На пляцоўцы Беларускай гандлёва-прамысловай палаты беларускія прадпрымальнікі сустрэліся з членам Калегіі (міністрам) па эканоміцы і фінансавай палітыцы ЕЭК Цімурам ЖАКСЫЛЫКАВЫМ. У бізнесменаў назбіралася шмат пытанняў да прадстаўніка камісіі, звязаных, у першую чаргу, з бар'ерамі, якія ўзнікаюць на практыцы. Тэмамі для абмеркавання сталі абмежаванні пры ўдзеле ў дзяржзакупках, спагнанне ўскосных падаткаў ва ўзаемным гандлі.
«Усё ж такі трэнд да памяншэння»
Што тычыцца малочных пытанняў, якія перыядычна ўзнікаюць паміж Беларуссю і Расіяй, міністр адзначыў, што неабходна ўзмацніць узаемадзеянне паміж упаўнаважанымі органамі. На яго думку, магчыма, такая сітуацыя звязаная з недастаткова дэталёвай прапрацоўкай заканадаўства. «У цэлым было выказана агульнае меркаванне Камісіі аб тым, што, вядома, калі такія забароны ўводзяцца, яны павінны цалкам адпавядаць правілам саюза», — рэзюмаваў Цімур Жаксылыкаў. Ёсць меркаванне, што ў дадзеным выпадку адбыўся выхад за межы права саюза.
Яшчэ раз гэтую сітуацыю абмеркавалі на пасяджэнні Калегіі ЕЭК на мінулым тыдні. На ім таксама ўзнімаліся пытанні мытнага супрацоўніцтва, тэхнічнага рэгулявання і функцыянавання ўнутранага рынку.
Так, Калегія ЕЭК прыняла Парадак узаемадзеяння органаў дзяржаўнага кантролю (нагляду) краін ЕАЭС пры правядзенні мерапрыемстваў па захаванні патрабаванняў тэхнічных рэгламентаў саюза. Органу кантролю адной з краін-удзельніц, які выявіў парушэнне якога-небудзь тэхрэгламенту ЕАЭС, прапануецца ў сямідзённы тэрмін накіраваць у органы дзяржкантролю іншых краін саюза і Камісію апавяшчэнне аб парушэнні і прыняцці абмежавальных мер. Упаўнаважаныя органы, якія атрымалі інфармацыю, правераць магчымыя выпадкі звароту ў сваіх краінах небяспечных тавараў, указаных у апавяшчэнні. Аб выніках праверак і прынятых мерах яны паведамяць у орган дзяржкантролю, які ініцыяваў праверку. Рэкамендацыя стане асновай для распрацоўкі абавязковага да ўжывання Парадку ўзаемадзеяння органаў дзяржкантролю дзяржаў-членаў, які плануецца зацвердзіць рашэннем Савета ЕЭК пасля ўступлення ў сілу пагаднення.
Цімур Жаксылыкаў адзначае, што часам нават у прынятых стандартах ёсць праблемы, звязаныя з так званымі шэрымі зонамі, калі некаторыя нормы заканадаўства тлумачацца бакамі па-рознаму. Тым не менш колькасць дакументаў, якая выконваецца, пераважная. «Што тычыцца тых рашэнняў, якія адносяцца да актаў прамога дзеяння, дзе наднацыянальная кампетэнцыя выразна прапісана, яны выконваюцца ўсімі бакамі ў поўным аб'ёме. Ні адзін бок іх не парушае», — звяртае ўвагу міністр. Калізіі здараюцца ў частцы дамоўленасцей, якія рэгулююць на нацыянальным узроўні адпаведныя упаўнаважаныя органы.
Член Калегіі лічыць, што існуе агульнасусветны трэнд да абароны ўласнага рынку. Але ў ЕАЭС, мэта якога стварэнне агульнага рынку, а значыць роўнае стаўленне да ўсіх вытворцаў, гэта недапушчальна. «Камісія за гэтым уважліва сочыць. У нас ёсць вялікі пералік бар'ераў, якія ўзнікаюць, але гэта барацьба са шматгаловай гідрай. Мы адсякаем іх, потым новыя з'яўляюцца. Але ўсё ж трэнд да памяншэння гэтых бар'ераў ёсць, ён відавочны. Час ад часу, вядома, канфліктныя сітуацыі ўзнікаюць, як цяпер адносна малака», — адзначыў Цімур Жаксылыкаў.
