З Цэнтральнага РУУС Мінска мне патэлефанавалі ў апошні рабочы дзень тыдня і запрасілі ў рэйд. Увечары таго ж дня. На тым канцы проваду растлумачылі — звычайная работа міліцыі. Рэйд праводзіцца супрацоўнікамі аддзела аховы правапарадку і прафілактыкі міліцыі грамадскай бяспекі Цэнтральнага РУУС Мінска сумесна з АМАП Галоўнага ўпраўлення ўнутраных спраў Мінгарвыканкама. Адпрацоўваюцца кватэры з рэпутацыяй «прытон». Яны стаяць на ўліку ў РУУС. На жыхароў і гасцей адпаведных кватэр часта выклікаюць міліцыю суседзі з-за п'янак і лаянак. Такія месцы ёсць ва ўсіх раёнах горада, наш маршрут праходзіў па Цэнтральным, дарэчы, не самым крымінагенным раёне сталіцы.
Залежныя, але не абавязаныя
Выязджаем а пятай гадзіне вечара на службовым аўтамабілі АМАП. Са мной разам участковы інспектар міліцыі Цэнтральнага РУУС Мінска, старшы лейтэнант Вячаслаў КРЫВАШЭІН і часова выконваючы абавязкі старшага інспектара ўпраўлення правапарадку і прафілактыкі ГУУС Мінгарвыканкама маёр Сяргей МЯДЗЮХА. Таксама нас суправаджаюць некалькі байцоў АМАПа.
У першай кватэры па вуліцы Арлоўскай, якую мы наведваем, нікога дома няма. Суседзі расказваюць, што там жывуць дзве жанчыны. У дакументах міліцыянераў кватэра пазначана як прытон, але дзверы выглядаюць прыстойна, таму я выказваю сумненне. Стражы правапарадку паціскаюць плячыма і тэлефануюць у аддзел: магчыма, кватэру можна зняць з назірання? Так робяць, калі на жыхароў на працягу некалькіх месяцаў няма скаргаў ад суседзяў. Але цуду не здараецца. Дзяўчаты, што там жывуць, любяць «пагудзець», з-за іх па-ранейшаму часта выклікаюць міліцыю.
— Давайце пройдземся на іншы адрас пешшу, — прапануе старшы лейтэнант Крывашэін.
Усе згодныя. Ідзём. Дзьме вецер, і ў твар балюча ўпіваецца ледзяная крышанка. Уцягваем шыі ў каўняры. Усе, акрамя супрацоўнікаў АМАПа. Яны энергічна, шырокім крокам ідуць ва ўказаным напрамку. Наша мэта — прытон наркаманаў. Па інфармацыі, якой валодае міліцыя, там пражывалі брат з сястрой — дарослыя дзеці гаспадыні, зараз жыве толькі сястра, брат пазбаўлены волі. Маці з'ехала ў Кіеў, а кватэра ператварылася ў прытулак для залежных і судзімых.
— Адкрывайце, міліцыя! — гучна крычыць амапавец.
Па той бок дзвярэй разрываецца ад брэху сабака. Адкрывае высокая хударлявая жанчына, непрычасаная і заспаная.
— Вітаю, а што здарылася? — заклапочана пытаецца яна.
— Забярыце сабаку, праверка, — тлумачыць міліцыя.
Пераступаю парог кватэры і адчуваю пах тытунёвага дыму, заляжалых недакуркаў, перагару, смецця і бруду.
— Чуеце пах? — пытаецца ў мяне маёр Сяргей Мядзюха. — Гэта смурод прытона. Вы яго яшчэ сёння не аднойчы пачуеце.
Мы ходзім па кватэры. Ступаю няўпэўнена. Мае спадарожнікі былі тут неаднойчы, яны адразу правяраюць шафы, санвузлы, пакоі. У кватэры ёсць яшчэ мужчына. Ён у кастрычніку вызваліўся з турмы. Жанчына расказвае, што больш не «абавязаная». «Абавязанымі» лічацца асобы, у адносінах да якіх уступіла ў законную сілу рашэнне суда аб спагнанні расходаў, панесеных дзяржавай на ўтрыманне іх дзяцей, якія знаходзяцца ці знаходзіліся на дзяржаўным забеспячэнні. У жанчыны, якая нам адкрыла, дзве дачкі 6 і 10 гадоў. Адну яна адвезла маці ў Кіеў, а другую — бацьку, былому мужу. Міліцыя адразу правярае яе расказ. Сапраўды, яна дзяржаве больш не павінна... Яе просяць паказаць рукі. Яна нервуецца. Сцвярджае, што больш «не колецца». Але на ўнутраным баку правай рукі сіняя пляма.
