогі мы рванулі ў будынак ЦК, дзе павінна было адбыцца ўручэнне ўзнагароды Машэраву. За доўгім сталом там сядзеў увесь цвет беларускага кіраўніцтва.
Усё было ўрачыста і чынна. Міністр абароны СССР маршал Усцінаў, сагнуўшыся папалам, штосьці лісліва шаптаў Брэжневу. Я зноў шчоўкнуў фотакамерай і падумаў, што такі кадр мне наўрад ці калі ўдасца апублікаваць...
Усе ўсталі. Да мікрафона падышоў Брэжнеў, прачытаў па паперцы кароткае вітальнае слова ў адрас Машэрава. Пётр Міронавіч, таксама па паперцы, прачытаў слова ў адказ.
Брэжнеў у суправаджэнні світы падаўся на выхад. Каб дабрацца да аўтамабіля, яму трэба было спусціцца па прыступках. Было забаўна назіраць за гэтым. Звычайна ахова круціць галавой на ўсе 360 градусаў, каб засцерагчы шэфа ад усялякіх нечаканасцяў. Але ў гэтым выпадку абодва ахоўнікі неадрыўна глядзелі на чаравікі Брэжнева: а раптам спатыкнецца? Рукі трэніраваных хлопцаў былі гатовы падхапіць Леаніда Ільіча ў любы момант. Аднак ён паспяхова дабраўся да машыны і паехаў, каб крыху перадыхнуць ад зробленай работы. Галоўнае было наперадзе — у тэатры оперы і балета.
Мікалай Амельчанка (светлай памяці!),
фотакарэспандэнт
Баба не цётка
Было гэта гадоў сорак пяць таму, калі я толькі-толькі прыйшоў працаваць у рэдакцыю «Звязды». За першыя дні і месяцы пазнаёміўся з калегамі-журналістамі, з некім ужо ездзіў у камандзіроўкі... Тэхнічных супрацоўнікаў таксама ведаў, але значна горш, людзей, што сышлі на заслужаны адпачынак, — хіба што па чутках.
Сярод іх, такіх вось шаноўных ветэранаў, была жанчына досыць паважнага ўзросту, якую ўсе, нібы родную, звалі баба Соня. «Ты пазнаёмішся з ёй... Ты ўбачыш...» — абяцалі калегі. Ды, відаць, не лёс: неяк раніцай старшыня прафкама з сумам паведаміў:
— Толькі што званіла радня: памерла наша баба Соня. Рэдкая была жанчына! І спецыяліст, якіх пашукаць... Ідзі, Жэня, зрабі вялікую картку — партрэт у чорнай рамцы. Трэба ля труны паставіць. Чорную стужку на ражок не забудзь.
Пра гэта, думаю, можна было б і не нагадваць...
Пайшоў, недзе з гадзіну, засмучаны (бо не паспеў жа пазнаёміцца...), працаваў над партрэтам. Потым — і ўжо з гатовым (дзякуй богу, загорнутым у ліст паперы) — падаўся да старшыні прафкама.
— Ой, Жэня, а што гэта ты нясеш? — нечакана пачуў каля вуха. — Нешта, мусіць, зрабіў цікавае?
Я падняў вочы на таго, хто пра гэта пытаўся, і аслупянеў: побач стаяла... нябожчыца, тая, чый партрэт я толькі што змясціў у чорную рамку.
З усіх сіл хаваючы сваю разгубленасць (і партрэт за спінай таксама), я стаў казаць паважанай жанчыне (яе таксама звалі Соф'яй, Соняй, але ў рэдакцыі... цёткай), што ў руках — нічога цікавага — пустая рамка. Сам жа хуценька развярнуўся на 180 градусаў — падаўся назад у лабараторыю, каб зрабіць новы партрэт — ужо бабы Соні.
...На развітанне з ёй мы, вядома ж, трапілі, партрэт прывезлі.
А тая супрацоўніца, з якой я пераблытаў нябожчыцу, яшчэ, дзякаваць богу, доўга жыла. Відаць, спраўдзілася прыкмета.
Два словы
Недзе ў сямідзясятыя гады мінулага стагоддзя працаваў у нашай газеце вельмі вядомы журналіст, якога, нягледзячы на яго паважны ўзрост, усе называлі проста Навум. Чалавекам ён быў вясёлым і вельмі адкрытым, ахвотна ўспамінаў сваё мінулае, нават тое, пра што іншы, напэўна, маўчаў бы...
Адзін з такіх выпадкаў ён і ягоная жонка, што называецца, у два галасы расказвалі за святочным сталом у гонар не помню якой гадавіны сумеснага жыцця. Выглядала гэта прыкладна так:
— Пажаніліся мы яшчэ перад вайной, — пачынаў Навум, — і не сказаць, каб па вялікай любові... Праўда?