Усяго ў пераліку каля 60 бар'ераў, якія на дадзены момант абмяркоўваюцца. Увесь час узнімаецца пытанне, напрыклад, звязанае з абмежаваннямі транзіту падсанкцыйных тавараў. Міністр звяртае ўвагу, што гэта ў меншай ступені тычыцца праблем беларускіх прадпрымальнікаў. Больш па гэтых пытаннях звяртаюцца казахстанскія і кыргызстанкія бізнесмены. Акрамя гэтага, існуюць пытанні, звязаныя са стварэннем агульнага рынку алкагольнай і тытунёвай прадукцыі. Падакцызная прадукцыя практычна выведзена з агульнага рынку: там ёсць выключэнне, якое да гэтага часу не пераадолена, хоць усе бакі ўзялі на сябе абавязацельствы гэтую праблему вырашыць.
Ёсць і станоўчыя прыклады пераадолення бар'ераў: нядаўна было прынята рашэнне расійскага ўрада ў адносінах да рэкламы вінаробнай прадукцыі. Раней існавала абмежаванне на рэкламу замежных вытворцаў вінаробнай прадукцыі. Гэты бар'ер зняты. Адпаведная норма змененая ў расійскім заканадаўстве.
Што тычыцца дзяржзакупак, Цімур Жаксылыкаў адзначыў, што, у прыватнасці, беларускія вытворцы могуць і ўдзельнічаюць у дзяржаўных закупках у Расіі. Аднак ёсць пэўныя праблемы, напрыклад, звязаныя з механізмам банкаўскіх гарантый. Па расійскаму заканадаўству ў якасці забеспячэння банкаўскія гарантыі прымаюцца, калі яны адбываюцца ад банкаў, уключаных у адпаведны рэестр Цэнтральнага банка Расійскай Федэрацыі. Зразумела, што банкаў з іншых краін, у тым ліку з Беларусі, у гэтым рэестры няма. Акрамя гэтага, узнікаюць пытанні з розніцай ПДВ — ужо ёсць праект нарматыўнага акта, які павінен іх зняць. Таксама ўсё яшчэ актуальная праблема ўзаемнага прызнання сертыфікатаў.
«Прымем толькі свой»
На жаль, жывых прыкладаў бар'ераў у гандлёвых адносінах у рамках ЕАЭС ва ўдзельнікаў сустрэчы дастаткова. Напрыклад, Аляксандр Ракоўскі, намеснік дырэктара кампаніі «Беллис», распавёў пра тое, якія перашкоды сустракаюцца на шляху беларускіх вытворцаў, што вырашылі паставіць электратэхнічную прадукцыю на расійскі рынак.
Зараз дзейнічае каля васьмі Тэхнічных рэгламентаў ЕАЭС, якія рэгулююць гэтую сферу. Па словах намесніка дырэктара, з іх увядзеннем Расія пачала прымаць толькі айчынныя сертыфікаты, а не аналагічныя дакументы краін ЕАЭС. І, каб прабіцца на рынак РФ, вытворцы саюза, у тым ліку і беларускія, вымушаныя купляць расійскія сертыфікаты.
«Рынак падзелены так: ёсць прадукцыя высокіх брэндаў, а ёсць і ўся астатняя. Другая займае каля 60% усяго рынка і часам нават больш. Яна, як высветлілася, на 75% не адпавядае патрабаванням рэгламентаў, — распавядае Аляксандр Ракоўскі. — Па вялікім рахунку, электратэхнічная прадукцыя, якая паступае на наш рынак, няякасная, але танная. І тут, у Беларусі, няма шанцаў стварыць канкурэнтаздольную вытворчасць, таму што рынак забіты неадпаведнай прадукцыяй. Каб зрабіць яе якаснай, прыйдзецца выдаткаваць на вытворчасць не тры долары, як гэта адбываецца з цяперашнім танным таварам, а дзесяць. А хто яе тады купіць?»
Сапраўды, па выніках праверак, праведзеных у Беларусі органамі дзяржнагляду ў студзені — снежні 2017 года, устаноўлена, што звыш 75% электратэхнічнай прадукцыі не адпавядае патрабаванням ужывальных тэхнічных рэгламентаў і стандартаў ЕАЭС. За 2017 год адменена 243 выдадзеных дакумента аб пацверджанні адпаведнасці (180 сертыфікатаў і 63 дэкларацыі) ЕЭАС. Пры гэтым звыш 95% сертыфікатаў і дэкларацый на неадпаведную нормам прадукцыю выдадзена або зарэгістравана расійскімі органамі па сертыфікацыі. Гэтая інфармацыя размешчана на сайце Дзяржаўнага камітэта па стандартызацыі Беларусі.