— Гэта проста шрам, — тлумачыць жанчына.
Ёй не вераць. Але ўсё роўна сыходзім — нічога не знайшлі. У госця ёсць дакументы.
— У кватэры, якія стаяць на ўліку як прытон, мы прыязджаем да двух разоў у месяц,— расказвае лейтэнант міліцыі па дарозе на новы адрас. — Гэта неабходна, каб жыхары разумелі, што іх могуць праверыць у любы момант. Яны тады стараюцца сябе паводзіць спакойней, менш дэбашыраць. Канешне, бывае, што два разы на месяц мала. І калі на адрас праблемных суседзяў часта выклікаюць міліцыю, то і наведваем часцей. У прытонах збіраюцца не толькі залежныя ад алкаголю і наркотыкаў людзі, але і судзімыя, і нават тыя, што знаходзяцца ў вышуку за розныя правапарушэнні.
У наступнай кватэры таксама ціха. Няма кампаніі, толькі Слава, які таксама нядаўна вызваліўся з турмы. Калі ён выпівае, яго выганяе жонка. З дакументамі ў мужчыны ўсё ў парадку, мы сыходзім.
Аксана, яна ж Іна...
Рушым далей па вуліцы да дома, дзе, згодна з дакументамі, пражывае пажылая жанчына. У яе звычайна збіраецца «старая гвардыя» — залежныя, якім за 50 гадоў. Прыходзяць сябры пасля атрымання пенсіі. Амаль тыдзень у кватэры доўжыцца застолле, сваркі і бойкі...
Звонім у дамафон. Ніхто не адказвае. Кватэра знаходзіцца на першым паверсе, і мае спадарожнікі заўважаюць у вокнах сілуэт чалавека. Пад'езд адкрываюць суседзі. Дзверы патрэбнай нам кватэры адчыняе пажылы мужчына. Ён спакойны, расказвае, што гаспадыня памерла некалькі тыдняў таму, а ён сваяк новай гаспадыні: дамовіліся, што зробіць рамонт. Жыве адзін. Раману 61 год, ён не хавае прозвішча і ахвотна адказвае на пытанні міліцыянераў, пакуль супрацоўнікі АМАПа аглядаюць кватэру.
Раптам я чую гучны смех. «Выходзь давай! Чаго сядзіш, хутчэй!» — у адказ з шафы вылазіць... маладая жанчына. Яна спалохана ціснецца ў вугал калідора і ўся дрыжыць. Пытанні сыплюцца гарохам: адкуль? Навошта? Чаму? Год нараджэння? Рэгістрацыя? Работа?... Аксана адказвае дрыжачым голасам, ледзьве не плача.
Мне жанчына расказвае, што вельмі спужалася, калі сталі грукаць у вокны. Падумала, што па яе прыйшоў сужыцель, з якім яна пабілася. І што нічога лепей не прыдумала, як схавацца ў шафе. Расказала, што сама з Пінска. У Мінск прыехала шукаць работу, а дзіця пакінула на былога мужа. Прыйшла ў гэту кватэру да сяброўкі, якая хутка па яе прыйдзе. Яе аповед прыпыняюць пытанні. Зноў і зноў пра адно і тое ж. Мне становіцца шкада Аксану. Хочацца неяк ёй дапамагчы. Але... У Аксаны няма дакументаў. Праверыць яе словы на месцы немагчыма. Трэба ехаць у грамадскі пункт аховы правапарадку.
У «аўтазаку» допыт Аксаны працягваецца. Зноў і зноў ёй задаюць адны і тыя ж пытанні. Мне здаецца, што толькі старшы лейтэнант Крывашэін шкадуе жанчыну. Ён маўкліва назірае, а потым супакойвае тым, што зараз усё правераць і яе адпусцяць. Мне міліцыянер ціха тлумачыць, што здараецца, «такія людзі» выкарыстоўваюць чужое імя і прозвішча, каб пазбегнуць адказнасці за сваё правапарушэнне.
Я гляджу на жанчыну, якая адзінока і скурчана сядзіць на лаўцы аўтамабіля. З кожным пытаннем яна робіцца больш замкнёнай, стараецца адказваць коратка. «Каб не раздражняць тых, хто пытаецца», — думаю я.