— Праўда-праўда, — усміхалася яму жонка.
— Не паспелі неяк прыгледзецца ды прывыкнуць адно да аднаго, — працягваў гаспадар, — як грымнула вайна — прыйшлося расстацца. І гэта ж не на месяц-другі — на гады. А яны на фронце доўгія-доўгія. За іх я неяк адвык ад думкі, што жанаты. А далей — нібы нячысцік які паблытаў: каб яна не чакала, адбіў тэлеграму, што так і так, маўляў, ваш муж такі і такі (прозвішча, імя ды імя па бацьку) загінуў смерцю храбрых. Дадаў яшчэ месца, дзе стаяла наша вайсковая часць... Усё як належыць: як пісалі тады ў пахавальных.
— Атрымала я гэты дакумент, прачытала, — працягвала ўспаміны жонка, — а паверыць ну ніяк не магу. Думаю: тут нешта не так... Сабрала якія-ніякія рэчы і за блізкі свет паехала па тым адрасе. Знайшла Навумаву часць, прыйшла ў камендатуру. Прашу: «Падкажыце, калі ласачка, дзе мне знайсці магілу такога і такога афіцэра (называю прозвішча). Мне ў адказ: «Пабойцеся Бога, якую магілу?! Гэты афіцэр жывы і здаровы!.. Сёння, дарэчы, ён вольны ад службы. Напэўна, у кавярні цераз вуліцу каву п'е. Падыдзіце туды».
...Якраз там сужэнцы і сустрэліся, каб больш ужо не разлучацца. З гумарам, у згодзе ды любові пражылі жыццё.
Навум, дарэчы, потым пытаўся ў жонкі, што ў пахавальнай было не так, чаму яна не паверыла? «Два словы насцярожылі, — прызналася жонка. — Я ж характар твой ужо трохі вызнала: ведала — проста загінуць ты мог, а вось «смерцю храбрых»...
Навум быў моцным журналістам. Магчыма, яшчэ і таму, што, перш чым нешта напісаць, доўга думаў, шукаў дакладныя словы.
Снеданне з'еш сам...
У савецкія часы героямі журналісцкіх артыкулаў былі не толькі рабочыя, настаўнікі ды касманаўты, але і (вымавіць цяжка) «палітінфарматары», людзі, якім даручалася весці асветніцкую работу ў сваіх калектывах, расказваць пра эканамічнае ды палітычнае жыццё краіны. Нехта рабіў гэта з меншым поспехам, нехта з большым...
Трэба разумець, якраз пра такога палітінфарматара пісаў артыкул наш звяздоўскі журналіст. Ён ужо «намаляваў» для чытача месца дзеяння — калгасную ніву, партрэт перадавіка-трактарыста... Спыніўся на моманце, калі той заглушыў рухавік, прысеў на траву, каб з'есці прынесены з сабой падмацунак. Апошні радок быў прыкладна такім: «Дапіваючы малако, механізатар убачыў, як па краі поля да яго набліжаецца палітінфарматар Ягоравіч».
Усё астатняе было зразумела без слоў: не галодны і палітычна «падкаваны» механізатар ідзе працаваць далей: шчаслівы канец, у артыкуле можна паставіць кропку.
Перш чым зрабіць гэта, журналіст захацеў пакурыць: узяў «беламорыну» (былі такія папяросы), выйшаў у калідор.
У гэты час яго суседзі па «камеры» (калегі, што працавалі ў тым жа пакоі) вырашылі пажартаваць. Пасля апошняга сказа, надрукаванага на машынцы аўтарам (пра Ягоравіча, які набліжаўся...), дадалі: «Убачыў трактарыст палітінфарматара і падумаў: «Зноў яго нячысцік нясе! І што яму толькі трэба?.. Прыйдзецца з ім маю чакушку дзяліць».
Толькі дапісалі гэтыя словы, з калідора вярнуўся аўтар і змен у сваім тэксце не ўбачыў (бо не глядзеў). Хуценька паставіў свой подпіс і здаў матэрыял.
Пільнае начальства «жарт», вядома ж, своечасова заўважыла і ў гэткім выглядзе артыкул пра палітінфарматара да чытача не дайшоў — тады. А зараз ужо няхай, трэба ж пасмяяцца.
Яўген Пясецкі,
фотакарэспандэнт «Звязды»
Рубрыку вядзе Валянціна Доўнар
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/valyancina-dounar
[2] https://zviazda.by/be/tags/yaugen-pyasecki
[3] https://zviazda.by/be/gramadstva
[4] https://zviazda.by/be/medyya
[5] mailto:pyasecki@zviazda.by
[6] mailto:dounar@zviazda.by
[7] https://zviazda.by/be/tags/zvyazdze-100-god