«Ёсць Федэральная служба па акрэдытацыі Расіі, а ёсць група органаў, якая афіляваная з ёй, — тлумачыць намеснік дырэктара «Беллис». — Група гэта заснаваная невялікай колькасцю людзей. У ёй існуюць расцэнкі, таксы, хто, колькі і з каго бярэ. Яны выдаюць 80% усіх расійскіх сертыфікатаў і зарабляюць на гэтым дзесяткі мільёнаў долораў. Але трэба разумець, што, каб выдаць такую колькасць сертыфікатаў, трэба мець тэхнічную пляцоўку памерам з палову Мінска. А такія фірмы зарэгістраваныя ў пад'ездах жылога дома, на мыйцы... Гэта ўсім вядома. Але грошы працуюць...»
«Усе буйныя беларускія пастаўшчыкі электратэхнічнай прадукцыі купляюць сертыфікаты ў Расіі, каб можна было завезці туды тавары, таму што нашы сертыфікаты не дзейнічаюць. За гэты год гэта стала радавой практыкай. Згодна з Дагаворам аб ЕАЭС, з'явіліся пасярэднікі, і расійскія кампаніі пачалі гэтым карыстацца. Федэральнай мытнай службе Расіі была пастаўлена задача скаардынаваць працу так, каб увесь імпарт, экспарт ішоў праз расійскія мытныя органы. Таму фармальна непрызнання беларускіх сертыфікатаў няма. Але фактычна ўсіх перавозчыкаў паставілі ў такую сітуацыю: калі ў вас беларускі сертыфікат, мы вас адпраўляем у чырвоны калідор. І знойдуцца прычыны, па якіх на ім прыйдзецца заплаціць штраф. А побач з мытняй стаіць фургон, у якім можна за паўгадзіны аформіць расійскі сертыфікат і беспраблемна прайсці мяжу...»
Пры гэтым ЕЭК гэтае пытанне разглядала і вынесла рашэнне, у якім напісана, што мытным органам да завяршэння работ па далучэнні да агульных працэсаў у рамках саюза неабходна забяспечыць выкарыстанне звестак з адпаведных нацыянальных сетак і адзіных рэестраў. Але гэта рашэнне не выконваецца. «Чаму Беларусь выконвае свае абавязацельствы, а Расія не? — задаецца пытаннем Аляксандр Ракоўскі. — Давайце ўвядзем меры ў адказ».
Як вырашыць гэтую праблему, пра якую, як высвятляецца, усе ў курсе? «Па-першае, гэтае пытанне трэба ў чарговы раз падняць у беларускім урадзе. Па-другое, куды больш эфектыўным крокам будзе прыняць меры ў адказ. А гэта значыць, не прымаць расійскія сертыфікаты ад імпарцёраў, а прымушаць іх праводзіць ацэнку адпаведнасці ў органаў сертыфікацыі ў Беларусі. Таму што ў нашай краіне нічога падобнага (фірмаў, якія «штампуюць» сертыфікаты), няма і не будзе. Гэта значыць, гаворка ідзе пра ўзмацненне нацыянальных уплываў, рашэнняў, заканадаўства ў перашкодзе трапленню ў краіну прадукцыі неадпаведнай якасці». Гуляць па сумленных правілах рынку выгадна ўсім, таму што нашы партнёры зацікаўлены ў іх не менш за нас.
Надзея АНІСОВІЧ, Вераніка ПУСТАВІТ
Глабальны кантэкст
«Дарожная карта» па рэалізацыі праграмы «Амбіцыі-2020 CEN і CENELEC» зацверджана на генеральнай асамблеі Еўрапейскага камітэта па стандартызацыі (CEN) і Еўрапейскага камітэта па стандартызацыі ў галіне электратэхнікі (CENELEC). Яна ўключае ў сябе паглыбленае супрацоўніцтва з Еўразійскай эканамічнай камісіяй для зняцця тэхнічных бар'ераў у гандлі.
«Рэалізацыя «дарожнай карты» дазволіць павысіць канкурэнтаздольнасць і бяспеку прадукцыі краін Еўразійскага эканамічнага саюза, а таксама знізіць тэхнічныя бар'еры ў гандлі з еўрапейскімі краінамі», — заявіў член Калегіі (міністр) па тэхнічным рэгуляванні ЕЭК Валерый Карашкоў.
На сустрэчы з генеральным дырэктарам CEN і CENELEC Аленай Санцьяга Сід Валерый Карашкоў адзначыў важнасць развіцця новых напрамкаў супрацоўніцтва. «Асаблівая ўвага будзе нададзена развіццю стандартызацыі ў галіне чыгунак, — адзначыў міністр ЕЭК, — паколькі гэта надасць новы імпульс развіццю адзінай эканамічнай прасторы ад Лісабона да Уладзівастока».
Надзея АНІСОВІЧ
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/veranika-pustavit
[2] https://zviazda.by/be/author/nadzeya-anisovich
[3] https://zviazda.by/be/ekanomika
[4] https://zviazda.by/be/tags/soyuz-evraziya