Але ў «апорным пункце» нечакана высвятляецца, што жанчына паблытала свой год нараджэння, не можа назваць імя свайго былога мужа... Нарэшце яна згаджаецца напісаць сапраўднае імя ў нататніку, які ёй дае лейтэнант Крывашэін. Аксана аказваецца... Інай. Гэту інфармацыю адразу правяраюць. Я са здзіўленнем заўважаю, што жанчына больш не дрыжыць, трымаецца развязна, адказвае нахабна... Іна знаходзіцца ў вышуку Брэсцкім РАУС.
А Камбат сапраўдны?
Мяне такія метамарфозы вельмі ўражваюць і расчароўваюць. Чамусьці вельмі захацелася дадому. Дзе чыста, цёпла і ўсё зразумела.
— Чаму рэйд у пятніцу? — пытаюся ў старшага інспектара.
— Гэта невыпадкова, — тлумачыць маёр Мядзюха. — Пасля нашага наведвання праблемных кватэр іх насельнікі некаторы час паводзяць сябе ціха і не турбуюць суседзяў. Людзям жа хочацца пасля работы адпачыць на выхадных. Вось зараз едзем у прыватны сектар да Камбата. Ён нам расказваў, што раней служыў у Афганістане, ці праўда гэта — не ведаю. Зараз яго частка дома лічыцца прытонам. Нядаўна яго госці пасварыліся паміж сабой, адзін другога ў п'янай бойцы моцна збіў. Выцягнулі чалавека ў непрытомным стане на вуліцу і кінулі. Уяўляеце сабе: прыватны сектар, а сярод вуліцы мужчына, заліты крывёю, ляжыць. Калі людзі выклікалі міліцыю, то віноўніка доўга шукаць не прыйшлося. Дом гэты ўжо даўно здабыў сабе нядобрую славу...
Уваходзіць у дом Камбата не проста непрыемна, а ўжо страшна. У сенцах са сцяны тырчаць іржавыя трубы, з іх капае вада. Здаецца, столь вось-вось абваліцца. І тыя самыя смурод, смецце, бруд... Першы мой імпульс — выйсці з небяспечнага месца і атрэсці сябе... Тапчуся ў сенцах — не хачу ісці далей. Чуюцца крыкі. Пераадольваю агіду і заходжу ў пакой. На старой канапе сядзіць Камбат — невялікі стары чалавек. Справа ад яго маладзейшы мужчына спрачаецца з міліцыянерамі, не хоча называць сваё прозвішча і лаецца... Пакойчык здаецца маленькім, магчыма ад тытунёвага дыму... Я не магу ўдыхнуць, не вытрымліваю і хутка сыходжу на вуліцу, далей за брамку...
Тут ціха. Гляджу на снег у святле ліхтара. Але і тут мяне наганяюць лаянка, мітусня — цягнуць госця Камбата ў «аўтазак». Падыходжу да лейтэнанта Крывашэіна, каб сказаць, што больш нікуды не паеду. Мяне прапануюць падвезці да прыпынку аўтобуса. Хвіліны ў «аўтазаку» падаюцца невыноснымі. Новы пасажыр няспынна спрачаецца і крычыць, Іна панура глядзіць у адну кропку...
Крочу дадому, і мне раптам становіцца радасна. Ад таго, што чакаюць муж і дзеці, і мы зараз разам будзем піць гарбату, а потым чытаць казкі і жадаць адно аднаму добрай ночы. Цяпер добра ведаю, што стаіць за сухім паведамленнем МУС: «Святы ў Беларусі прайшлі спакойна, грубых правапарушэнняў грамадскага парадку не было», і якім чынам дасягаюцца спакойныя выхадныя.
Наталля ТАЛІВІНСКАЯ
Р. S. Пасля мне паведамілі, што падчас рэйду былі затрыманыя 20 грамадзян і яшчэ правераны 22 раней судзімыя асобы, якія стаяць на прафілактычным уліку ў міліцыі.
Спасылкі
[1] https://zviazda.by/be/tags/natallya-talivinskaya
[2] https://zviazda.by/be/gramadstva
[3] https://zviazda.by/be/silavyya-struktury
[4] https://zviazda.by/be/tags/milicyya
[5] https://zviazda.by/be/tags/pryton